ملحقات مفاتیح الجنان

سؤال

آیا به کتاب مفاتیح الجنان، نوشته شیخ عباس قمی مطالبی اضافه شده است؟ این مطالب را چه کسانی افزوده‌اند؟

ملحقات مفاتیح الجنان مطالبی است که به کتاب مفاتیح الجنان نوشته شیخ عباس قمی افزوده شده، که برخی از آنها نوشته خود نویسنده و برخی از سوی ناشران افزوده شده است. نخستین ملحقات این کتاب شامل هشت مطلب است که توسط نویسنده به کتاب اضافه شده است. ملحقات دوم، رساله‌ای با عنوان باقیات صالحات است که به‌وسیله نویسنده به حاشیه مفاتیح الجنان افزوده شده است.

ملحقات دیگری، مانند افزودن ابتدای دعاهایی که نویسنده به دلیل طولانی‌بودن نیاورده، یا زیارت‌نامه برخی امامزادگان توسط افراد دیگر، از جمله از ناشران کتاب، به آن اضافه شده است. یکی از این محلقات حدیث کساء است، که گرچه اصل آن معتبر است؛، ولی نقلی که در این ملحقات آمده معتبر نیست.

ملحقات نویسنده

اولین ملحقات کتاب مفاتیح الجنان توسط شیخ عباس قمی، نویسنده کتاب، بر آن افزوده شده است. او در چاپ دوم این کتاب، هشت عنوان به پایان مفاتیح افزود و نام آن را محلقات گذاشت. این هشت موضوع عبارت‌اند از:

• دعای وداع با ماه رمضان؛
• خطبه روز عید فطر؛
• زیارت جامعه ائمة المؤمنین(ع)؛
• دعای که بعد از زیارت‌ هر امامی خوانده می‌شود؛
• زیارت وداع هر یک از ائمه(ع)؛
• رقعه‌ای برای حاجت می‌نویسند و در آب جاری یا چاهی می‌اندازند؛
• دعایی که در زمان غیبت باید خواند؛
• آداب زیارت به نیابت.

شیخ عباس قمی دلیل این الحاق را نیازمندی مؤمنان به مطالب این ملحقات هشت‌گانه دانسته است شیخ عباس قمی از اضافه‌کردن مطالب جدید در جایگاه متناسب خودشان در چاپ دوم مفاتیح پرهیز کرد؛ زیرا ترسید این کار او موجب شود تا دیگران، به تعبیر او بعضی از فضولان، در مطالب مفاتیح الجنان دست ببرند و آن را زیاد و کم کنند.

باقیات صالحات

یکی از ملحقات مفاتیح الجنان رساله‌ای است از مؤلف، با عنوان باقیات الصالحات، که در حاشیه مفاتیح الجنان به چاپ رسیده است. شیخ عباس قمی از نگارش این رساله در روز جمعه ۱۹ محرم ۱۳۴۵ق فراغت یافته است. این رساله در چاپ‌های جدید این کتاب به پایان ملحقات کتاب منتقل شده است.

ملحقات دیگران

ملحقات دیگری توسط برخی از ناشران به کتاب مفاتیح الجنان افزوده شده است. برای نمونه یکی از ناشران نوشته است چند دعا که نویسنده به دلیل طولانی بودن آن، ابتدای آن را ذکر نکرده بر کتاب افزوده است. همچنین برای امامزادگان نیز، زیارتی را بر کتاب اضافه کرده است.

حدیث کساء

مقالهٔ اصلی: حديث كساء

حدیث کساء جزء افزوده‌هایی است که دیگران و نه خود نویسنده بر کتاب افزوده‌اند.

اصل حدیث کساء میان شیعه و اهل سنت معروف و معتبر است، که بر اساس آن پیامبر(ص) در خانه حضرت فاطمه(س) یا در خانه خودش، زیر پارچه‌ای شبیه عبا قرار گرفت و امام علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را زیر آن جای داد و از آنان به بزرگی یاد کرد و آن جمع را مصداق آیه تطهیر دانست.

با این همه، حدیث کسائی که در ملحقات مفاتیح الجنان توسط دیگران اضافه شده، معتبر نیست. این حدیث نخستین بار در کتاب المنتخب فی جمع المراثی و الخطب نوشته فخرالدین طُریحی (درگذشت ۱۰۸۵ق) از عالمان شیعه قرن یازدهم قمری آمده است. شیخ عباس قمی نویسنده کتاب مفاتیح الجنان، در کتاب منتهی الامال پس از اینکه گردآمدن پنج تن آل عبا را در زیر کساء از حدیث‌های معتبر دانسته، حدیثی که به حدیث کساء معروف شده و میان مردم شیوع دارد را معتبر ندانسته است.