حضرت مریم(س)
حضرت مریم چه جایگاه و مقام و منزلتی داشته است؟
حضرت مریم(س) تنها زنی که قرآن از او نام برده و او را الگو برای همه مؤمنان معرفی کرده است. حضرت مريم(س) براساس آیات قرآن دارای مقاماتى چون برگزیده شدن از طرف خداوند، صدیقه (بسیار راستگو)، دارای طهارت و پاکدامنی و هم‌سخنِ با فرشتگان برشمرده‌اند. برخی عالمان مسلمان به نبوت حضرت مریم(س) معتقد بودند.
مریم(س)، بنابر نذر مادرش، برای خدمت و عبادت خداوند به معبد بیت‌المقدس برده شد. کاهنان معبد برای سرپرستی مریم(ع) دچار اختلاف شدند. آنان برای فیصلهٔ اختلاف قرعه زدند و قرعه به نام زکریا(ع) افتاد و او سرپرست مریم(س) شد. حضرت مریم(س) در قسمت شرقی بیت‌المقدس به عبادت می‌پرداخت. مریم(س) نزد مردم به پرهیزگاری مشهور بود. براساس آیات قرآن، زکریا(ع) غذاهایی نزد مریم می‌دید و از فرستندهٔ این غذاها از او سؤال می‌کرد. مریم(س) در پاسخ آنها را فرستاده‌شده از سوی خدا بر می‌شمرد.
حضرت مریم(س)، براساس ظاهر آیات قرآن و تصریح روایات، بدون روش‌های معمولِ بارداریْ باردار شد. قرآن در مورد مدت بارداری او سخنی نمی‌گوید. براساس نظر برخی مفسران، دورهٔ بارداری مریم(ع) به مانند دیگر زنان نه ماه بوده است. گروهی معتقدند مدت زمان بارداری مریم(ع) معجزه‌آمیز بوده است. آنان این مدت را یک ساعت دانسته‌اند.
جایگاه
قرآن مریم(س) را الگویی برای همهٔ مؤمنان معرفی کرده است:﴿و خداوند برای مؤمنان به ... مریم دختر عمران مَثَل زده که دامان خود را پاک نگه داشت.﴾[۱] در آیهٔ ۴۲ سورهٔ آل‌عمران براى حضرت مريم(س) مقاماتى مانند برگزیدگی و طهارت برشمرده است:
| « | ﴿يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَىٰ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ؛ (فرشتگان): اى مريم، خداوند تو را برگزيده، پاک ساخته و تو را بر زنان جهان برترى داده است﴾(آل‌عمران:۴۲) |
» |
در قرآن، نام هیچ زنی جز مریم(س) برده نشده است. براساس آیات قرآن، فرشتگان با مریم(س) سخن می‌گفتند.[۲] در دو آیه، خداوند به عفت و پاکدامنی حضرت مریم(س) تصریح کرده است.[۳] همچنین، او را صدیقه[۴]، به معنای بسیار راستگو، معرفی می‌کند.[۵] خداوند در قرآن به مریم(س) دستور عبادت می‌دهد[۶]و او را از قانتین می‌شمارد.[۷] مفسران قانتین را کسانی که پیوسته در طاعت خدا هستند معنا کرده‌اند.[۸]
محمد بن احمد قرطبی، مفسر قرن هفتم قمری،[۹] و تقی‌الدین سُبْکی، از فقیهان و محدثان اهل‌سنت در قرن هشتم قمری،[۱۰] به نبوت حضرت مریم(س) معتقد بودند؛ زیرا خداوند به واسطهٔ فرشته، مانند دیگر پیامبران، به او وحی کرده است. آنها صفات برجستهٔ مریم(ع) در آیهٔ ۴۲ سورهٔ آل‌عمران را جزء دلایل نبوت او قلمداد کرده‌اند.[۱۱] در متون عرفانی، مریم(س) از اولیاء الله و دارای مقام ولایت خاصّه برشمرده شده است.[۱۲]
زندگی‌نامه
