جامعیت قرآن

سؤال

طبق آيه شريفه ﴿لا رَطْبٍ وَلا يَابِسٍ إِلا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ؛ و نه هيچ تر و خشكى وجود دارد، جز اينكه در كتابى آشكار ثبت شده است‏.(انعام:۵۹) پس چرا چيزهاي زياد مانند تعداد ركعات نماز در قرآن نيامده است؟


ادله جامعيت قرآن

در قرآن

  • سوره انعام «هيچ جنبنده‏اى در زمين‏، و هيچ پرنده‏اى كه با دو بال خود پرواز مى ‏كند، نيست مگر اينكه امت هايى همانند شما هستند. ما هيچ چيز را در اين كتاب‏، فرو گذار نكرديم‏؛ سپس همگى به سوى پروردگارشان محشور مى‏ گردند. »[۱]
  • سوره انعام «كليدهاى غيب‏، تنها نزد اوست‏؛ و جز او، كسى آنها را نمى‏ داند. او آنچه را در خشكى و درياست مى‏داند؛ هيچ برگى [از درختى‏] نمى‏ افتد، مگر اينكه از آن آگاه است‏؛ و نه هيچ دانه‏ اى در تاريكي هاى زمين‏، و نه هيچ تر و خشكى وجود دارد، جز اينكه در كتابى آشكار [= در كتاب علم خدا] ثبت است‏.»[۲]
  • سوره يوسف «در سرگذشت آنها درس عبرتى براى صاحبان انديشه بود! اينها داستان دروغين نبود؛ بلكه [وحى آسمانى است‏، و] هماهنگ است با آنچه پيش روى او [از كتب آسمانى پيشين‏] قرار دارد؛ و شرح هر چيزى [كه پايه سعادت انسان است‏]؛ و هدايت و رحمتى است براى گروهى كه ايمان مى‏آورند! »[۳]
  • سوره نحل «[به ياد آوريد] روزى را كه از هر امتى‏، گواهى از خودشان بر آنها برمى‏ انگيزيم‏؛ و تو را گواه بر آنان قرارمى‏ دهيم‏! و ما اين كتاب را بر تو نازل كرديم كه بيانگر همه چيز، و مايه هدايت و رحمت و بشارت براى مسلمانان است‏!»[۴]

در روایات

الف) رواياتي كه از آنها استفاده مي‌شود كه اخبار گذشته و آينده، يا خبر آسمان‌ها و زمين، در قرآن وجود دارد، ولي در هيچ كدام به آگاهان از اين خبرها اشاره نشده است، مثل روايتي كه امام صادق(ع) فرمود: «خداوند بيان همه چيز را در قرآن نازل كرده است، قسم به خدا چيزي كه بندگان به آن نياز دارند، فروگذار نشده است…»[۵]

ب) رواياتي اشاره دارد كه همه چيز در كتاب و سنت آمده است، از امام كاظم(ع) سؤال شد : آيا واقعاً همه چيز در كتاب و سنّت موجود است، يا مردم چنين مي‌گويند؟! حضرت فرمودند: «بله، همه چيز در كتاب خدا و سنت پيامبرش هست.»[۶]

ج) روایاتی که اشاره دارد به اینکه بيان همه چيز در قرآن، ويژه پيامبر اكرم(ص) و ائمه(ع) است. یعنی علم و آگاهی به همه چیز از قرآن کریم تنها در حیطه معصومین(ع) می باشد و بقیه از آن حضرات باید یاد بگیرند، امام باقر(ع) مي‌فرمايد: «خداوند همه چيز را در قرآن كريم نازل كرده و آن را براي پيامبر بيان نموده است»[۷]

معنای جامعیت قرآن

  • برخی از مفسران می گویند آيات ۳۸ و ۵۹ سوره انعام جامعيت قرآن را اثبات نمي‌كند، بلکه مراد از «كتاب» در آيات مذكور، لوح محفوظ و علم خدا است.
  • علامه طباطبايي مي‌فرمايد: معنای جامعیت قرآن این است که در قرآن كريم هر چيزي كه انسان لياقت دارد و براي هدايت او موثر است، آمده است.[۸]
  • ظاهر «كل شيء» و «تبياناً لكل شيء» اين است كه قرآن بيان كننده همه چيز است؛ چون تفصيل و تبيان به معناي بيان است.[۹] بنابراین قرآن بیان کننده همه چیز است نه اینکه تفاصیل آن ها در آن باشد.
  • جامعيت قرآن، مربوط به باطن قرآن است و فقط توسط پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) که به تصریح قرآن «علم الکتاب» نزد ایشان است[۱۰] فهمیده می شود و به مردم تبیین می شود.


مطالعه بيشتر

  • تفسير نمونه؛ ناصر مکارم شيرازي، ج۵، ص۲۶۸، ذيل آيه ۵۹ انعام.
  • تفسير شريف لاهيجي؛ محمد لاهيجي؛ ج۱، ص۷۶۸.
  • تفسير منهج الصادقين؛ ملافتح الله کاشاني، ج۳، ص۴۰۱.

منابع

  1. انعام / ۳۸ .
  2. انعام / ۵۹ .
  3. يوسف / ۱۱۱.
  4. نحل / ۸۹ .
  5. جمعه العروسي الحويزي، عبدعلي، نورالثقلين، ج۳، ص۷۴- ۷۷، ح ۱۷۶، ۱۸۴ و ۱۷۷.
  6. جمعه العروسي الحويزي، عبدعلي، نورالثقلين، ج۳، ص۷۴- ۷۷، ح ۱۸۴.
  7. جمعه العروسي الحويزي، عبدعلي، نورالثقلين، ج۳، ص۷۴- ۷۷، ح ۱۷۷.
  8. ر.ك: طباطبايي، سيد محمد حسين، الميزان في تفسير القرآن، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ پنجم، ۱۳۷۲، ج۱۴، ص۲۲۷.
  9. ابن علي الفضل بن الحسن الطبرسي، مجمع البيان، بيروت، دائره المعارف، ج۶ ـ ۵، ص۴۱۶ و ص۵۸۵.
  10. رعد:۴۳