اربعین حسینی

سؤال

اربعین چه روزی است؟ زیارت اربعین و پیاده روی برای زیارت مستحب است؟

روز بیست و یکم صفر سال ۶۱ قمری، چهل روز پس از عاشورا و شهادت امام حسین را روز اربعین می گویند. در برخی منابع تاریخی آمده است که در روز اربعین اسرای کربلا به زیارت مزار امام حسین آمدند که مورد نقد و تشکیک مورخان و عالمان از جمله شهید مطهری قرار گرفته است. در کتب تاریخی نقل شده است که جابر بن عبدالله انصاری، صحابی پیامبر به زیارت قبر امام حسین (ع) آمده است. از این جهت اربعین برای شیعیان مهم تلقی شده و عزاداری و زیارت حرم امام حسین (ع) در هر سال، از مناسک و آداب دینی شیعیان شمرده می شود.

واقعه تاریخی اولین اربعین

حضور اهل بيت(ع) در اولين اربعين شهادت امام حسين (ع) بر سر مزار آن حضرت در كربلا از مسائلى است كه در قرون اخير برخى محققان شيعه درباره آن تشكيك كرده‌اند. در مقابل، برخى ديگر از انديشمندان، درصدد رد اين تشكيك و اثبات اربعين اول شده اند.

شیخ طوسى معتقد است روز ۲۰ صفر یعنى اربعین زمانى است كه حرم امام حسین (ع) یعنى كاروان‌اسرا، از شام به مدینه مراجعت كردند. و روزى است كه جابر بن عبدالله بن‌حرام انصاری‌، صحابی رسول خدا (ص‌)، از مدینه به كربلا رسید تا به زیارت‌ قبر امام حسین (ع) بشتابد و او نخستین كسى است از مردمان كه قبر آن‌حضرت را زیارت كرد. شيخ مفيد، و علامة حلّى چنین نظری دارند. علامه مجلسی خلاف این رای را اختیار کرده است.

ابوریحان بیرونى روز اول ماه صفر را روزى مى داند كه سر امام حسین (ع) را وارد دمشق شده است. عماد الدین طبرى در «كامل بهائی» است كه رسیدن اسرا به دمشق را در ۱۶ربیع الاول دانسته یعنى ۶۶روز پس از عاشورا میداند. با توجه به این که ابن زیاد مدتى اسراء را در كوفه ‌نگه داشت و زمانى كه در این نگه داشته صرف شده و زمانی كه در مسیر رفت به شام و اقامت یك ماهه در آنجا و بازگشت مورد نیاز است‌، بعید است كه آنان در اربعین به ‌مدینه یا كربلا رسیده باشند. در دهه‌هاى اخیر محمد ابراهیم آیتى در كتاب‌ بررسى تاریخ عاشورا بازگشت اسرا را به كربلا انكار كرده است‌. و همین طور شهید مطهرى.

شهید محراب سید محمدعلى قاضى طباطبائى در کتاب «تحقیق در باره اولین اربعین حضرت سید الشهداء» ثابت می‌كند، آمدن اسراى از شام‌ به كربلا در نخستین اربعین‌، بعید نیست‌. برخی محققان گفته اند از مجموع شواهد و قرائن و كلماتى كه از عالمان و محقّقان وجود دارد، مى‌توان ورود اهل‌بيت عليهم السلام را در روز اربعين به كربلا تقويت كرد و سخنان آنان كه معتقدند كاروان اهل‌بيت (ع) با جابر و همراهانش در كربلا ملاقات كردند و به عزادارى پرداختند، پذيرفت.آیت الله مکارم درباره رد بعد مسافت، اعتقاد دارد که اگر بتوان لشكرى يكصد هزار نفرى را طىّ مدت ده روز به كوفه رساند، رسيدن كاروانى كوچك در مدت ۱۲روز به كربلا مشكلى ندارد.

استحباب زیارت اربعین

از سنّت‌هاى اربعين حسينى در شیعه زيارت اربعين امام حسين ع است.

مهمترین نكته درباره اربعین‌، روایت امام عسكرى (ع‌) است‌. که در روایتى كه در منابع ‌مختلف از ایشان نقل شده فرموده‌اند: نشانه‌هاى مؤمن پنج چیز است‌: ۱. خواندن پنجاه و یك ركعت نماز (۱۷ ركعت نماز واجب + ۱۱ نماز شب + ۲۳ نوافل) ۲. زیارت اربعین ۳. انگشترى در دست راست ۴. وجود آثار سجده ‌بر پیشانى ۵. بلند خواندن بسم الله در نماز. این حدیث تنها مدرك معتبرى است كه جداى از خود زیارت اربعین كه درمنابع دعایى آمده‌، به اربعین امام حسین (ع) و بزرگداشت آن روز تصریح كرده ‌است‌. شیخ طوسی میگوید در این روز زیارت امام حسین (ع) مستحب است و این زیارت‌، همانا خواندن زیارت اربعین است.

نخستین زیارت امام حسین (ع) در نخستین اربعین، توسط جابر بن عبدالله انصاری صورت گرفته است و از آن پس ائمه اطهار ع كه از هر فرصتی براى رواج زیارت امام حسین (ع) بهره می‌گرفتند، آن‌روز را كه نخستین زیارت در آن انجام شده‌، به عنوان روزى كه زیارت امام حسین (ع) در آن مستحب است‌، اعلام فرمودند. متن زیارت اربعین هم ازسوى حضرت صادق ع انشاء شده و با داشتن آن مضامین عالی‌،شیعیان را از زیارت‌آن حضرت در این روز برخوردار می‌كند.

افزون بر اين، امام صادق(ع) زيارت اربعين را به صفوان بن مهران جمّال تعليم داده است كه در آن به بزرگداشت اربعين تصريح شده است.

اهميّت زيارت اربعين نه فقط به خاطر زيارت آن حضرت توسط جابر عبداللَّه انصارى در چنين روزى است، بلكه به سبب الحاق سرهاى شهدا در اين روز توسط امام سجاد عليه السلام و زيارت آن قبور پاك، توسط امام عليه السلام و كاروان حرم حسينى در اربعين است.

پیاده روی اربعین

.

مطالعه بیشتر

• حماسه حسینی، شهید مرتضی مطهری.