حروف مقطعه در قرآن
به چه علت حروف مقطعه سورههاي قرآن در اوّل سوره قرار دارند، چرا در وسط سوره قرار نگرفتند؟
با مراجعه به كتاب هاي تفسير و علوم قرآن به اختلاف ها و تفاوت نظرهاي بسياري برخورد مينماييم تا جائي كه اين احتمالات به ۲۰ قول ميرسد.
البته بسياري از اين اقوال مورد نقد قرار گرفته و ردّ شدهاندو تعدادي از اين نظريات در حدّ يك احتمال بيان شده و بر تعيين هيچ كدام از اين نظريات، برهان عقلي و دليل قطعي وجود ندارد و روايات هم در اين باب متفاوتند و بر يك معنا، اتّفاق ندارند.
نظريه هاي مطرح در حروف مقطعه
۱. اين حروف سرّ و رمزي است بين خدا و پيامبر(ص) [۱] و چون ما از معناي آنها مطلع نيستيم لذا جايگاه و موقعيت آنها را هم عالم السرّ ميداند.
۲. نظريه دومي كه از استحكام نسبي برخوردار است اين است كه حروف مقطعه براي تنبيه و تنبّه دادن و اسكات كافران بوده؛ چون آنها موقع قرائت قرآن توسط پيامبر اكرم(ص) با ايجاد جنجال و سر و صدا مانع ميشدند كه ديگران به آن گوش فرا دهند، لذا در آغاز برخي سورهها اين حروف نازل شده تا مشركان با شنيدن اين حروف كه نه نظم بود و نه نثر، اعجاب شان برانگيخته شده و ساكت شده و گوش دهند، لذا اين حروف، حروفي نظير حروف تنبيه است كه در اوّل كلام ميآيند.[۲]
۳. حروف مقطعه هر سوره نام همان سوره است مانند سورههاي (طه) و (يس) و... و سورههاي ديگر هم نامهاي متعددي دارند كه يكي از آنها همان حروف مقطعه است اگر چه بسياري از اين نام های (حروف مقطعه) نامِ غير مشهور سورههاست.[۳] و چون اين حروف اسم سوره هستند لذا در اول سوره آمده اند.
۴. حروف مقطعه براي مرزبندي بين سورههاست و نشانه انقضاي سوره قبلي و شروع سوره بعدي است،[۴] پس حروف مقطعه بايد در ابتداي سوره باشند تا معلوم شود ابتداي سوره و كلام جديد كجاست.
اشکال اساسي اين نظريه اين است که ابتدا و انتهاي هر سوره اي با﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ شروع مي شود نه با حروف مقطعه ، که اگر اينگونه بود مي بايست در اول همه سوره هاي قرآن حروف مقطعه بيايد.
نظريات ديگري هم در رابطه با اين سؤال قابل بررسي است، امّا به همين مقدار اكتفا شد.
مطالعه بيشتر
۱. تفسير نمونه، ج۱، ذيل آيه اوّل، سوره بقره.
۲. تفسير احسن الحديث،علي اکبر قرشي، ج۱، ذيل آيه اوّل، سوره بقره.
۳. الميزان في تفسيرالقرآن ،محمدحسين طباطبائي (ره)، ج۱۸، ص۸.
۴. البرهان، محمد بن عبد الله زركشي(ازعلماي اهل سنت)، ج۱، ص۱۷۳.
منابع
- ↑ جوادي آملي، عبدالله، تسنيم، ج۲، ص۹۸.
- ↑ تسنيم، ج۲، صفحه ۸۷؛ طبرسي، مجمع البيان، تهران، انتشارات كتابفروشي اسلاميّه، چاپ پنجم، ۱۳۹۵ ق، ج۱، ص۳۲.
- ↑ تسنيم، ج۲، ص۷۲؛ و مجمع البيان، ج۱، ص۳۳؛ و خميني، سيد مصطفي، تفسير القرآن الكريم، ج۲، ص۲۸۵.
- ↑ خميني، سيد مصطفي، كتاب تفسير القرآن الكريم، ص۲۸۷؛ تسنيم، قم، انتشارات اسراء، چاپ اوّل، ۱۳۷۸، ج۲، ص۹۴.