ابرار در قرآن

سؤال

ابرار در قرآن چه کسانی هستند

ابرار (نیکوکاران) در قرآن از اهل بهشت هستند که از نعمات آنجا بهره‌مند می‌شوند. اولوا الاباب (خردمندان) در قرآن دعا می‌کنند که گناهان ما را بیامرز و ما را از نیکوکاران (ابرار) قرار ده. از همین جهت روشن است که ابرار از مقام بالایی برخوردارند. ابرار در قرآن کسانی هستند که اوصاف (بِّر) نیکی که در قرآن آمده است را دارا می‌باشند. از جمله ایمان به خدا و روز قیامت، انفاق، زکات، وفای به عهد و صبر در مقابل سختی‌ها.

فُجّار (بدکاران) در مقابل ابرار هستند که طبق گفته قرآن به جهنم می‌روند و همین‌طور که نامه اعمالشان در سجین است، نامه اعمال نیکوکاران در علیین است. واژه ابرار در قرآن با کلمه متقین و نیز مقربین اشتراک و همپوشانی دارد. و در برخی اوصاف با اولوالاباب مشترک هستند.

معنای ابرار

«ابرار» به معنای نیکان، جمع «بار» و «بَر» (بر وزن حق) به معنی شخص نیکوکار است، و «بِر» (به کسر باء) به معنی هر نوع نیکوکاری می‌باشد.

واژه بر و مشتقات آن بیست بار در قرآن آمده است و ابرار شش بار تکرار شده است.

اوصاف و مقام ابرار در قرآن

در چهار آیه از قرآن از ابرار به عنوان اهل بهشت و نعیم یاد کرده است: ﴿إِنَّ الْأَبْرَ‌ارَ لَفِی نَعِیمٍ؛ براستی نیکوکاران در نعیم [الهی] خواهند بود.﴾(مطففین:۲۲) و آیات ۱۹۸ سوره آل عمران، آیه ۵ سوره دهر و آیه ۱۳ سوره انفطار. مقام ابرار آن قدر بالا است که اولواالاباب (اهل خرد) از خداوند می‌خواهند که آنها را در زمره نیکان (ابرار) بمیراند و به جایگاه آنان غبطه می خورند: ﴿تَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَ‌ارِ؛ و ما را در زمره نیکان بمیران.﴾(آل عمران:۱۹۳) برخی در تفسیر این آیه معتقدند که ابرار همان انبیاء و اولیاء هستند. نامه اعمال ابرار در علیین (بالاترین طبقه بهشت) قرار دارد.

اعمال نیک (بِر) در قرآن

خداوند در آیه ۷۷ سوره بقره اعمال نیک را برمی‌شمرد و صاحبان این ویژگی‌ها را افراد پرهیزکار و راستگو می‌داند. از جمله این اعمال این خصوصیات هستند: ایمان به خدا و روز قیامت و فرشتگان و کتاب و پیامبران، انفاق به خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و در راه ماندگان و گدایان، آزاد کردن بنده، برپا داشتن نماز، پرداخت زکات، وفای به عهد، و صبر در مقابل سختی و جنگ:

﴿نیکوکاری آن نیست که روی خود را به سوی مشرق و [یا] مغرب بگردانید، بلکه نیکی آن است که کسی به خدا و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب [آسمانی‏] و پیامبران ایمان آوَرَد، و مال [خود] را با وجودِ دوست داشتنش، به خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و در راه‌ماندگان و گدایان و در [راهِ آزاد کردن‏] بندگان بدهد، و نماز را برپای دارد، و زکات را بدهد، و آنان که چون عهد بندند، به عهد خود وفادارانند و در سختی و زیان، و به هنگام جنگ شکیبایانند آنانند کسانی که راست گفته‌اند، و آنان همان پرهیزگارانند.﴾(بقره:۱۷۷)

فجار در مقابل ابرار

در قرآن، کلمه فُجّار به معنای بدکاران در مقابل ابرار آمده است. «واژه «فجور» در مورد اعمال کسانی که پرده عفاف و تقوی را می‌درند و در راه گناه قدم می‌گذارند به کار می‌رود.»

﴿إِنَّ الْأَبْرَ‌ارَ لَفِی نَعِیمٍ وَإِنَّ الْفُجَّارَ لَفِی جَحِیمٍ؛ قطعاً نیکان به بهشت اندرند. و بی‌شک، بدکاران در دوزخند.﴾(انفطار:۱۳٬۱۴)

﴿کَلَّا إِنَّ کِتَابَ الْفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ؛ کارنامه بدکاران در «سجّین» است.﴾(مطففین:۷) ﴿کَلَّا إِنَّ کِتَابَ الْأَبْرَ‌ارِ لَفِی عِلِّیِّینَ؛ در حقیقت، کتاب نیکان در «علّیّون» است.﴾(مطففین:۱۸)

کلمات نزدیک به ابرار

با توجه به آیات قرآن بخصوص آیه ۱۷۷ بقره و آیه ۱۹۸ آل عمران کلمه متقین (پرهیزکاران) با ابرار اشتراک مفهومی و مصداقی دارند. و همین‌طور با توجه به آیه ۲۲ و ۲۸ سوره مطففین، مقربین هم با ابرار نزدیکی مصداقی دارد.