کتاب کفایة الموحدین فی عقائد الدین
کتاب کفایةالموحدین برای چه کسی و چگونه کتابی است؟
کفایةالموحدین فی عقائدالدین اثر سید اسماعیل نوری طبرسی، کتابی است که درباره مباحث اعتقادی نوشته شده است. این کتاب همانند دائرةالمعارفی سعی در آوردن همه آراء و اقوال و ادله را دارد. این اثر هر چند برای محققان مفید است؛ اما به نظر می‌رسد مطالعه آن برای عموم مردم مناسب نباشد. کتاب مذکور در پنج باب نوشته شده است و توسط انتشارات متعددی به چاپ رسیده است.
معرفی
کتاب «کفایةالموحدین فی عقائدالدین» اثر سید اسماعیل نوری طبرسی(متوفی۱۳۲۱ق) است که درباره مباحث اعتقادی نوشته شده است. طبق آنچه که مؤلف محترم در بیان انگیزه نگارش این کتاب بیان نموده است، کتاب وی نه مانند برخی کتب کلامی به صورت خلاصه است که نفعی نمی‌بخشد و نه مانند برخی دیگر مفصل است که ارباب معرفت از عوام و خواص قادر به انتفاع از آن نباشند.[۱] اما با کمی دقت و جستجو در میان آثار علماء در علم کلام، شاید اثر حاضر را در زمره آثار مفصل بتوان جای داد.
این کتاب همانند دائرةالمعارفی می‌ماند که در هر موضوعی اقوال و آراء و ادله موجود را می‌آورد و چه بسا در اثبات یک موضوعی مانند نفی شریک، چهارده دلیل می‌آورد. تتبع مؤلف در این کتاب قابل ستایش است. بنابراین مطالعه این کتاب می‌تواند اقوال و آراء موجود را در اختیار خواننده قرار دهد و کمی از زحمت تبع و جستجو در ادله و آراء بکاهد.
کتاب مذکور به نظر برای عموم مردم مناسب نباشد؛ زیرا اولاً قلم نگارنده کمی سنگین بوده و در عبارات خویش از الفاظ عربی استفاده نموده است که برای افرادی که آشنایی با زبان عربی ندارند چندان قابل استفاده نیست. ثانیاً ادبیات کتاب برای قریب صد سال پیش بوده و هم اکنون این ادبیات در بین مردم مرسوم نیست؛ بنابراین مطالعه آن کمی سخت است. ثالثاً این کتاب آراء و اقوال را جمع آوری نموده است و این بحث‌ها دردی از عموم مردم دوا نمی‌کند و چه بسا مطالعه این گونه کتب، آنها را دچار سردرگمی نماید. اما امثال این گونه کتب برای اهل تحقیق، مخصوصا اساتید این فن و روحانیون بسیار مفید است.
محتوای کتاب
کتاب مذکور در پنج باب نوشته شده است:
- باب اول با عنوان «در اثبات صانع و صفات ثبوتیه و سلبیله او» که در چهار فصل تنظیم شده است؛ فصل اول در اثبات وجود صانع تعالی، فصل دوم در صفات‌ثبوتیه و اقسام آن، فصل سوم در صفات‌فعلیه و فصل چهارم در صفات تنزیهی خداوند متعال تدوین یافته است.
- باب دوم کتاب اختصاص به مبحث «عدل» دارد و معنای آن با استناد به برخی روایات، رفع اتهام از خداوند متعال بیان می‌شود.
- باب سوم به بحث «نبوت» پرداخته است و دارای چهار فصل است. در فصل اول به اثبات نبوت‌عامه پرداخته است. در فصل دوم شرایط نبی مورد نظر قرار می‌گیرد و در این مسیر تفاوت معجزه و سحر و نظایر آن مذکور می‌افتد و بر عصمت انبیا تاکید بیشتری نسبت به سایر شروط دیده می‌شود. فصل سوم به بیان نحوه علم و صدق نبوت انبیا پرداخته شده است. فصل چهارم که فصل پایانی این باب است به نبوت‌خاصه پرداخته شده و معجزه بودن قرآن و وجود اعجاز آن مدنظر قرار گرفته شده است.
- باب چهارم از کتاب که بیشترین حجم کتاب را به خود اختصاص داده و سه جلد از هفت جلد را شامل می شود مبحث «امامت» است. این باب مشتمل بر مقدمات، فصول و یک خاتمه است.
- باب پنجم و پایانی کتاب که دو مجلد آخر را به خود اختصاص داده مربوط به موضوع «معاد» است. مؤلف این باب را نیز مشتمل بر مقدمات و فصول و خاتمه قرار داده است.[۲]
مشخصات نشر
کتاب مذکور در انتشارات رسالت در هفت جلد به زیور طبع آراسته شده است که دو جلد نخست آن حول مباحث توحید، عدل و نبوت، جلد سوم، چهارم و پنجم به مبحث امامت و دو جلد پایانی نیز به بحث معاد پرداخته است. انتشارات رائد نیز کتاب مذکور را با تصحیح و تحقیق آقای غلامرضا رضایی در چهار جلد به چاپ رانده است.