آیه «هر کجا کافران را یافتید، آن‌ها را بگیرید و بکشید»

سؤال

آیه ۸۹ سوره مبارکه نساء در مورد قتل کفار، چگونه توجیه می‌شود؟

مفسران آیه «هر کجا کافران را یافتید، آن‌ها را بگیرید و بکشید» (آیه ۸۹ سوره نساء) را ناظر به شرایط جنگی و جهاد دانسته‌اند. این آیه درباره منافقانی است که در توطئه بر مسلمانان با مشرکان همکاری می‌کردند. در آیه بعد نیز آمده که اگر با آنان پیمانی دارید یا اینکه آنها صلح کردند، شما حق جنگیدن و تعدی را ندارید. مفسران معتقدند نمی‌توان از آیه، این برداشت را داشت که هرجا و در هر شرایطی می‌توان خون کفار را ریخت و جانشان را گرفت.

متن آیه

﴿ وَدُّوا لَوْ تَكْفُرُونَ كَمَا كَفَرُوا فَتَكُونُونَ سَوَاءً ۖ فَلَا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ أَوْلِيَاءَ حَتَّىٰ يُهَاجِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ ۚ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ ۖ وَلَا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا

دوست دارند همچنان كه خود به راه كفر مى‌روند شما نيز كافر شويد تا برابر گرديد. پس با هيچ يك از آنان دوستى مكنيد تا آنگاه كه در راه خدا مهاجرت كنند. و اگر سرباز زدند در هر جا كه آنها را بيابيد بگيريد و بكشيد و هيچ يك از آنها را به دوستى و يارى برمگزينيد.

نساء:۸۹

﴾

دستوری در زمان جنگ

آیه ۸۹ سوره نساء درباره منافقانی است که ضربات سهمگینی به مسلمانان زده‌اند و قرآن درباره آنان خطاب به مسلمانان می‌گوید اگر آنها حاضر به مهاجرت نشدند بدانيد كه دست از كفر و نفاق خود بر نداشتند و اظهار اسلام آنها فقط به خاطر اغراض جاسوسى و تخريبى است و در اين صورت می‌توانيد هر جا بر آنها دست يافتيد، آنها را اسير كنيد و يا در صورت لزوم به قتل برسانيد. اينگونه احكام شديد كه در آيه آمده، مربوط به منافقانى است كه با مشركان در توطئه‏‌ها همكارى می‌كردند. عالمان اسلام گفته‌اند جنگی که به‌عنوان دفاع باشد نه تنها بد نیست بلکه بسیار خوب‌ است و جزء ضرورتهای حیات بشر است. آیات دیگری هم آمده است که مسلمانان را به جنگ با کفار ترغیب می‌کند تا از حیات و موجودیت خود و اسلام دفاع کنند.

این شدت عمل، که در این آیه نسبت به این دسته از منافقان نشان داده شده، به خاطر آن است که جز این راهی برای نجات یک جامعه زنده در مسیر انقلاب از چنگال دشمنان دوست‌نما و جاسوسان خطرناک نیست. این در حالی است که اسلام، افراد غیر مسلمانی همانند یهود و نصاری را با شرایطی تحت حمایت خود قرار داده، و اجازه هیچ گونه مزاحمت نسبت به آن‌ها نمی‌دهد، اما در مورد این دسته از منافقان این چنین شدت عمل به خرج داده است.

در آیه بعد آمده است اگر همین عده با شما به پیمان درآمدند یا صلح کردند شما حق تعدی به ایشان را ندارید. این مطلب گواه این است که آیه مورد بحث، در شرایط جنگی بیان شده است نه اینکه در شرایط عادی و آشتی و صلح، و زمانی که خطری احساس نمی‌شود، می‌توان جان کفار را گرفت.

اسلام به‌مسئله صلح اهمیت می‌دهد و ماهیت جنگ را دفاعی می‌داند. آیات زیادی درباره اهمیت صلح آمده است. از جمله: ﴿وَإِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا؛ و اگر به صلح گراييدند، تو [نيز] بدان گراى.﴾(انفال:۶۱)

مطالعه بیشتر

• تفسیر نمونه، استاد مکارم شیرازی و جمعی از نویسندگان، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ج۴، ص۷۶.

• تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران: انتشارات مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ج۲، ص۳۴۸.