جامعیت قرآن

نسخهٔ تاریخ ‏۲۹ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۲۹ توسط Mnazarzadeh (بحث | مشارکت‌ها) (ابرابزار)
سؤال

طبق آیه شریفه ﴿لا رَطْبٍ وَلا یَابِسٍ إِلا فِی کِتَابٍ مُبِینٍ؛ و نه هیچ تر و خشکی وجود دارد، جز اینکه در کتابی آشکار ثبت شده است‏.(انعام:۵۹) پس چرا چیزهای زیاد مانند تعداد رکعات نماز در قرآن نیامده است؟


ادله جامعیت قرآن

در قرآن

  • سوره انعام «هیچ جنبنده‌ای در زمین‏، و هیچ پرنده‌ای که با دو بال خود پرواز می‌کند، نیست مگر اینکه امت‌هایی همانند شما هستند. ما هیچ چیز را در این کتاب‏، فرو گذار نکردیم‏؛ سپس همگی به سوی پروردگارشان محشور می‌گردند.»[۱]
  • سوره انعام «کلیدهای غیب‏، تنها نزد اوست‏؛ و جز او، کسی آنها را نمی‌داند. او آنچه را در خشکی و دریاست می‌داند؛ هیچ برگی [از درختی‏] نمی‌افتد، مگر اینکه از آن آگاه است‏؛ و نه هیچ دانه ای در تاریکی‌های زمین‏، و نه هیچ تر و خشکی وجود دارد، جز اینکه در کتابی آشکار [= در کتاب علم خدا] ثبت است‏.»[۲]
  • سوره یوسف «در سرگذشت آنها درس عبرتی برای صاحبان اندیشه بود! اینها داستان دروغین نبود؛ بلکه [وحی آسمانی است‏، و] هماهنگ است با آنچه پیش روی او [از کتب آسمانی پیشین‏] قرار دارد؛ و شرح هر چیزی [که پایه سعادت انسان است‏]؛ و هدایت و رحمتی است برای گروهی که ایمان می‌آورند!»[۳]
  • سوره نحل «[به یاد آورید] روزی را که از هر امتی‏، گواهی از خودشان بر آنها برمی‌انگیزیم‏؛ و تو را گواه بر آنان قرارمی دهیم‏! و ما این کتاب را بر تو نازل کردیم که بیانگر همه چیز، و مایه هدایت و رحمت و بشارت برای مسلمانان است‏!»[۴]

در روایات

الف) روایاتی که از آنها استفاده می‌شود که اخبار گذشته و آینده، یا خبر آسمان‌ها و زمین، در قرآن وجود دارد، ولی در هیچ‌کدام به آگاهان از این خبرها اشاره نشده است، مثل روایتی که امام صادق(ع) فرمود: «خداوند بیان همه چیز را در قرآن نازل کرده است، قسم به خدا چیزی که بندگان به آن نیاز دارند، فروگذار نشده است…»[۵]

ب) روایاتی اشاره دارد که همه چیز در کتاب و سنت آمده است، از امام کاظم(ع) سؤال شد: آیا واقعاً همه چیز در کتاب و سنّت موجود است، یا مردم چنین می‌گویند؟! حضرت فرمودند: «بله، همه چیز در کتاب خدا و سنت پیامبرش هست.»[۶]

ج) روایاتی که اشاره دارد به اینکه بیان همه چیز در قرآن، ویژه پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) است. یعنی علم و آگاهی به همه چیز از قرآن کریم تنها در حیطه معصومین(ع) می‌باشد و بقیه از آن حضرات باید یاد بگیرند، امام باقر(ع) می‌فرماید: «خداوند همه چیز را در قرآن کریم نازل کرده و آن را برای پیامبر بیان نموده است»[۷]

معنای جامعیت قرآن

  • برخی از مفسران می‌گویند آیات ۳۸ و ۵۹ سوره انعام جامعیت قرآن را اثبات نمی‌کند، بلکه مراد از «کتاب» در آیات مذکور، لوح محفوظ و علم خدا است.
  • علامه طباطبایی می‌فرماید: معنای جامعیت قرآن این است که در قرآن کریم هر چیزی که انسان لیاقت دارد و برای هدایت او مؤثر است، آمده است.[۸]
  • ظاهر «کل شیء» و «تبیاناً لکل شیء» این است که قرآن بیان کننده همه چیز است؛ چون تفصیل و تبیان به معنای بیان است.[۹] بنابراین قرآن بیان کننده همه چیز است نه اینکه تفاصیل آن‌ها در آن باشد.
  • جامعیت قرآن، مربوط به باطن قرآن است و فقط توسط پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) که به تصریح قرآن «علم الکتاب» نزد ایشان است[۱۰] فهمیده می‌شود و به مردم تبیین می‌شود.


مطالعه بیشتر

  • تفسیر نمونه؛ ناصر مکارم شیرازی، ج۵، ص۲۶۸، ذیل آیه ۵۹ انعام.
  • تفسیر شریف لاهیجی؛ محمد لاهیجی؛ ج۱، ص۷۶۸.
  • تفسیر منهج الصادقین؛ ملافتح الله کاشانی، ج۳، ص۴۰۱.

منابع

  1. انعام / ۳۸.
  2. انعام / ۵۹.
  3. یوسف / ۱۱۱.
  4. نحل / ۸۹.
  5. جمعه العروسی الحویزی، عبدعلی، نورالثقلین، ج۳، ص۷۴–۷۷، ح ۱۷۶، ۱۸۴ و ۱۷۷.
  6. جمعه العروسی الحویزی، عبدعلی، نورالثقلین، ج۳، ص۷۴–۷۷، ح ۱۸۴.
  7. جمعه العروسی الحویزی، عبدعلی، نورالثقلین، ج۳، ص۷۴–۷۷، ح ۱۷۷.
  8. ر. ک. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجم، ۱۳۷۲، ج۱۴، ص۲۲۷.
  9. ابن علی الفضل بن الحسن الطبرسی، مجمع البیان، بیروت، دائره المعارف، ج۶–۵، ص۴۱۶ و ص۵۸۵.
  10. رعد:۴۳