جواز جمع بین نماز ظهر و عصر: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴: خط ۴:
آیا استدلال به آیه شریفه {{قرآن|أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ…}} از طرف شیعه برای جواز جمع بین نماز ظهر و عصر تفسیر به رأی نیست؟!
آیا استدلال به آیه شریفه {{قرآن|أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ…}} از طرف شیعه برای جواز جمع بین نماز ظهر و عصر تفسیر به رأی نیست؟!
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}فقهای [[شیعه]] بر خلاف [[اهل تسنن]]، جمع بین نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء را با توجه به آیه ۷۸ [[سوره اسراء]] و سیره [[پیامبر(ص)]] و روایات [[اهل‌بیت(ع)]] جایز می دانند. اهل سنت باهم خواندن نماز را تنها در شرایط سخت مثل سفر یا بیماری  جایز می‌داند.
{{پاسخ}}فقهای [[شیعه]] بر خلاف [[اهل تسنن]]، جمع بین نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء را با توجه به سیره [[پیامبر(ص)]] و روایات [[اهل‌بیت(ع)]] جایز می دانند. اهل سنت باهم خواندن نماز را تنها در شرایط سخت مثل سفر یا بیماری  جایز می‌داند. برخی از مفسران آیه 78 سوره اسراء را دلیل بر جایز بودن جمع بین نماز ظهر و عصر دانسته‌اند.


== متن آیه ==
== متن آیه ==
خط ۱۳: خط ۱۳:
}}
}}


== '''بررسی آیه''' ==
== بررسی آیه ==
اصول کلی آیه یا دستور کلی آیه، برای اقامه نمازهایی از هنگام زوال خورشید تا نیمه شب و نیز در سپیده صبح می‌باشد. واژه «دلوک» طبق تفسیر مفسران<ref>طبرسی، مجمع البیان، ترجمه دکتر احمد بهشتی، انتشارات فراهانی، ج۱۴، ص۱۹۰.</ref> به معنای رفتن خورشید به سوی غروب را گویند که مقصود آغاز ظهر است. و غسق اللیل را هم شب یا نهایت شب معنا کرده‌اند. طبق این آیه از وقت ظهر (دلوک شمس) تا نیمه شب (غسق اللیل) وقت نمازهای یومیه است.
اصول کلی آیه یا دستور کلی آیه، برای اقامه نمازهایی از هنگام زوال خورشید تا نیمه شب و نیز در سپیده صبح می‌باشد. واژه «دلوک» طبق تفسیر مفسران<ref>طبرسی، مجمع البیان، ترجمه دکتر احمد بهشتی، انتشارات فراهانی، ج۱۴، ص۱۹۰.</ref> به معنای رفتن خورشید به سوی غروب را گویند که مقصود آغاز ظهر است. و غسق اللیل را هم شب یا نهایت شب معنا کرده‌اند. طبق این آیه از وقت ظهر (دلوک شمس) تا نیمه شب (غسق اللیل) وقت نمازهای یومیه است.


از این رو، شیعه برای [[نمازهای یومیه]]، جدای از وقت فضیلت و مخصوص، وقت مشترک هم قائل است.
از این رو، شیعه برای [[نمازهای یومیه]]، جدای از وقت فضیلت و مخصوص، وقت مشترک هم قائل است.


'''روایات'''
فخر رازی مفسّر اهل سنت می گوید: اگر غسق اللیل به معنای غروب باشد، از این آیه اوقات مشترک نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء استفاده می‌شود، زیرا در آیه برای نمازهای پنج گانه سه وقت ذکر شده است: ۱ـ وقت زوال ۲ـ وقت اول مغرب و عشاء، ۳ـ وقت فجر. اين اشتراک در وقت اقتضاء دارد که جمع بين نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء مطلقاً جایز باشد.<ref>فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بيروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق، ج۲۱، ص۳۸۴.</ref> فخر رازی جواز جمع بین دو نماز را فقط با داشتن عذر قبول می‌کند مانند مسافرت، بارش باران و ... .<ref>فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بيروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق، ج۲۱، ص۳۸۴.</ref>


