حضرت مریم(س)
حضرت مریم چه جایگاه و مقام و منزلتی داشته است؟
حضرت مریم(س) تنها زنی که قرآن از او نام برده و او را الگو برای همه مؤمنان معرفی کرده است. حضرت مريم(س) براساس آیات قرآن دارای مقاماتى چون برگزیده شدن از طرف خداوند، صدیقه (بسیار راستگو)، دارای طهارت و پاکدامنی و هم‌سخنِ با فرشتگان برشمرده‌اند. برخی عالمان مسلمان به نبوت حضرت مریم(س) معتقد بودند.
مریم(س)، بنابر نذر مادرش، برای خدمت و عبادت خداوند به معبد بیت‌المقدس برده شد. کاهنان معبد برای سرپرستی مریم(ع) دچار اختلاف شدند. آنان برای فیصلهٔ اختلاف قرعه زدند و قرعه به نام زکریا(ع) افتاد و او سرپرست مریم(س) شد. حضرت مریم(س) در قسمت شرقی بیت‌المقدس به عبادت می‌پرداخت. مریم(س) نزد مردم به پرهیزگاری مشهور بود. براساس آیات قرآن، زکریا(ع) غذاهایی نزد مریم می‌دید و از فرستندهٔ این غذاها از او سؤال می‌کرد. مریم(س) در پاسخ آنها را فرستاده‌شده از سوی خدا بر می‌شمرد.
حضرت مریم(س)، براساس ظاهر آیات قرآن و تصریح روایات، بدون روش‌های معمولِ بارداریْ باردار شد. قرآن در مورد مدت بارداری او سخنی نمی‌گوید. براساس نظر برخی مفسران، دورهٔ بارداری مریم(ع) به مانند دیگر زنان نه ماه بوده است. گروهی معتقدند مدت زمان بارداری مریم(ع) معجزه‌آمیز بوده است. آنان این مدت را یک ساعت دانسته‌اند.
جایگاه
قرآن مریم(س) را الگویی برای همهٔ مؤمنان معرفی کرده است: ﴿و خداوند برای مؤمنان به ... مریم دختر عمران مَثَل زده که دامان خود را پاک نگه داشت.﴾[۱] در آیهٔ ۴۲ سورهٔ آل‌عمران براى حضرت مريم(س) مقاماتى مانند برگزیدگی و طهارت برشمرده است:
| « | ﴿يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَىٰ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ؛ (فرشتگان): اى مريم، خداوند تو را برگزيده، پاک ساخته و تو را بر زنان جهان برترى داده است﴾(آل‌عمران:۴۲) |
» |
در قرآن، نام هیچ زنی جز مریم(س) برده نشده است. براساس آیات قرآن، فرشتگان با مریم(س) سخن می‌گفتند.[۲] در دو آیه، خداوند به عفت و پاکدامنی حضرت مریم(س) تصریح کرده است.[۳] همچنین، او را صدیقه[۴]، به معنای بسیار راستگو، معرفی می‌کند.[۵] خداوند در قرآن به مریم(س) دستور عبادت می‌دهد[۶]و او را از قانتین می‌شمارد.[۷] مفسران قانتین را پیوسته در طاعت خدا بودن، معنا کرده‌اند.[۸]
قرطبی، مفسر قرن هفتم،[۹] و تقی الدین سُبْکی، از فقها و محدثان اهل‌سنت در قرن هشتم قمری،[۱۰] به نبوت حضرت مریم معتقد بودند؛ زیرا خداوند به واسطه فرشته به مانند دیگر پیامبران به او وحی رساند. توصیفات برجسته برای مریم در آیه ۴۲ سوره آل‌عمران و موارد دیگر از دلایل نبوت مریم شمرده شده است.[۱۱] در متون عرفانی، مریم(س) را از اولیاء الله و دارای مقام ولایت خاصه خوانده‌اند.[۱۲]
زندگی‌نامه
قرآن برخلاف کتاب مقدس، داستان مریم را پیش از تولدش آغاز می‌کند.[۱۳] مادر مریم، فرزندی در شکم داشت و گمان می‌کرد، پسر خواهد بود.[۱۴] و فرزند خود را نذر خداوند کرد.[۱۳] وقتی فرزند به دنیا آمد و دختر بود، مادر بر سر نذر خود باقی ماند.[۱۳] دختر، مریم نامیده شد.[۱۳] طبق نذر، مریم(س) برای خدمت در معبد و عبادت خداوند، به معبد بیت‌المقدس برده شد.[۱۵] از علما و بزرگان بنی‌اسرائیل خواسته شد تا سرپرستی او را بر عهده گیرند.[۱۵] مریم فرزند عمران، از خانواده بزرگی بود و برای سرپرستی او مدعیانی پیدا شد. پس از قرعه، زکریا(ع) که در آن زمان فرزندی نیز نداشت، سرپرست مریم گشت.[۱۶]