قرآن، برخلاف کتاب مقدس، داستان مریم(س) را از پیش از تولدش آغاز می‌کند.[۱۳] مادر مریم(س) فرزندی در شکم داشت و گمان می‌کرد که فرزند او پسر خواهد بود.[۱۴] او فرزند خود را نذر خداوند کرد.[۱۳] نوزاد برخلاف گمان مادر دختر بود. با این حال، مادر بر سر نذر خود باقی ماند.[۱۳] نوزاد دختر مریم نامیده شد.[۱۳] طبق نذر، مریم(س) برای خدمت در معبد و عبادت خداوند به معبد بیت‌المقدس برده شد.[۱۵] از عالمان و بزرگان بنی‌اسرائیل خواسته شد تا سرپرستی او را بر عهده گیرند.[۱۵] مریم(س)، فرزند عمران، از خانواده‌ای والامرتبه بود. به همین دلیل، مدعیان برای سرپرستی او به جدال پرداختند. پس از قرعه، زکریا(ع)، که در آن زمان فرزندی نداشت، به سرپرست مریم(س) انتخاب شد.[۱۶]
حضرت مریم(س) در قسمت شرقی بیت‌المقدس به عبادت می‌پرداخت.[۱۷] مریم(س) نزد مردم به پرهیزگاری مشهور بود.[۱۸] براساس آیات قرآن، زکریا(ع) غذاهایی نزد مریم(س) می‌دید و وقتی از آنها سؤال کرد، مریم(س) می‌گفت که اینها از طرف خداوند است.[۱۹]
بارداری مریم(س) و تولد عیسی(ع)
حضرت مریم(س)، براساس ظاهر آیات قرآن و تصریح روایات، بدون روش‌های معمولِ بارداری باردار شد.[۲۰] قرآن از نحوهٔ باردار شدن حضرت مریم(س) با تعبیر فَنَفَخْنا (دمیدیم) یاد کرده[۲۱] و خلقت حضرت عیسی(ع) را به مانند حضرت آدم(ع) مبتنی بر معجزه دانسته است.[۲۲]
نوید باردار شدن حضرت مریم(س) توسط موجودی که قرآن با تعبیر «روح» از آن یاد کرده به او داده شد؛[۲۳] مفسران روح را همان جبرئیل(ع) دانسته‌اند.[۲۴]
قرآن در مورد مدت بارداری حضرت مریم(س) سخنی نمی‌گوید.[۲۵] براساس نظر برخی مفسران، دورهٔ بارداری مریم(ع) مانند دیگر زنان نه ماه بوده است.[۲۶] این افراد معتقدند خداوند در این واقعه در صدد مدح مریم(س) بوده است و اگر طول دوران بارداری مریم(س) نیز امری معجزه‌آسا می‌بود باید در این آیات به ان اشاره می‌شد.[۲۶]
گروهی معتقدند دورهٔ بارداری مریم(ع) نیز معجزه‌آسا بوده است؛ آنان مدت زمان بارداری او را یک ساعت گفته‌اند.[۲۷] این افراد معتقدند که چون در این آیات بلافاصله پس از داستان بارداری مریم(س) با استفاده از فاء، که برای افادهٔ معنای تعقیب و پشت سرهم بودن می‌آید، به ماجرای زایمان پرداخته شده، دوران بارداری او کوتاه و معجزه‌آسا بوده است.[۲۷] برخی روایات این قول را تأیید می‌کنند.[۲۷]
پس از تولد عیسی(ع)، مریم(س) به سوی قومش بازگشت.[۲۸] او به دستور خداوند روزهٔ سکوت گرفت.[۲۹] مریم(س) از سوی بنی اسرائیل به دلیل به دنیاآوردن فرزندی بدون پدر متهم به فحشا شد.[۳۰] خداوند برای دفع این اتهام نوزاد او را به سخن در آورد. نوزاد خود را معرفی کرد[۳۱] و از پاکی مادرش دفاع کرد.[۳۲]
آرزوی مرگ از حضرت مریم(س)
براساس آیات قرآن، حضرت مریم(س) در شرایط سخت زایمان[۳۳] آرزوی مرگ کرد:﴿«اى كاش، پيش از اين مرده بودم و يكسر فراموش‌شده بودم».﴾(مریم:۲۳) محمدجواد مغنیه، مفسر معاصر شیعه، معتقد است که برزبان آوردن چنین تعابیری برای هر انسانی، که در شرايط سخت قرار گرفته، طبیعی است و تا زمانی که از روی شک در دین نباشد اشکالی ندارد.[۳۴]
قرآن فقط کلام مریم(س) را نقل کرده و در مورد علت آرزوی مرگ کردن او سخنی نمی‌گوید.[۳۵] مفسران برای این آرزوی مریم دلایلی برشمرده‌اند[۳۶]:
- مریم(س) در میان بنی‌اسرائیل مشهور به زهد بود؛ به طوری که خداوند رزق بهشتی برای او می‌فرستاد. او با این موقعیت اجتماعی که داشت از اینکه بدون شوهر دارای فرزند شده می‌ترسید[۳۵] و از تهمت‌های قوم خود بیم داشت.[۳۶]