باید توجه داشته باشیم که همه مسائل و احکام در قرآن به صورت تفصیلی بیان نشده است، لذا شیعه از تبیین پیامبر(ص) و [[اهل بیت(ع)]] بهره می‌گیرد اما اهل سنت خود را از منبع عظیم اهل بیت(ع) محروم کرده و تنها از روایات پیامبر(ص) استفاده می‌کند. طبق روایات، پیامبر اکرم(ص) نمازهای ظهرین و عشائین را به جمع هم خوانده‌اند.  
آلوسی مفسر دیگر اهل سنت نیز با استفاده این معنا از آیه،  می‌گوید: جواز جمع بین صلاتین مطلبی است که روایات صحیح آن را تأیید می کنند.<ref>آلوسی، سید محمود، روح المعانی، بيروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۱۲۷.</ref> آلوسی با اعتراف به این که در کتاب‌های اهل سنت نیز روایات صحیح وجود دارد که جمع بین نماز ظهر و عصر جایز است، می‌گوید که ممکن است این راویات ناظر به داشتن عذر باشد.<ref>آلوسی، سید محمود، روح المعانی، بيروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۱۲۷.</ref>


در سنن نسائی باب جمع بین الصلاتین فی الحضر چنین آمده است: «[[پیامبر اکرم]](ص) نماز ظهر و عصر و هم چنین مغرب و عشاء را با هم جمع خواند، بدون آن که در ترس یا در سفر باشد.»<ref>سیوطی و السندی، سنن النسائی، انتشارات دار الحدیث، قاهره، ج۱، ص۴۱۸ و ۴۱۹.</ref> نظیر این روایت در صحیح مسلم، باب صلاه المسافرین و قصرها و همچنین در سنن ابن ماجه باب جمع بین الصلاتین در سفر آمده است.<ref>الامام مسلم بن الحجاج القشیری النیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، انتشارات احیاء التراث العربی، ج۱، ص۴۸۹، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر.</ref><ref>حافظ ابی عبدالله محمد بن یزید قزوینی، سنن ابن ماجه، بیروت، انتشارات دار الفکر، ج۱، ص۳۳۷، باب جمع بین الصلاتین، در آنجا آمده است: انّ رسول الله کان یجمعُ بین المغربِ و العشاء فی السفر، من غیر ان یعجله شیءٌ، و لا یطلبهُ عدّو و لا یخافَ و لا یخافُ شیئاً.</ref>
==روایات ==


روایت دیگری که نشانگر جواز جمع خواندن ظهرین و عشائین است در سنن نسائی آمده است. «پیامبر اکرم(ص) در مدینه، نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشاء را جمع خوانده، بدون این که از چیزی بترسد یا باران بیاید. به ابن عباس گفته شد که چرا پیامبر چنین کردند؟ جواب داد برای این که امتش در سختی نیفتند.»<ref>سیوطی و السندی، همان، انتشارات دار الحدیث، قاهره، ج۱، ص۴۱۸ و ۴۱۹.</ref> و همو باز از ابن عباس نقل کرده که «پیامبر در مدینه نماز هشت رکعتی و هفت رکعتی خواندند.»<ref>همان.</ref>
=== روایات اهل سنت==
در سنن نسائی باب جمع بین الصلاتین فی الحضر  آمده است: «[[پیامبر اکرم]](ص) نماز ظهر و عصر و هم چنین مغرب و عشاء را با هم جمع خواند، بدون آن که در ترس یا در سفر باشد.»<ref>سیوطی و السندی، سنن النسائی، انتشارات دار الحدیث، قاهره، ج۱، ص۴۱۸ و ۴۱۹.</ref>
 
