تکامل در برزخ
آیا در برزخ تکامل وجود دارد یا خیر؟
انسان‌ها در برزخ از طریق اعمال نیکی که از خود به جا گذاشته‌اند یا در اثر اعمال نیکی که بازماندگانشان انجام می‌دهند، ارتقا درجه می‌یابند.
در روایتی آمده که روزی حضرت عیسی(ع) از کنار قبری عبور کرد و صاحب آن قبر را در عذاب دید، سال بعد از کنار همان قبر گذشت و صاحب قبر را در حال عذاب ندید، از پیشگاه الهی درخواست نمود که او را از علت تغییر وضع آگاه سازد، خدا به حضرت مسیح وحی فرستاد که صاحب قبر فرزند صالحی از خود به جا گذاشته بود او در این فاصله بالغ شد و به دو کار خیر دست زد؛ یکی آن که راهی را برای عبور مردم اصلاح نموده و آن دیگر یتیمی را مسکن و مأوی داد و من گناه این پدر را به احترام عمل فرزند نیکوکارش بخشیدم.[۱]
طبق این روایت عمل صالح فرزند، سبب می‌شود که والدین مورد عفو الهی قرار گیرند. همچنین در روایت فراوانی اصرار شده که بازماندگان باید خیرات و صدقات به نیت اموات‌شان انجام دهند و برای آنان طلب آمرزش نمایند.
از این گونه روایات به آسانی بدست می‌آید که در برزخ تکامل وجود دارد. همان‌طور که خود انسان در دنیا کارهای خیر و اعمال صالح انجام می‌دهد و عبادت می‌کند و تکامل معنوی پیدا می‌کند؛ اگر بعد از مرگ بوسیله بازماندگان یا هر فرد نیکوکاری عمل خیری به نیت او انجام شود سبب تکامل و بالا رفتن درجه معنوی او می‌شود یا سبب آمرزش او می‌گردد که نوعی تکامل است. در یک روایتی که از امام صادق(ع) نقل شده حضرت می‌فرماید سه عمل نیک باعث می‌شود که پس از مرگ هم پاداش و ثواب به مرده برسد و این چیزی جز تکامل برزخی نیست.
امام صادق(ع) می‌فرماید:
انسان پس از مرگ هیچ گونه پاداش به دنبال ندارد مگر پادش سه کار نیک؛ ۱. صدقه جاریه: صدقه ای که در حال حیات خود به راه انداخته باشد مانند موقوفه ای که به ارث برده نشود و بعد از مرگ تا روز قیامت ادامه یابد.
۲. سنت هدایت و راهنمایی که خود به آن عمل کرده و پس از او مورد عمل دیگران قرار گیرد.
۳. فرزند شایسته‌ای که برای او آمرزش خواهد.[۲]
مطالعه بیشتر
۱. صدرالمتألهین، اسفار، ج۹، ص۴۴، انتشارات مصطفوی قم.
۲. داود قیصری، شرح فصوص، صفحات ۱۰۷، ۲۸۴، ۳۱۳، ۴۱۲، نشر بیدار، قم، چاپ سنگی.
۳. بوعلی الاشارات و التنبهات، ج۳، نمط ۸، فصل ۱۷، ص۳۵۵ انتشارات دفتر نشر کتاب، ۱۴۰۳ ق.
۴. محمد شجاعی، معاد یا بازگشت به سوی خدا، ج۲، نشر شرکت سهامی انتشار، چاپ ۲، سال ۱۳۷۱ ش.
۵. ناصر مکارم، پیام قرآن، ج۵، نشر دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۷ ش.
۶. فلسفی، محمد تقی، معاد از نظر روح و جسم، ج۱، ص۲۶۳، نشر هیئت نشر معارف اسلامی، تهران، ۱۳۶۰ ش.
۷. جوادی آملی، یاد معاد، نشر مرکز فرهنگی رجاء، تهران، ۱۳۷۵ ش.