- مریم(س) همیشه در حال عبادت رها از دنیا و مشغله‌های آن بود. او، که تا آن زمان از مسئولیت‌های جدی زندگی فارغ بود، یکباره باردار شد و به دوران وضع حمل رسید. احساس تنهایی و بی‌کسی در این زمان موجب شد تا مریم(س) آرزوی مرگ کند.[۳۷]
منابع
- ↑ سوره تحریم، آیات۱۱-۱۲.
- ↑ سوره آل‌عمران، آیه۴۲-۴۳.
- ↑ سورهٔ تحریم، آیه ۱۲ و سورهٔ انبیاء، آیه ۹۱.
- ↑ سوره مائده، آیه۷۵.
- ↑ حضرت مریم(س)، نماد نیایش، ناهید طیبی، فرهنگ کوثر۱۳۷۷، شماره۲۲.
- ↑ سوره آل عمران، آیهٔ ۴۳.
- ↑ سوره تحریم آیه ۱۲
- ↑ تفسير احسن الحديث، علی اکبر قرشی، ج۱۱، ص: ۲۴۵
- ↑ قرطبی، الجامع لأحكام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۴، ص۸۳.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۴۹.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۴۹.
- ↑ بازتاب مقامات حضرت مریم در متون عرفانی فارسی از قرن چهارم تا پایان قرن نهم، طاهره خوشحال دستجردی، زینب رضاپور، مجله علمی پژوهشی مطالعات عرفانی، شماره دوازدهم، ۱۳۸۹
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ ۱۳٫۳ سوره آل‌عمران، آیه۳۵.
- ↑ تفسير نمونه، ج۲، ص۵۲۳.
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲2، ص۵۴۴، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- ↑ آل عمران، ۴۴.
- ↑ سوره مریم، آیه۱۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۴۱.
- ↑ سوره آل‌عمران، آیه۳۷.
- ↑ طبرسى فضل بن حسن، مجمع البيان فى تفسير القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۷۸۹.
- ↑ سوره تحریم، آیه۱۲.
- ↑ سوره آل‌عمران، آیه۵۹.
- ↑ سوره مریم، آیه۱۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۳۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۴۰، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- ↑ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ ابن‌کثیر دمشقی، تفسیر القرآن العظیم، ج۵، ص۱۹۶، بیروت، دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، ۱۴۱۹ق.
- ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ ۲۷٫۲ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۱۴، ص۲۲۵، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، ۱۴۱۰ق.
- ↑ سوره مریم، آیه۲۷.
- ↑ سوره مریم، آیه۲۶.
- ↑ سوره مریم، آیه ۲۷-۲۸.
- ↑ سوره مریم، آیه۳۰- ۳۳.
- ↑ تفسير نمونه، ج13، ص۴۵.
- ↑ طیب، اطيب البيان في تفسير القرآن، ج۸، ص۴۳۱، تهران، اسلام، ۱۳۷۸ش.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ج۵، ص۱۷۷، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۲۴ق.
- ↑ ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۲۱، ص۵۲۵، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- ↑ ۳۶٫۰ ۳۶٫۱ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۴۱، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- ↑ مدرسی، محمدتقی، من هدی القرآن، ج۷، ص۳۲، تهران، دار محبی الحسین، ۱۴۱۹ق.