روایت دیگری که نشانگر جواز جمع خواندن ظهرین و عشائین است در سنن نسائی آمده است: «پیامبر اکرم(ص) در مدینه، نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشاء را جمع خوانده، بدون این که از چیزی بترسد یا باران بیاید. به ابن عباس گفته شد که چرا پیامبر چنین کردند؟ جواب داد برای این که امتش در سختی نیفتند.»<ref>سیوطی و السندی، همان، انتشارات دار الحدیث، قاهره، ج۱، ص۴۱۸ و ۴۱۹.</ref> و همو باز از ابن عباس نقل کرده که «پیامبر در مدینه نماز هشت رکعتی و هفت رکعتی خواندند.»<ref>همان.</ref>


روایتی دیگر: «عن ضرارِ عن ابی جعفر عن الباقر(ع): دلوک شمس یعنی وقت ظهر، غسق اللیل تا نصف شب است که این وقت چهار نمازی است که پیامبر اکرم(ص) آن را قرار دادند، و وقت آن را برای مردم تعیین نمودند و قرآن الفجر همان نماز صبح است.»<ref>حویزی، تفسیر نور الثقلین، بیروت، انتشارات مؤسسه تاریخ الغزی، ج۴، ص۲۲۵ و ۲۲۴.</ref>
روایتی دیگر: «عن ضرارِ عن ابی جعفر عن الباقر(ع): دلوک شمس یعنی وقت ظهر، غسق اللیل تا نصف شب است که این وقت چهار نمازی است که پیامبر اکرم(ص) آن را قرار دادند، و وقت آن را برای مردم تعیین نمودند و قرآن الفجر همان نماز صبح است.»<ref>حویزی، تفسیر نور الثقلین، بیروت، انتشارات مؤسسه تاریخ الغزی، ج۴، ص۲۲۵ و ۲۲۴.</ref>

نسخهٔ ‏۲۷ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۲۰

سؤال

آیا استدلال به آیه شریفه ﴿أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ… از طرف شیعه برای جواز جمع بین نماز ظهر و عصر تفسیر به رأی نیست؟!

فقهای شیعه بر خلاف اهل تسنن، جمع بین نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء را با توجه به سیره پیامبر(ص) و روایات اهل‌بیت(ع) جایز می دانند. اهل سنت باهم خواندن نماز را تنها در شرایط سخت مثل سفر یا بیماری جایز می‌داند. برخی از مفسران آیه 78 سوره اسراء را دلیل بر جایز بودن جمع بین نماز ظهر و عصر دانسته‌اند.

متن آیه

بررسی آیه

اصول کلی آیه یا دستور کلی آیه، برای اقامه نمازهایی از هنگام زوال خورشید تا نیمه شب و نیز در سپیده صبح می‌باشد. واژه «دلوک» طبق تفسیر مفسران[۱] به معنای رفتن خورشید به سوی غروب را گویند که مقصود آغاز ظهر است. و غسق اللیل را هم شب یا نهایت شب معنا کرده‌اند. طبق این آیه از وقت ظهر (دلوک شمس) تا نیمه شب (غسق اللیل) وقت نمازهای یومیه است.

از این رو، شیعه برای نمازهای یومیه، جدای از وقت فضیلت و مخصوص، وقت مشترک هم قائل است.

فخر رازی مفسّر اهل سنت می گوید: اگر غسق اللیل به معنای غروب باشد، از این آیه اوقات مشترک نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء استفاده می‌شود، زیرا در آیه برای نمازهای پنج گانه سه وقت ذکر شده است: ۱ـ وقت زوال ۲ـ وقت اول مغرب و عشاء، ۳ـ وقت فجر. اين اشتراک در وقت اقتضاء دارد که جمع بين نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء مطلقاً جایز باشد.[۲] فخر رازی جواز جمع بین دو نماز را فقط با داشتن عذر قبول می‌کند مانند مسافرت، بارش باران و ... .[۳]

