شهادت امام باقر(ع)

سؤال

امام باقر(ع) در چه سالی و توسط چه کسی به شهادت رسید؟

شهادت امام باقر(ع) بنابر قول مشهور در سال ۱۱۴ قمری بوده است.

زندگی امام باقر(ع)

امام محمدبن علی، امام پنجم از ائمه اثناعشر و یکی از چهارده معصوم است. راویان و محدثان شیعه غالباً با کنیه ابوجعفر از آن او یاد کرده‌اند. لقب مشهورشان «باقر» است. همه منابع محل تولد آن حضرت را مدینه نوشته اند^[۱] روز تولد امام باقر(ع) را در برخی نقل‌ها اول رجب و در برخی دیگر سوم صفر دانسته‌اند. سال تولد امام در منابع متعددی ۵۷ دانسته شده است^[۲].^[۳] او هنگام وفات پدر خود امام زین العابدین (ع) سی و هفت یا سی و هشت سال داشت. مادر او، «ام عبدالله» دختر امام حسن مجتبی (ع) و از این جهت نخستین کسی بود که هم از نظر پدر و هم از نظر مادر فاطمی و علوی بوده است.^[۴]

دوران زندگی امام پنجم بیشتر در شهر مدینه به نشر معارف دینی و ارشاد شیعیان و تربیت شاگردان گذشت. همة مؤلّفان در ادیان شیعه و سنّی سبب ملقب شدن آن حضرت را به «باقر» دانش فراوان او دانسته‌اند؛ و غالباً این نامگذاری را از پیامبر(ص) می‌دانند که جابربن عبداللّه انصاری از آن حضرت نقل کرده است.^[۵] امام باقر(ع) طی مدت امامت خود، در همان شرائط نامساعد، به نشر معارف الهی پرداخت و مشکلات علمی را تشریح نمود و جنبش علمی دامنه‌داری به وجود آورد که در دوران امامت فرزندش امام صادق(ع) به اوج خود رسید، پی ریزی کرد. امام پنجم در علم، زهد، عظمت و فضیلت، سرآمد همه بزرگان بنی هاشم بود و مقام بزرگ علمی و اخلاقی او مورد تصدیق دوست و دشمن بود. به قدری روایات و احادیث، در زمینه مسائل و احکام اسلامی، تفسیر، تاریخ اسلام، و انواع علوم، از آن حضرت به یادگار مانده است که تا آن روز از هیچ‌یک از فرزندان امام حسن و امام حسین (ع) به جا نمانده بود.^[۶]

تاریخ شهادت

بنابر اشهر اقوال، وفات آن حضرت در ۱۱۴ است و مدت عمر او ۵۷ سال و مدت امامتش ۱۹ یا ۲۰ سال است. تاریخ رحلت امام باقر را با اختلاف پنج سال، از ۱۱۳ تا ۱۱۸، ذکر کرده‌اند. بیشتر مورخان شیعی و سنی وفات آن حضرت را در ۱۱۴ و اکثر سیره نویسان شیعه عمر وی را ۵۷ سال دانسته‌اند. در ماه و روز رحلت آن حضرت نیز اختلاف است و آن را در ربیع الاوّل و هفتم ذی الحجه و ربیع الاخر گفته‌اند. در بارة محل دفن آن حضرت، گورستان بقیع در مدینه، اختلافی دیده نمی‌شود.^[۷]

امام محمّد باقر علیه السلام پس از ۱۸ سال، رهبری و ارشاد خلق، در حالی که از عمر مبارکش ۵۷ بهار گذشته بود چشم از جهان فروبست.^[۸]

امام باقر در سال ۱۱۴هجری در شهر مدینه در گذشت و در قبرستان معروف بقیع، کنار قبر پدر و جدش، به خاک سپرده شد. دوران امامت آن حضرت نوزده، یا بیست سال بود.^[۹]

روز رحلت امام را هفتم ذی حجه و برخی در ربیع الاول یا ربیع الثانی دانسته اند. بیشتر منابع تاریخ رحلت را سال ۱۱۴ ذکر کرده اند. در نقلی آمده که امام باقر در زمان ابراهیم بن ولیدبن عبدالملک مسموم شده و به شهادت رسید. رسول جعفریان این نقل را درست نمی داند.ص۳۳۳.^[۱۰]

عامل شهادت

نوشته‌اند که امام باقر(ع) را إبراهیم بن ولید بن یزید گویا به تحریک خلیفه وقت با سم به شهادت رسانید.^[۱۱]

آن‌كس كه امام باقر عليه السّلام را به شهادت رسانده و براى شهادت آن حضرت سمّ ارسال نمود، هشام بن عبد الملك مى‌باشد.ص۳۰۹.

