دربند بودن شیطان در ماه رمضان
 | این مقاله هماکنون به دست Shamloo در حال ویرایش است. |
حضرت پیامبراکرم(ص) می‌فرمایند: در ماه رمضان شیطان در بند است. خب خدایی که می‌تواند شیطان را در ماه رمضان در بند بی اندازد پس چرا بجای یک ماه، شیطان را دوازده ماه به بند نمی‌اندازد تا بندگانش کمتر دچار گناه شوند؟ و آیا اثر در بند بودن شیطان در ماه رمضان در سراسر دنیا حس می‌شود؟ پس گناهانی که در ماه رمضان در سرتا سر دنیا اتفاق می‌افتد چگونه توجیه می‌شود؟
پاسخ سؤال مذکور در چند نکته ارائه می‌شود:
- خطاب اوامر و نواهی خداوند متعال برای همه انسانها است و لذا فرامین الهی و آموزه‌های قرآن کریم نه تنها برای مسلمانان بلکه برای تمام بشریت است. از این روی خصوصیات و ویژگی‌های ماه مبارک رمضان مانند در بند بودن شیطان برای همه مکانها و همه انسانها است.
- درباره به بند کشیده شدن شیطان مطالبی باید ارائه شود:
مراد از به بند کشیدن شیاطین چیست؟ آیا معنای حقیقی آن مراد است یا معنای مجازی دارد؟ ما هر دو احتمال را بررسی می‌کنیم:
احتمال نخست: با توجه به برخی روایات احتمال به بند کشیده شدن به معنای حقیقی وجود دارد.
حضرت علی «ع» می‌فرمایند: وقتی ماه رمضان فرا رسید، رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله برخاست و خداوند را حمد گفت و ستایش کرد، سپس فرمود: ای مردم، خداوند شما را از دشمنان جن و انس شما حمایت کرد و فرمود: «مرا فراخوانید تا برای شما اجابت کنم، و به شما وعده اجابت داد، بدانید به راستی خداوند (عزّ و جلّ) بر هر شیطان سرکش، هفت تن از فرشتگانش را گمارده است و تا زمانی که این ماه شما [ماه رمضان] سپری نشده است نمی‌توانند آزاد گردند.[۱]
با توجه به این روایت که خداوند متعال برای هر شیطان، هفت فرشته گمارده است تا آنها را کنترل کرده و در غل و زنجیر کنند، معنای حقیقی از آن برداشت می‌شود. همچنین اصل در هر سخنی معنای حقیقی و مطابقی آن مراد است نه معنای مجازی و غیر حقیقی.
احتمال دوم: معنای مجازی مراد باشد؛ یعنی این گونه نیست که خداوند با غل و زنجیر آزادی عمل را از شیاطین گرفته باشد. بدین ترتیب در معنای این گونه روایات می‌توان چنین گفت:
۱. ماه رمضان ماهی است که انسان بوسیله روزه گرفتن در این ماه عملاً دست و پای شیطان را می‌بندد؛ یعنی این خود انسان است که بواسطه تشنگی و گرسنگی از ورود شیطان و وسوسه‌های او جلوگیری می‌کند. در این زمینه پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند: «إِنَّ الشَّیْطَانَ لَیَجْرِی مِنِ ابْنِ آدَمَ مَجْرَی الدَّمِ أَلَا فَضَیِّقُوا مَجَارِیَهُ بِالْجُوعِ؛[۲] شیطان در انسان جاری می‌شود همچون جریان خون پس با گرسنگی مجاری او را تنگ کنید.
این روایت به این امر مهم اشاره دارد که گرسنگی و روزه گرفتن از تأثیر شیطان در انسان جلوگیری می‌کند. از همین روی است که بسیار به کم خوری و گرفتن روزه سفارش شده است حتی در غیر ماه مبارک رمضان.