آلوسی مفسر دیگر اهل سنت نیز با استفاده این معنا از آیه، می‌گوید: جواز جمع بین صلاتین مطلبی است که روایات صحیح آن را تأیید می کنند.[۴] آلوسی با اعتراف به این که در کتاب‌های اهل سنت نیز روایات صحیح وجود دارد که جمع بین نماز ظهر و عصر جایز است، می‌گوید که ممکن است این راویات ناظر به داشتن عذر باشد.[۵]

روایات

= روایات اهل سنت

در سنن نسائی باب جمع بین الصلاتین فی الحضر آمده است: «پیامبر اکرم(ص) نماز ظهر و عصر و هم چنین مغرب و عشاء را با هم جمع خواند، بدون آن که در ترس یا در سفر باشد.»[۶]

روایت دیگری که نشانگر جواز جمع خواندن ظهرین و عشائین است در سنن نسائی آمده است: «پیامبر اکرم(ص) در مدینه، نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشاء را جمع خوانده، بدون این که از چیزی بترسد یا باران بیاید. به ابن عباس گفته شد که چرا پیامبر چنین کردند؟ جواب داد برای این که امتش در سختی نیفتند.»[۷] و همو باز از ابن عباس نقل کرده که «پیامبر در مدینه نماز هشت رکعتی و هفت رکعتی خواندند.»[۸]

روایتی دیگر: «عن ضرارِ عن ابی جعفر عن الباقر(ع): دلوک شمس یعنی وقت ظهر، غسق اللیل تا نصف شب است که این وقت چهار نمازی است که پیامبر اکرم(ص) آن را قرار دادند، و وقت آن را برای مردم تعیین نمودند و قرآن الفجر همان نماز صبح است.»[۹]

عن ابی عبدالله(ع): «خداوند چهار نماز را واجب کرده که اول وقت آن، از زوال خورشید است (وقت ظهر) تا نصف شب که دو تا از آن چهار نماز، شروعشان وقت زوال خورشید و پایان آن وقت پایان خورشید است؛ جز این که این (نماز ظهر) قبل از نماز عصر است و دوتا از آن نمازها شروع وقتشان پس از غروب خورشید است و پایان آن نصف شب؛ جز این که این (نماز مغرب) قبل از آن (نماز عشاء) است.»[۱۰]


مطالعه بیشتر

  1. سنن نسائی، باب جمع صلاه در حضر.
  2. سنن ابن ماجه، باب جمع صلاه در حضر.
  3. سنن ابن داود، باب جمع صلاه در حضر.
  4. صحیح مسلم، باب جمع صلاه در حضر.
  5. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، ج۱۳، ص۲۴۳.
  6. تفسیر نور الثقلین، علامه حویزی، انتشارات مؤسسه تاریخ الغربی، بیروت، ج۴، ص۲۲۴.
  7. تفسیر البرهان، علامه سید هاشم بحرانی، انتشارات مؤسسه انتشارات بعثت، ج۳، ص۵۶۸.


منابع

  1. طبرسی، مجمع البیان، ترجمه دکتر احمد بهشتی، انتشارات فراهانی، ج۱۴، ص۱۹۰.
  2. فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بيروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق، ج۲۱، ص۳۸۴.
  3. فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بيروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق، ج۲۱، ص۳۸۴.
  4. آلوسی، سید محمود، روح المعانی، بيروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۱۲۷.
  5. آلوسی، سید محمود، روح المعانی، بيروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۱۲۷.
  6. سیوطی و السندی، سنن النسائی، انتشارات دار الحدیث، قاهره، ج۱، ص۴۱۸ و ۴۱۹.
  7. سیوطی و السندی، همان، انتشارات دار الحدیث، قاهره، ج۱، ص۴۱۸ و ۴۱۹.
  8. همان.
  9. حویزی، تفسیر نور الثقلین، بیروت، انتشارات مؤسسه تاریخ الغزی، ج۴، ص۲۲۵ و ۲۲۴.
  10. طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱۳، ص۲۴۶.