برخی گفته اند آن‌كس كه اقدام به مسموم‌ كردن امام باقر عليه السّلام كرد ابراهيم بن وليد بوده است‌. بعضى از منابع تاريخى هم نام شخصى كه امام باقر عليه السّلام را مسموم نموده و به شهادت رساند ذكر ننموده و تنها به اين گفته اكتفا كرده‌اند كه امام باقر عليه السّلام به واسطه سمّ از دنيا رفته است‌.ص۳۱۰.^[۱۲]

منابع

↑ طارمی، حسن، «الباقر امام محمدبن علی علیه السلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل. ج۱، ۱۳۹۳ش.
↑ طارمی، حسن، «الباقر امام محمدبن علی علیه السلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل. ج۱، ۱۳۹۳ش.
↑ جعفریان، رسول، حیات فکری سیاسی امامان شیعه، تهران، نشر علم، ۱۳۹۰ش، ص۳۳۲.
↑ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق (علیه السلام)، ۱۳۹۰ش، ص۳۱۵.
↑ طارمی، حسن، «الباقر امام محمدبن علی علیه السلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل. ج۱، ۱۳۹۳ش.
↑ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق (علیه السلام)، ۱۳۹۰ش، ، ص۳۱۶.
↑ طارمی، حسن، «الباقر امام محمدبن علی علیه السلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل. ج۱، ۱۳۹۳ش.
↑ مدرسی، سید محمد تقی، زندگانی باقر العلوم، تهران، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۹ش، ص۸۱.
↑ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق (علیه السلام)، ۱۳۹۰ش، ص۳۱۵.
↑ جعفریان، رسول، حیات فکری سیاسی امامان شیعه، تهران، نشر علم، ۱۳۹۰ش.
↑ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص ۲۲۸؛ به نقل از: پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق (علیه السلام)، ۱۳۹۰ش، ص۳۵۸.
↑ حكيم، سيد منذر؛ مترجم عباس جلالي، پيشوايان هدايت، ج۷، قم، مجمع جهانى اهل بيت، بیتا.

[1] طارمی، حسن، «الباقر امام محمدبن علی علیه السلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل. ج۱، ۱۳۹۳ش.

[2] طارمی، حسن، «الباقر امام محمدبن علی علیه السلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل. ج۱، ۱۳۹۳ش.

[3] جعفریان، رسول، حیات فکری سیاسی امامان شیعه، تهران، نشر علم، ۱۳۹۰ش، ص۳۳۲.

[4] پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق (علیه السلام)، ۱۳۹۰ش، ص۳۱۵.

[5] طارمی، حسن، «الباقر امام محمدبن علی علیه السلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل. ج۱، ۱۳۹۳ش.

[6] پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق (علیه السلام)، ۱۳۹۰ش، ، ص۳۱۶.

[7] طارمی، حسن، «الباقر امام محمدبن علی علیه السلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل. ج۱، ۱۳۹۳ش.

[8] مدرسی، سید محمد تقی، زندگانی باقر العلوم، تهران، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۹ش، ص۸۱.

[9] پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق (علیه السلام)، ۱۳۹۰ش، ص۳۱۵.

[10] جعفریان، رسول، حیات فکری سیاسی امامان شیعه، تهران، نشر علم، ۱۳۹۰ش.

[11] ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص ۲۲۸؛ به نقل از: پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق (علیه السلام)، ۱۳۹۰ش، ص۳۵۸.

[12] حكيم، سيد منذر؛ مترجم عباس جلالي، پيشوايان هدايت، ج۷، قم، مجمع جهانى اهل بيت، بیتا.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]