آیه مودت

سؤال

آیه مودت درباره چه کسانی است؟

مفسران شیعه آیه ۲۳ سوره شوری را در فضیلت اهل بیت(ع) تفسیر کرده‌اند. در مورد کلمه قربی اختلاف فراوانی وجود دارد. برخی آن را ذوقربی معنا کرده‌اند به معنای خویشاوندان و برخی معنای ظاهری آن را اختیار کرده‌اند که معنای خویشاوندی است. اکثر مفسران شیعه استثناء در آیه را متصل می‌دانند و الف و لام در القربی را عوض از مضاف‌الیه گرفته‌اند که می شود «قربای»، و اینطور معنا کرده‌اند: «از شما مزدی نمی‌خواهم مگر دوستی درباره خویشاوندانم.» و در مقابل این نگاه، این معنا از آیه آمده است: «از شما چیزی نمی‌خواهم جز دوستی در خویشاوندی»

متن آیه

﴿ ذَٰلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ‌ اللَّـهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ۗ قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرً‌ا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْ‌بَىٰ ۗ وَمَن يَقْتَرِ‌فْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا ۚ إِنَّ اللَّـهَ غَفُورٌ‌ شَكُورٌ‌

اين همان [پاداشى‌] است كه خدا بندگان خود را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‌اند [بدان‌] مژده داده است. بگو: «به ازاى آن [رسالت‌] پاداشى از شما خواستار نيستم، مگر دوستى در باره خويشاوندان.» و هر كس نيكى به جاى آورد [و طاعتى اندوزد]، براى او در ثواب آن خواهيم افزود. قطعاً خدا آمرزنده و قدرشناس است.

شوری:۲۳

﴾

معنای القربی

قربی اسم مصدر به معنای نزدیکی و خوشاوندی است. در قرآن جز در آیه ۲۳ سوره شوری، همیشه همراه با ذو یا اولو آمده است که با معنای نزدیکان و خویشاوندان می‌شود.

تفسیر فی القربی

در تفسیر فی القربی سه قول وجود دارد. یک: فی القربی خویشاوندان پیامبر هستند و مصداق آن اهل بیت هستند. دو: فی القربی یعنی دوستی به سبب خویشاوندی. سه: دوستی با مقربان الهی

دوستی با خویشاوندانم

بسیاری از مفسران فی القربی را به معنای خویشاوندان گرفته‌اند و آن را اهل بیت(ع) پیامبر دانسته‌اند. در اینجا فی القربی را ذوی القربی می دانند و ال در القربی را هم عوض از مضاف الیه می دانند که می شود قربای. و معنای آیه اینطور می شود: از شما مزدی نمی خواهم جز دوستی با خویشاوندانم. مفسران شیعه مصداق این آیه را اهل بیت پیامبر دانسته اند.

طبرسی میگوید: «از على بن الحسين (ع) و سعيد بن جبير و عمرو بن شعيب و حضرت باقر و حضرت صادق (ع) و جماعتى نقل شده كه معنى آيه اينست من از شما در برابر رسالتم جز دوست داشتن نزديكانم و اهل بيتم مزدى نميخواهم‏»

دوستی خویشاوندی

«مزد نمی‌خواهم، لكن شما را می فرمايم كه اگر مرا به‌رسالت استوار نمی‌داريد و دعوت مرا اجابت نمي‌كنيد، بارى بحكم قرابت كه ميان من و شماست مرا مرنجانيد و مرا دوست داريد و رحم پيونديد.»

طبرسی سه قول در باب تفسیر این آیه می آورد: «ابن عباس و قتاده و مجاهد و جماعتى گفته‏‌اند يعنى: مرا بخاطر قرابتى كه با شما دارم دوست بداريد و بخاطر خويشاوندى مرا حفظ كنيد، گفته چون تمامى قريش با رسول خدا(ص) نسبت خويشاوندى داشتند و لذا طرف خطاب آيه تنها مردم قريش خواهند بود، و معنى چنين خواهد شد اگر مرا بخاطر نبوّت و پيامبرى دوست نمي‌داريد بخاطر خويشاوندى و قرابتى كه بين من و شما است دوست داشته باشيد.»

دوستی با مقربان الهی

«مزد نمی‌خواهم لكن می‌فرمايم شما را بدوست داشتن هر كس كه نزديكى جويد باللّه، بطاعت و عمل نيكو، و بر وفق اين قول، هر كس كه اللَّه را فرمان بردار است و تقرب را بوى نيكوكار است، واجب است بر تو كه او را دوست دارى و مودت وى فريضه دانى»