الگو بودن حضرت فاطمه(س)

سؤال

حضرت فاطمه(س) از چه لحاظ برای زنان مسلمان الگو هستند؟

درگاه‌ها

حضرت زهرا(س) از بزرگ‌ترین زنان جهان اسلام است که به خاطر فضایل و خصوصیات اخلاقی‌اش به‌عنوان الگوی زنان معرفی شده است. ایمان، تقوا، عبادت، ساده‌زیستی و درک مسائل سیاسی و اجتماعی از فضائل اخلاقی او بر شمرده شده است. زندگی شخصی فاطمه زهرا(س)، از جمله رفتار عطوفت‌آمیز او با همسر و فرزندانش را سرمشقی برای مادران و زنان دانسته‌اند.

ویژگی‌های حضرت زهرا(س)

امام حسن(ع): «مادرم فاطمه(س) را دیدم که در شب جمعه در محراب ايستاده بود و پیوسته ركوع و سجود می‌كرد ... چنین دعا می‌فرمود از براى مؤمنين و مؤمنات و نام می‌برد ... و از براى خود هيچ دعا نكرد. گفتم: چرا از براى خود هيچ دعا نفرمودى ... گفت: اى پسرم، اول همسايه بعد از آن خانه.‏»

حضرت زهرا(س) در مدت عمر کوتاه خود الگویی قابل توجه از انسان و زن کامل برای تمامی جهانیان به یادگار گذاشت. از جمله خصوصیات او عبادت زیاد، رابطهٔ صمیمانه با مادر، هم‌راز و هم‌سنگر بودن با پدر، عفاف و حجاب، جهیزیه کم و مناسب‌داشتن، شوهرداری نمونه، ساده‌زیستی، انس با قرآن و تعلیم آن به فرزندان خویش، مراعات نظم و قوانین در زندگی، تقسیم کار خانه با خادمه‌اش (با وجود حضور کنیز در خانه، یک روز در میان کارها را خود انجام می‌داد)، اهمیت‌دادن به همسایه، ارج‌نهادن به شخصیت کودکان و رعایت عدالت بین فرزندان است.

ایمان، تقوا و عبادت

• رسول خدا(ص) دربارهٔ دخترش فاطمه زهرا(س) می‌فرماید: «ایمان به خدا در اعماق دل و باطن زهرا(س) چنان نفوذ کرده که برای عبادت خدا خودش را از همه‌چیز فارغ می‌سازد.»

• حسن بصری (۲۱-۱۱۰ق)، از زاهدان مشهور تاریخ اسلام، می‌گفت: «فاطمه زهر‌ا (س) عابدترین مردم بود؛ در عبادت حق‌تعالی آنقدر بر پا ایستاد تا پاهای مبارکش ورم نمود.»
• عایشه، همسر رسول خدا (ص)، می‌گفت: «بعد از رسول خدا (ص) کسی را راستگوتر از فاطمه(س) ندیدم.»

حجاب و عفاف

حضرت فاطمهٔ زهرا(س)، در دوران پس از رحلت رسول خدا(ص)، مجبور شدد تا با نامحرمان به احتجاج بپردازد. حضور ایشان در جامعه نه‌تنها با عفاف ایشان منافات نداشت، بلکه او را در جامعه به‌عنوان باحجاب‌ترین و عفیف‌ترین زنان معرفی کرد. او در مسجد سخنرانی کرد، اما درخواست کردکه هنگام رفتن به مسجد، زنان بنی‌هاشم او را همراهی کنند و اطرافش را احاطه نمایند. همچنین، در مسجد پرده‌ای میان زنان و مردان آویختند و ایشان از پشت پرده سخنرانی کرد.

رفتار با همسر

• حضرت فاطمه(س) از لحظهٔ ورود به خانه سادهٔ حضرت علی(ع) تا آخرین روز زندگیش همراه همیشگی همسرش بود. حضرت علی(ع)، در پاسخ به پرسش پیامبر راجع به همسرش، فاطمه(س) را بهترین یار و مددکار خود در طاعت حق معرفی کرد.