حضرت مریم در قسمت شرقی بیت‌المقدس، به عبادت پرداخت.[۱۷] مریم در نزد مردم به پرهیزگاری مشهور بود.[۱۸] براساس آیات قرآن، زکریا غذاهایی در نزد مریم می‌دید و وقتی از آنها سوال کرد، مریم گفت اینها از طرف خداوند است.[۱۹]
بارداری و فرزندی به نام عیسی(ع)
حضرت مریم براساس ظاهر آیات قرآن و تصریح روایات، بدون روش‌های معمولِ بارداری، باردار شد.[۲۰] قرآن باردار شدن حضرت مریم را با تعبیر «فَنَفَخْنا؛ دمیدیم» یاد کرده[۲۱] و خلقت حضرت عیسی(ع) را به مانند حضرت آدم با معجزه دانسته است.[۲۲]
نوید باردار شدن حضرت مریم توسط موجودی که قرآن با تعبیر «روح» از آن یاد کرده[۲۳] و مفسران آن‌را جبرئیل دانسته‌اند،[۲۴] به او داده شد.
قرآن در مورد مدت بارداری حضرت مریم سخنی نمی‌گوید.[۲۵] براساس نظر برخی مفسران دوره بارداری مریم(ع) به مانند دیگر زنان، نه ماه بوده است.[۲۶] این افراد معتقدند خداوند مَدح مریم در این واقعه آورده و اگر دوره بارداری مریم نیز معجزه بوده، باید در قرآن می‌آمد.[۲۶]
گروهی معتقدند دوره بارداری مریم(ع) نیز معجزه بوده و مدت زمان بارداری او را یک ساعت گفته‌اند.[۲۷] این افراد معتقدند خداوند بلافاصله پس از گفتن داستان بارداری مریم در قرآن به ماجرای زایمان پرداخته و در اینجا از حرف فاء استفاده کرده که به معنای تعقیب و پشت سرهم بودن است.[۲۷] برخی روایات نیز این قول را تأیید می‌کند.[۲۷]
مریم(س)، عیسی(ع) را به دنیا آورد و به سمت قومش بازگشت.[۲۸] به دستور خداوند روزه سکوت گرفت.[۲۹] او وقتی با تهمت بنی‌اسرائیل مواجه شد،[۳۰] خداوند طفل او را به سخن در آورده و عیسی(ع) خود را معرفی کرد[۳۱] و از پاکی مادرش دفاع نمود.[۳۲]
آرزوی مرگ از حضرت مریم(س)
براساس آیات قرآن، حضرت مریم(س) در شرایط سخت زایمان[۳۳]، آرزوی مرگ کرد: ﴿«اى كاش، پيش از اين مرده بودم و يكسر فراموش‌شده بودم».﴾(مریم:۲۳) محمدجواد مغنیه از مفسران معاصر شیعی معتقد است این نوع کلمات و تعابیر برای هر انسانی که در شرايط سخت قرار گرفته، طبیعی است و تا زمانی که از روی شک در دین نباشد، اشکالی ندارد.[۳۴]
قرآن تنها کلام مریم را نقل کرده و در مورد علت آرزوی مرگ از طرف او، سخنی نمی‌گوید.[۳۵] مفسران معتقدند عوامل مختلفی وجود داشته که مجموع آنها شرايطی برای مریم(س) فراهم آورده که او چنین آرزویی داشته باشد[۳۶]:
- مریم در میان بنی‌اسرائیل مشهور به زهد بود که خداوند رزق بهشتی برای او می‌فرستاد. او با موقعیت اجتماعی و شهرتی که داشت از اینکه بدون شوهر، دارای فرزند شده، می‌ترسید[۳۵] و از تهمت‌های آنان بیم داشت.[۳۶]
- مریم همیشه در حال عبادت، رها از دنیا و مشغله‌های آن بود. او تا آن زمان، مسئولیت جدی در زندگی نداشت. به یکباره به دوران زایمان رسید در حالی که تنها بود و فردی برای کمک در زایمان او وجود نداشت.[۳۷]
منابع
- ↑ سوره تحریم، آیات۱۱-۱۲.