۲. ماه مبارک رمضان به جهت خصوصیتی که خود دارد باعث به بند کشیده شدن شیطان می‌شود. این ماه سرشار از معنویت است. ماهی است که قرآن در آن ماه نازل شده است. ماهی است که شب قدر در آن ماه قرار دارد. عبادت در آن ماه متفاوت است با ماه‌های دیگر است. در آن ماه حتی نفس کشیدن و خواب انسان عبادت است. تلاوت یک آیه از قرآن برابر با تلاوت کل قرآن است. همه این موارد نشان از خصوصیت بی نظیری است که این ماه دارد و ماه‌های دیگر از آن بی نصیب است. از این روی شیطان در این ماه نمی‌تواند عرض اندامی داشته باشد و مجازا گفته می‌شود که شیطان در غل و زنجیر است.
حال چرا خداوند در غیر ماه رمضان شیطان را به بند نمی‌کشد؟
با توجه به دو احتمالی که در به بند کشیده شدن شیطان داده شد پاسخ در دو محور بیان می‌شود:
محور اول: اگر احتمال حقیقی بودن را در به بند کشیده شدن شیطان بپذیریم، این سؤال را بدین ترتیب پاسخ می‌دهیم که: اصل اولی از سوی خداوند متعال درباره شیاطین عدم به بند کشیدن آنها است؛ زیرا همه آنها دارای اختیار هستند و قرار دادن اختیار در آنها بدین معنا است که باید رها باشند و دیگر کسی آنها را در غل و زنجیر قرار ندهد.
ماه مبارک رمضان به جهت خصوصیات ویژه ای که دارد و در بالا بدان اشاره شد، استثنا شده است و خداوند در این ماه شیاطین را در بند می‌کند و حداقل تأثیر آنها را محدود می‌نماید ولی در غیر ماه رمضان اصل اولی که آزادی آنها است اعمال می‌شود.
محور دوم: اگر احتمال حقیقی بودن در کار نباشد بلکه معنای مجازی باشد. پاسخ روشن است زیرا در غیرماه مبارک رمضان آن عواملی که باعث محدودیت و در غل و زنجیز کشیده شدن شیاطین می‌شود یا نیست یا کمتر وجود دارد. مردم در غیر ماه رمضان کمتر روزه می‌گیرند و نیز آن خصوصیات ویژه ای که در ماه رمضان وجود دارد در غیر این ماه یافت نمی‌شود. از همین روی گفته می‌شود شیاطین در غیر ماه رمضان آزاد هستند.
نکته پایانی: شاید در اینجا سؤالی مطرح شود که چرا با اینکه شیطان در ماه رمضان در غل و زنجیر است باز انسانها گناه می‌کنند؟ در پاسخ به این سؤال وجوهی گفته شده است. سید بن طاووس در کتاب شریف اقبال الاعمال می‌نویسد: احتمال دارد که هر ماه، شیاطین مخصوص به خود را دارد و در ماه مبارک رمضان تنها شیاطین آن ماه در بند می‌شوند؛ اما سایر شیاطین مشغول فعالیت هستند. یا منع شیاطین از گروه خاصی باشد که بنا به مصلحت و رحمت الهی مشخص می‌شود والا امثال کفار شیاطین آنها در غل و زنجیر نیست. یا اینکه اگر چه شیاطین در بند می‌شوند، اما ابلیس همچنان آزاد بوده و به فعالیت خویش می‌پردازد. یا اینکه در ارتکاب گناه تنها شیاطین دخیل نیستند بلکه گاه خود انسان عامل اصلی در ارتکاب گناه است و با وجود در غل و زنجیر بوده شیاطین در ماه رمضان او مرتکب گناه می‌شود و احتمال آخر اینکه گاه انسان قبل از ماه رمضان آنقدر مرتکب گناهان شده است که قلب و عقل خویش را سیاه نموده است و همین گناهان گذشته وی کفایت می‌کند در استمرار غفلت و ارتکاب گناه و منع شیاطین سودی به وی نمی‌رساند. [۳]
[۱]. شیخ حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۳۰۴، ح ۱۳۴۷۷.
[۲]. مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحار الأنوارالجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار (ط - بیروت)، دار إحیاء التراث العربی - بیروت، چاپ: دوم، ۱۴۰۳ ق، ج۶۰، ص۳۳۲.
[۳]. ابن طاووس، علی بن موسی، الإقبال بالأعمال الحسنه فیما یعمل مره فی السنه (ط - الحدیثه)، دفتر تبلیغات اسلامی - قم، چاپ: اول، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۷۳–۷۴.