• ادب و احترام همسران نسبت به یکدیگر اقتضا می‌کند که از بیان کمبودهای خانهٔ خود به دیگران خودداری کند. روزی فاطمه(س) به حضور پدرش رسید در حالی که آثار ضعف و گرسنگی از چهره زهرا(س) نمایان بود. رسول خدا(ص)، وقتی این حالت را مشاهده کرد، دستهایش را به سوی آسمان بلند کرد و گفت: «خدایا گرسنگی فرزندم را به سیری تبدیل کن و وضع او را سامان بده.»

رفتار با فرزند

• سلمان می‌گوید: روزی فاطمه(س) را دیدم که مشغول آسیاب‌کردن بود. در این هنگام، فرزندش حسین(ع) گریه می‌کرد و بی‌تاب بود. عرض کردم برای کمک به شما آسیاب کنم یا بچه را آرام نمایم. او فرمود: «برای آرام‌کردن فرزندم من اولویت دارم، شما آسیاب را بچرخانید.»

• فاطمه زهرا(س) در لحظات پایانی عمر خود نگران حال فرزندانش بود. بیشترین نگرانی او برای محرومیت آنها از مادر بود. به همین دلیل به حضرت علی(ع) پیشنهاد کرد که پس از او کسی را به همسری انتخاب کند که بتواند از عهدهٔ تربیت درست فرزندانش برآید.

• نقل شده است که حضرت زهرا(س) با فرزندش امام حسن(ع) بازی می‌کرد و او را بالا می‌انداخت و می‌فرمود:‏ «پسرم حسن مانند پدرت باش؛ میان حق و باطل جدایی افکن. خدایی را بپرست که صاحب نعمت‌های متعدد است و هیچگاه با ظالمان دوستی مکن.»

رفتار با مردم

یکی از نقش‌آفرینی‌های حضرت زهرا‌(س) در حیات دینی خود تلاش برای بالابردن فرهنگ انسانی و دینی جامعه از طریق رشددادن اندیشهٔ و رفع شبهات آنان بود. نقل شده است که زنی نزد فاطمه(س) رسید و گفت: «مادری پیر و ناتوان دارم که در نماز بسیار اشتباه می‌کند؛ مرا فرستاده تا از شما بپرسم که چگونه نماز بخواند.» آن حضرت فرمود: «هرچه می‌خواهی بپرس.» آن زن سؤالات خود را مطرح کرد، تا به ده سؤال رسید و فاطمه(س) با روی گشاده جواب داد. زن از زیادی پرسش‌های خود شرمنده شد و گفت: «شما را بیش از این زحمت نمی‌دهم.» حضرت گفت: «باز هم بپرس.» آنگاه برای تقویت روحیه سؤال‌کننده چنین فرمود: «اگر به کسی کاری واگذار کنند، برای مثال از او بخواهند که بار سنگینی را به ارتفاع بلندی حمل کنند و در برابر این کار صدهزار دینار به او جایزه بدهند، آیا او با توجه به آن پاداش احساس خستگی می‌کند؟» زن جواب منفی داد. آن حضرت(س) فرمود: «من در برابر پرسشی که جواب می‌گویم از خدا پاداشی به مراتب بیشتر دریافت می‌کنم و هرگز ملول و خسته نمی‌شوم.» از رسول خدا(ص) شنیدم که روز قیامت دانشمندان اسلام در برابر خدا حاضر می‌شوند و به اندازهٔ کوششی که در راه هدایت مردم کرده‌اند از خدای خود پاداش می‌گیرند.

صدقه و انفاق

حضرت زهرا(س) بسیار اهل صدقه و انفاق بود. در شب عروسی خود لباس عروسیش را به فقیر داد و خود لباس کهنه به تن کردند. بارها، تنها غذای خود را به فقیر داد و خود گرسنه ماندند.

مطالعه بیشتر

• فاطمه زهرا(س) بانوی نمونه اسلام، ابراهیم امینی، انتشارات شفق.
• زندگانی حضرت فاطمه(س)،سید جعفر شهیدی، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی.