پیش نویس:روابط ایران و فلسطین

سؤال

چرا ایران از فلسطین و مسلمانان آن به‌طور ویژه دفاع و حمایت می‌کند؟

درگاه‌ها

حمایت ایران از فلسطین و سایر کشورهای مظلوم اسلامی، بر اساس تعالیم انسانی و اسلامی است. همچنین تشکیل یک امت واحد اسلامی، زمینه‌ساز فراگیر شدن دین اسلام در جهان خواهد شد و این یکی از استراتژی‌های ایران اسلامی در سطح بین‌المللی است. ایران از این حمایت‌ها، به دنبال منافع ملی و فراملی خود نیز می‌باشد که یکی از آنها، جلوگیری از تشکیل بلوک اقتصادی شرق آسیا به سرکردگی رژیم صهیونیستی و آمریکاست.

ماهیت سیاست خارجی

تعریف

سیاست خارجی مجموعه خط مشی‌ها، تدابیر، روش‌ها، و انتخاب مواضعی است که یک دولت در برخورد با امور مسائل خارجی در چهارچوب اهداف کلی حاکم بر نظام سیاسی اعمال می‌نماید به عبارت دیگر سیاست خارجی بازتاب اهداف و سیاست‌های یک دولت در صحنه روابط بین‌المللی و در ارتباط با سایر دولت‌ها، جوامع و سازمان‌های بین‌المللی نهضت‌ها، افراد بیگانه و حوادث و اتفاقات جهانی می‌باشد.

اهداف

بسیاری از محققین میان اهداف سیاست خارجی و منافع ملی تفاوتی قائل نیستند و در تعاریف خود از منافع و اهداف ملی به صورت مترادف استفاده می‌کنند. با توجه به این مطلب، اهداف ملی سیاست خارجی یک کشور را می‌توان به دو دسته تقسیم نمود؛ دسته اول اهداف ملی و دسته دیگر اهداف مافوق ملی. اهداف ملی اهدافی هستند که برای حفظ و تحقق منافع ملی یک کشور مورد توجه قرار می‌گیرند. از این قبیل می‌توان حفظ استقلال، تمامیت ارضی، امنیت ملی و رفاه عمومی جامعه در محیطی صلح آمیز را نام برد. در مقابل اهداف ما فوق ملی اهدافی هستند که با توجه به ایده‌آل‌های حاکم بر جامعه خود با دید وسیع‌تر از تأمین منافع ملت و جامعه خود احساس رسالتی ورای مرزهای کشور می‌نمایند. به طوری که منافع ملی را تحت‌الشعاع منافع جهانی یا منطقه‌ای از دیدگاه خود یا بخشی از آن می‌بیند.

اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

اهداف سیاست خارجی طبق قانون اساسی کشورمان از این قرار است:

1. حفاظت از استقلال و حاکمیت ملی در عرصه بین‌الملل. (اصل صد و سی و سوم)
2. دفاع از حقوق مسلمانان
3. حمایت از مستضعفین در برابر مستکبرین و حمایت از نهضت‌های آزادی‌بخش (اصل یکصد و پنجاه و چهارم)
4. تلاش در جهت تشکیل امت واحد جهانی

این چند اصل خود بیانگر این نکته است که ایران اسلامی موظف است از همه ملت‌های رنجیده و مستضعف حمایت کند و در مقابل ظلم به دیگران به ویژه مسلمانان ساکت ننشیند. ضمناً باید از نهضت‌های آزادی‌بخش مانند فلسطین حمایت نماید. حال این حمایت می‌تواند مادی، مانند تأمین امکانات لازم در داخل کشور برای این نهضت‌ها همچون جمع‌آوری اعانه و چاپ نشریات، یا معنوی باشد؛ مانند ارشاد و راهنمایی آنها برای جلوگیری از هرگونه انحراف فکری و تشتت و تفرقه یا دفاع از حقوق آنها در مجامع بین‌المللی.

غیر از این موارد، تلاش در جهت تشکیل امت واحده مسئولیت کشور ما را سنگین‌تر می‌کند؛ زیرا با توجه به اسلامی بودن انقلاب و جهان شمولی این مکتب، سیاست خارجی کشور نمی‌تواند خود را در محدوده اهداف ملی یا حتی منطقه‌ای محبوس نماید؛ بنابراین حمایت ایران از فلسطین و سایر کشورهای مظلوم اسلامی، بر اساس تعالیم انسانی دین اسلام است و غیر از آن به خاطر این مسئله مهم و استراتژیکی است که تشکیل یک امت واحد اسلامی زمینه‌ساز فراگیر شدن دین اسلام خواهد شد. این موضوع همان اندیشه‌ای است که پیامبر اکرم(ص) و دیگر معصومان(ع) برای آن تلاش می‌کردند.

فلسطین در سیاست خارجی جمهوری اسلامی

تردیدی نیست که یکی از شعارهای اصلی و اولیه نهضت امام خمینی مسئله دفاع از مظلومان بود که مسئله فلسطین و حمایت از فلسطینیان و دشمنی با رژیم صهیونیستی و تجاوزات آن، در صدر این هدف قرار داشته است؛ زیرا انقلاب اسلامی ایران حرکتی بود اصیل که بر باورهای اسلامی مردم استوار بود. این مسئله چیزی نبود که از ابتدا بر کسی پوشیده باشد و صهیونیست‌ها، حتی قبل از سال ۱۳۴۲ نیز به خوبی از این مسئله آگاه بوده و نسبت به جایگاه رژیم صهیونیستی نزد مردم ایران واقف بودند. ژنرال مایرامیت که در سال ۱۳۴۰ شمسی به جای هرزوگ به ریاست اداره اطلاعات ارتش رژیم صهیونیستی منصوب شده بود در اردیبهشت ۱۳۴۱ به تهران آمد و با مقامات ارتش و نخست‌وزیر و وزیر خارجه دیدار کرد. وی در بازگشت طی گزارشی به بن گورین و گلدامایر توصیه کرد که سعی شود تماس‌هایی با خارج از محدوده هیئت حاکمه ایران برقرار شود. او متذکر شد که رژیم صهیونیستی در میان مردم ایران منفور است و باید به آینده بیاندیشد.

مواضع سیاست خارجی ایران نسبت به مسئله فلسطین

۱. افشای ماهیت رژیم صهیونیستی

مسئولان و مقامات جمهوری اسلامی ایران، بارها در معرفی چهره واقعی رژیم صهیونیستی سخن گفته و آثاری متنوعی منتشر کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین شاخصه افشای ماهیت زشت رژیم صهیونیستی، اعلام روز قدس از سوی امام خمینی بود که منجر به نمایش انزجار عمومی دولت و ملت ایران در مورد قباحت وجود رژیم صهیونیستی در منطقه شد.

۲. حمایت از ملت فلسطین

حمایت از ملت فلسطین نیز دومین شاخصه مهم در سیاست خارجی ایران در مورد فلسطین است که بارها از سوی رهبران سیاسی و ملت ایران، چه از لحاظ مادی و چه معنوی ابراز شده است. به عنوان مثال مقام معظم رهبری در این مورد می‌فرمایند: «ملت ایران مسائل ملت‌های مظلوم و شجاع فلسطین را جزو مسائل خود می‌داند و برای حل آن تلاش می‌کند.»

۳. توطئه صلح خاورمیانه

برخی از مسئولین ایرانی، کلیدواژه صلح در خاورمیانه با هدف همکاری با رژیم صهیونیستی را یک بازی سیاسی، و یکی از توطئه‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی برای تحکیم پایه‌های رژیم نامشروع صهیونیستی می‌دانند. رهبر معظم انقلاب در اینباره فرمودند: «سازش دولت‌ها با صهیونیسم مردود اعلام می‌شود چون این به معنای آوارگی همیشگی ملت فلسطین و اشغال همیشگی کشور فلسطین به وسیله دشمن است».

حمایت از فلسطین و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران

سیاست خارجی ایران در قبال فلسطین همواره دارای رفتار حمایتی از ملت فلسطین و مخالفت با سیاست‌های اسرائیل بوده است. حال سؤال اصلی این است که چه منافعی در مورد این رفتار حمایتی برای ایران وجود دارد؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت امروزه در تمام دنیا اعمال سیاسی بر اساس منافع ملی یا منافع مشترک شکل می‌پذیرد. منافع ملی ایران و اهمیت استراتژیک فلسطین برای کل جهان اسلام و به ویژه جمهوری اسلامی، موجب می‌شود که ایران هم اهمیت بیشتری به این کشور بدهد و نسبت به کشورهای مسلمان دیگر توجه بیشتری به فلسطین داشته باشد. برای این مطلب ادله مختلفی وجود دارد.

دلیل اول

دلیل اول این که رفتار حمایتی ایران، در چارچوب نظری یک دولت اسلامی بر مبنای ایدئولوژی و جهان بینی توحیدی مورد مطالعه قرار می‌گیرد که در مرحله اول دارای وظیفه و رسالت خاصی جهت حمایت از ملل محروم مسلمان می‌باشد و در مرحله دوم پشتیبانی از ملل محروم و مستضعف را در سطح منطقه ای و جهانی در قلمرو وظایف خود محسوب می‌نماید.

دلیل دوم

دلیل دوم این که مطالعه تاریخی نشان می‌دهد که رژیم صهیونیستی از زمان تأسیس ۱۹۴۸ میلادی تاکنون، پیوسته سیاست تهاجمی و بسط اراضی را اتخاذ نموده و هدف اساسی آن تشکیل اسرائیل بزرگ از نیل تا فرات است و در حال حاضر بخش‌هایی از سرزمین‌های دولت اسلامی را اشغال نموده است. در صورت تحقق این هدف تهدیدات امنیتی ایران تشدید شده و مرزهای ایران مورد تهدید قرار می‌گیرد. با این نگاه حمایت از ملت مسلمان فلسطین نه تنها دفاع از یک سرزمین اسلامی محسوب می‌شود بلکه جلوگیری از گسترش تهدیدات رژیم صهیونیستی و حمایت از منافع ملی ایران به‌شمار می‌آید و در صورت پیروزی انتفاضه و احقاق حقوق مردم فلسطین می‌توان گفت زمینه‌های توسعه طلبی و تهدیدات رژیم صهیونیستی تا حدی کاهش یافته و امکان بازسازی نظم منطقه ای با مشارکت دولت اسلامی فراهم می‌گردد.

دلیل سوم

دلیل سوم موقعیت استراتژیک و حساس فلسطین است. مسجد الاقصی به عنوان اولین قبله‌گاه مسلمانان و مزار انبیای بزرگی مانند حضرت سلیمان و… موجب شده است که این سرزمین مورد توجه و احترام همه پیروان ادیان مختلف قرار گیرد و همین مسئله موجب می‌شود که فلسطین اشغالی کانون توجه جهانیان شود. در این میان مبارزه فلسطین و رژیم صهیونیستی در حقیقت یک نبرد نامحسوس بین اسلام و کفر است. به عبارت دیگر اگر رژیم صهیونیستی دارای ثبات شود و نقشه یهودیان با حمایت استکبار جهانی در مشروعیت بخشی به یک کشور مستقل یهودی، عملی شود آن وقت به علت منطقه حساس فلسطین این مسئله به عنوان شکست در کارنامه اسلام و مسلمین ثبت می‌شود. علاوه بر این در صورت موفقیت کامل رژیم صهیونیستی در منطقه ژئوپلوتیک و استراتژیک فلسطین این رژیم غاصب سراغ سایر کشورهای اسلامی هم خواهد آمد، لذا ایران کانون توجه خود و جهانیان را به سوی فلسطین جلب نموده است.

دلیل چهارم

دلیل چهارم این است که در سه دهه گذشته دو بحران امنیت و تمامیت ارضی کشور ما را به خطر انداخت که یکی مربوط به مسئله جزائر سه‌گانه ایرانی در خلیج فارس بوده است و دیگری هم جنگ عراق علیه ایران. در این دو مسئله آنچه مانع از آن شد که قدرتهای جهانی نتوانند این بحرانها را به دعوای «اعراب و ایرانیان» تبدیل کنند، حمایت مردم مسلمان ایران و نظام جمهوری اسلامی از مردم فلسطین و آرمان مقدس قدس بوده است؛ زیرا این امر باعث شد که افکار عمومی جهان عرب با ایران همراه شود و مانع از تحقق اهداف شیطانی و تفرقه انگیز دشمنان گردد. حتی توطئه آمریکا برای خنثی سازی تلاش ایران تا آن جا بود که سعی کرد مسئله فلسطین را یک مسئله عربی بداند ولی ایران اسلامی با تشکیل کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتفاضه در تهران این نقشه را بر ملا کرد و مسئله فلسطین را یک مسئله اسلامی و نه صرفاً عربی معرفی کرد.

دلیل پنجم

دلیل پنجم این است که از آنجا که در شرائط نوین بین‌المللی توجهات به ابعاد اقتصادی قدرت معطوف شده است و شاهد بلوک‌های اقتصادی در مناطق مختلف جهان هستیم، آمریکا و صهیونیست‌ها در تلاش بودند با طرح تحمیلی صلح و سازش مقدمات یک بلوک اقتصادی را در منطقه غرب آسیا فراهم سازند که شامل یک مرکز یعنی فلسطین اشغالی و یک پیرامون شامل بقیه کشورها باشد. راه اندازی کنفرانس اقتصادی قبل از آن که داستان صلح به جایی رسیده باشد نشان از این مطلب داشت. طبیعتاً چنین طرحی جایگاه و پایگاهی برای رشد اقتصادی واحدهای ملی از جمله ایران وجود نداشته و ندارد. این امر موجب شد تا ایران نیز توجه بیشتری به مسئله فلسطین و بر ملا کردن توطئه صلح خاورمیانه داشته باشد.

غیر از موارد فوق باید گزینه‌های دیگری را هم اشاره نمود مثلاً برای تئوری صدور انقلاب به سایر کشورها بهترین مکان برای این امر منطقه حساس فلسطین و بعد از آن سایر کشورهاست. مورد دیگر آن که تئوری ایجاد حکومت جهانی اسلام که به اعتقاد امام خمینی هدف عظیم انقلاب ما می‌باشد. با این سخن ایشان «که مسئله فلسطین مسئله اسلام است» این نظر تداعی می‌شود که برای ایجاد حکومت جهانی اسلام و حفظ وحدت مسلمین تنها راه ممکن توجه به فلسطین و آزادی آن از چنگال صهیونیسم است.