جامعیت قرآن

سؤال

طبق آيه شريفه ﴿لا رَطْبٍ وَلا يَابِسٍ إِلا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ؛ و نه هيچ تر و خشكى وجود دارد، جز اينكه در كتابى آشكار ثبت شده است‏.﴾(انعام:۵۹) پس چرا چيزهاي زياد مانند تعداد ركعات نماز در قرآن نيامده است؟

ادله جامعيت قرآن

در قرآن

• سوره انعام «هيچ جنبنده‏اى در زمين‏، و هيچ پرنده‏اى كه با دو بال خود پرواز مى ‏كند، نيست مگر اينكه امت هايى همانند شما هستند. ما هيچ چيز را در اين كتاب‏، فرو گذار نكرديم‏؛ سپس همگى به سوى پروردگارشان محشور مى‏ گردند. »
• سوره انعام «كليدهاى غيب‏، تنها نزد اوست‏؛ و جز او، كسى آنها را نمى‏ داند. او آنچه را در خشكى و درياست مى‏داند؛ هيچ برگى [از درختى‏] نمى‏ افتد، مگر اينكه از آن آگاه است‏؛ و نه هيچ دانه‏ اى در تاريكي هاى زمين‏، و نه هيچ تر و خشكى وجود دارد، جز اينكه در كتابى آشكار [= در كتاب علم خدا] ثبت است‏.»
• سوره يوسف «در سرگذشت آنها درس عبرتى براى صاحبان انديشه بود! اينها داستان دروغين نبود؛ بلكه [وحى آسمانى است‏، و] هماهنگ است با آنچه پيش روى او [از كتب آسمانى پيشين‏] قرار دارد؛ و شرح هر چيزى [كه پايه سعادت انسان است‏]؛ و هدايت و رحمتى است براى گروهى كه ايمان مى‏آورند! »
• سوره نحل «[به ياد آوريد] روزى را كه از هر امتى‏، گواهى از خودشان بر آنها برمى‏ انگيزيم‏؛ و تو را گواه بر آنان قرارمى‏ دهيم‏! و ما اين كتاب را بر تو نازل كرديم كه بيانگر همه چيز، و مايه هدايت و رحمت و بشارت براى مسلمانان است‏!»

در روایات

الف) رواياتي كه از آنها استفاده مي‌شود كه اخبار گذشته و آينده، يا خبر آسمان‌ها و زمين، در قرآن وجود دارد، ولي در هيچ كدام به آگاهان از اين خبرها اشاره نشده است، مثل روايتي كه امام صادق(ع) فرمود: «خداوند بيان همه چيز را در قرآن نازل كرده است، قسم به خدا چيزي كه بندگان به آن نياز دارند، فروگذار نشده است…»

ب) رواياتي اشاره دارد كه همه چيز در كتاب و سنت آمده است، از امام كاظم(ع) سؤال شد : آيا واقعاً همه چيز در كتاب و سنّت موجود است، يا مردم چنين مي‌گويند؟! حضرت فرمودند: «بله، همه چيز در كتاب خدا و سنت پيامبرش هست.»

ج) روایاتی که اشاره دارد به اینکه بيان همه چيز در قرآن، ويژه پيامبر اكرم(ص) و ائمه(ع) است. یعنی علم و آگاهی به همه چیز از قرآن کریم تنها در حیطه معصومین(ع) می باشد و بقیه از آن حضرات باید یاد بگیرند، امام باقر(ع) مي‌فرمايد: «خداوند همه چيز را در قرآن كريم نازل كرده و آن را براي پيامبر بيان نموده است»

معنای جامعیت قرآن

• برخی از مفسران می گویند آيات ۳۸ و ۵۹ سوره انعام جامعيت قرآن را اثبات نمي‌كند، بلکه مراد از «كتاب» در آيات مذكور، لوح محفوظ و علم خدا است.
• علامه طباطبايي مي‌فرمايد: معنای جامعیت قرآن این است که در قرآن كريم هر چيزي كه انسان لياقت دارد و براي هدايت او موثر است، آمده است.
• ظاهر «كل شيء» و «تبياناً لكل شيء» اين است كه قرآن بيان كننده همه چيز است؛ چون تفصيل و تبيان به معناي بيان است. بنابراین قرآن بیان کننده همه چیز است نه اینکه تفاصیل آن ها در آن باشد.
• جامعيت قرآن، مربوط به باطن قرآن است و فقط توسط پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) که به تصریح قرآن «علم الکتاب» نزد ایشان است فهمیده می شود و به مردم تبیین می شود.

مطالعه بيشتر

• تفسير نمونه؛ ناصر مکارم شيرازي، ج۵، ص۲۶۸، ذيل آيه ۵۹ انعام.
• تفسير شريف لاهيجي؛ محمد لاهيجي؛ ج۱، ص۷۶۸.
• تفسير منهج الصادقين؛ ملافتح الله کاشاني، ج۳، ص۴۰۱.