خواستگاری

سؤال

خواستگاری باید چگونه انجام شود؟‌ زمان و شرایط آن چیست؟‌

مفهوم‌شناسی

خواستگاری به معنای پیشنهاد ازدواج دادن به دختر یا زن از جانب مرد است؛ که البته گاه از جانب دختر یا زن انجام می‌شود.

شرایط

زمان

در شرایطی باید به خواستگاری برویم که هم خودمان و خانواده و هم طرف مقابل و خانواده اش از نظر روحی، روانی، زمانی، مادی، جسمی و… آمادگی داشته باشند که برای روشن شدن این مطلب چند مثال می‌آوریم. مثال: دختر خانمی فردای خواستگاری امتحان دارد و از نظر روحی آرامش ندارد و در مجلس به راحتی نمی‌تواند با شما صحبت کند یا چند روز قبل یکی از بستگان آنها فوت کرده، حالا مناسب خواستگاری نیست یا به‌طور غیر مستقیم متوجه شده‌اید خانواده دختر در شرایط فعلی از لحاظ مادی، آمادگی خواستگاری را ندارند و نمونه‌های دیگر که با کمی فکر کردن می‌توانید دریابید.

همراهان

(با چه کسانی و چگونه به خواستگاری برویم؟) همراه بودن تنی چند از افراد ذیل ضروری است: والدین، خواهر، برادر بزرگتر، عمو، عمه، خاله و ریش سفید معتمد، البته به این نکته توجه کنید هر چه جمعیت همراه بیشتر باشد دردسر آن بیشتر است پس به حداقل اکتفا شود. در ضمن تنها رفتن پسر برای خواستگاری صحیح نیست و معمولاً مشکلاتی در پی دارد. مطلب دوم در مورد چگونگی خواستگاری اینکه رعایت پاکیزگی کامل و ظاهری کاملاً آراسته و استعمال بوی خوش نیز لازم است و البته و صددرصد همراه داشتن دسته گل و خرید یک هدیه، زیرا بردن هدیه در روح زن تأثیر نیکو می‌گذارد و این عمل را دلیل صدق و علاقه مرد می‌شمارد و به این وسیله احساس شخصیت می‌کند و به تبع محبت و علاقه اش زیاد می‌گردد.»

احکام

نگاه در جلسه خواستگاری

مقالهٔ اصلی: نگاه در جلسه خواستگاری

به فتوای آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، مرجع تقلید شیعه، خواستگار می‌تواند به دختر بدون چادر و روسری نگاه کند، به شرط اینکه برای ازدواج با آن دختر مانعی نباشد و پسر در صورت پسندیدن، قصد ازدواج با او را دارد و احتمال می‌دهد با نگاه، آگاهی بیشتری به دختر پیدا می‌کند. همچنین شرط است با قصد لذت نگاه نکند؛ البته اگر یک نگاه کافی باشد، تکرار نگاه جایز نیست.

به گفته آیت‌الله سید علی سیستانی، مرجع تقلید شیعه، خواستگار می‌تواند به صورت، موها، گردن و دست و پای دختر نگاه کند، به شرط این که به قصد لذت بردن نباشد و ترس افتادن در گناه هم نباشد. همچنین شرط است که او را قبلاً ندیده باشد و احتمال بدهد که او را بپسندد. همچنین به احتیاط واجب شرط است که قصد ازدواج با شخص او را داشته باشد، نه اینکه دنبال جستجو و یافتن زن مناسب باشد. همچنین باید خانم بدون زینت و آرایش باشد.

به فتوای آیت‌الله محمدتقی بهجت، مرجع تقلید شیعه، نگاه کردن به صورت زنی که خواستگار می‌خواهد با او ازدواج کند جایز است، به شرط آنکه بداند مانع شرعی از ازدواج با او نیست و احتمال بدهد که زن ازدواج را قبول می‌کند. همچنین احتمال بدهد که با نگاه کردن اطلاع تازه‌ای پیدا می‌کند. به گفته وی، چنین نگاه کردنی برای جلوگیری از اختلافات بعد از ازدواج، مستحب نیز هست و اجازه زن هم در آن لازم نیست. به فتوای او، بنابر أظهر نگاه کردن به مو و محاسن دیگر آن زن هم با همین شرایط جایز است و وجهی دارد که زن هم بتواند به مردی که می‌خواهد با او ازدواج کند با شرایط گفته شده نگاه کند.

خواستگاری زن از مرد

مقالهٔ اصلی: خواستگاری زن از مرد

خواستگاری زن از مرد، از نظر شرع اسلام جایز است؛ البته با توجه به ویژگی‌های که در زن و مرد وجود دارد، بهتر است خواستگاری از طرف مرد انجام شود. خواستن و عشق ورزیدن از ویژگی‌های مرد، و خواسته شدن و معشوق بودن از ویژگی‌های زن است؛ بنابراین خواستگاری زن از مرد را خلاف حیثیت و کرامت زن دانسته‌اند. همچنین به باور برخی، جواب رد شنیدن برای مرد قابل تحمل، ولی برای زن غیرقابل تحمل است.

با این همه، رعایت این سفارش که خواستگاری بهتر است از جانب مرد باشد، در همه موارد لازم نیست؛ بلکه نسبت به شرایط و حالات مختلف قابل تغییر است؛ از آن جمله، شرایطی است که در جریان خواستگاری حضرت خدیجه(س) از پیامبر(ص) وجود داشته است.

سؤالات

مقالهٔ اصلی: سؤالات جلسه خواستگاری

سؤالات جلسه خواستگاری، بسته به میزان آشنایی با طرف مقابل و تفاوت‌هایِ ملاک‌هایِ افراد برای انتخاب همسر، متفاوت است؛ ولی به طور کلی سؤالاتی در ابعاد مختلف پیشنهاد شده است، که می‌تواند فرد را در جلسه خواستگاری کمک کند. پرسش‌ها باید شامل ابعاد مختلف مانند اخلاقی، مذهبی، فرهنگی و اقتصادی باشد. مسائل روحی و عاطفی و مسائل مربوط به خانواده طرف مقابل نیز، باید در نظر گرفته شود.

بیان سؤالات بدون رودربایستی و با آرامش انجام شود؛ البته برخی از سؤالات بهتر است به صورت غیر مستقیم پرسیده شود؛ مانند سؤال از وجود بیماری خاص در طرف مقابل.

مطالعه بیشتر

• احمدی، محمدرضا، خواستگاری، قم، دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها)، ۱۳۹۱ش.
• پلنگ‌پوش، منیژه، خواستگاری: ۹۰ نکته کاربردی برای مراسم خواستگاری، نوش، ۱۳۸۵ش.
• حسینی، سیدحسین، آیین خواستگاری و ازدواج، تهران، منیر، ۱۳۸۹ش.