امام علی(ع) و آیات ملامت در جنگ احد
گفته شده آیات ملامت در جنگ احد در مورد علی(ع) و کسانی است که نسبت به پیامبر(ص) بی‌توجهی کرده و فرار کردند، آیا صحت دارد؟
کتب سیره و تاریخ پیامبر اسلام(ص)، صحابه و روایات اهل‌بیت(ع) امیرمومنان(ع) را از جمله افرادی دانسته‌اند که از جنگ فرار نکرد و تا آخر استقامت ورزید.
جنگ احد یکی از غزوات ابتدایی مسلمانان به فرماندهی شخص پیامبر است. این جنگ در روز شنبه ماه شوال سال سوم هجری به وقوع پیوست. مورخین اسلامی هفتم یا پانزدهم این ماه را روز نبرد احد ذکر کرده‌اند. در قرآن، آیه 121 سورة آل عمران تا تقریباً آخر این سوره در رابطه با جنگ اُحُد است، اختصاص بالغ بر صد آیه به ماجرای اُحُد بیانگر آن است که ماجرای نبرد اُحُد دارای درسهای بسیار آموزنده برای مسلمانان هر عصر است که فرا گرفتن آن درسها موجب عزّت آنان خواهد بود. یکی از رخدادهای ماه شوال که با آیات ارتباط دارد «غزوه اُحد» می باشد که شنبه هفتم یا پانزدهم شوال سال سوم هجرت اتفاق افتاده است. در آیات 121 تا 129 و 139 تا 171 آل عمران با غزوۀ اُحد ارتباط دارد، و آیات 272 تا 174 همین سوره با غزوۀ «حمراء الاسد» مرتبط است که در ادامۀ غزوۀ اُحد واقع شده است.
زید بن وهب می‌گوید: به ابن مسعودگفتم: آیا به جز علی(ع) و ابودجانه و سهل بن حنیف، همه در جنگ احد فرار کردند؟ گفت: همه فرار کردند به جز علی(ع) و بعد، چهارده نفر برگشتند.[۱]
مؤلف «مناقب آل ابی‌طالب» باز از تاریخ طبری و مغازی ابن اسحاق و اخبار ابی رافع و… نقل می‌کند:
پیامبر خدا(ص) کتیبه (گروهانی) را دید، فرمود: علی! به آنها حمله کن! حمله کرد و جمع آنها را از هم پاشید، و عمرو بن عبدالله و جمعی کشته شدند. باز کتیبه دیگری را دید و فرمود: آنها را از من دور کن، باز حمله کرد و جمع آنها را از هم پاشید و شیبه بن مالک عامری را کشت… (ابن شهر آشوب می‌گوید:) و در روایت ابی رافع آمده است: باز کتیبه دیگری را دید و فرمود: به آنها حمله کن، و او به آنها حمله برد و آنها را فراری داد و هاشم بن امیه مخزومی را کشت.[۲]
مؤلف فرازهایی از تاریخ اسلام از واقدی نقل می‌کند: روز احد، هشت نفر با پیامبر(ص) تا سر حد بذل جان بیعت کردند، سه تن از مهاجر (علی(ع) و طلحه و زبیر) و پنج تن از انصار بودند، و جز این هشت نفر همگی در لحظه خطرناک پا به فرار گذاردند.[۳]
برای آگاهی کامل‌تر از واقعه به تاریخ کامل ابن اثیر، ج ۲، ص۱۰۷ و سیره ابن هشام، ج۲، ص۸۴ و مغازی واقدی، ج۱، ص۲۴۴ مراجعه کنید تا ماهیت و هویت پایمردان و نیز فراریان، و ثابت قدمان و کسانی که آیات قرآن به نکوهش ایشان پرداخته است آشکار گردد.