- ↑ سوره آل‌عمران، آیه۴۲-۴۳.
- ↑ سورهٔ تحریم، آیه ۱۲ و سورهٔ انبیاء، آیه ۹۱.
- ↑ سوره مائده، آیه۷۵.
- ↑ حضرت مریم(س)، نماد نیایش، ناهید طیبی، فرهنگ کوثر۱۳۷۷، شماره۲۲.
- ↑ سوره آل عمران، آیهٔ ۴۳.
- ↑ سوره تحریم آیه ۱۲
- ↑ تفسير احسن الحديث، علی اکبر قرشی، ج۱۱، ص: ۲۴۵
- ↑ قرطبی، الجامع لأحكام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۴، ص۸۳.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۴۹.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۴۹.
- ↑ بازتاب مقامات حضرت مریم در متون عرفانی فارسی از قرن چهارم تا پایان قرن نهم، طاهره خوشحال دستجردی، زینب رضاپور، مجله علمی پژوهشی مطالعات عرفانی، شماره دوازدهم، ۱۳۸۹
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ ۱۳٫۳ سوره آل‌عمران، آیه۳۵.
- ↑ تفسير نمونه، ج۲، ص۵۲۳.
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲2، ص۵۴۴، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- ↑ آل عمران، ۴۴.
- ↑ سوره مریم، آیه۱۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۴۱.
- ↑ سوره آل‌عمران، آیه۳۷.
- ↑ طبرسى فضل بن حسن، مجمع البيان فى تفسير القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۷۸۹.
- ↑ سوره تحریم، آیه۱۲.
- ↑ سوره آل‌عمران، آیه۵۹.
- ↑ سوره مریم، آیه۱۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۳۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۴۰، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- ↑ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ ابن‌کثیر دمشقی، تفسیر القرآن العظیم، ج۵، ص۱۹۶، بیروت، دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، ۱۴۱۹ق.
- ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ ۲۷٫۲ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۱۴، ص۲۲۵، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، ۱۴۱۰ق.
- ↑ سوره مریم، آیه۲۷.
- ↑ سوره مریم، آیه۲۶.
- ↑ سوره مریم، آیه ۲۷-۲۸.
- ↑ سوره مریم، آیه۳۰- ۳۳.
- ↑ تفسير نمونه، ج13، ص۴۵.
- ↑ طیب، اطيب البيان في تفسير القرآن، ج۸، ص۴۳۱، تهران، اسلام، ۱۳۷۸ش.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ج۵، ص۱۷۷، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۲۴ق.
- ↑ ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۲۱، ص۵۲۵، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- ↑ ۳۶٫۰ ۳۶٫۱ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۴۱، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- ↑ مدرسی، محمدتقی، من هدی القرآن، ج۷، ص۳۲، تهران، دار محبی الحسین، ۱۴۱۹ق.