استدلال اهل‌بیت(ع) به حدیث غدیر

سؤال

کدامیک از ائمه به حدیث غدیر استدلال کرده‌اند؟ کِی و کجا؟

درگاه‌ها

امام علی(ع)، فاطمه زهرا(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) از افرادی بودند که برای اثبات امامت و حقانیت خود به حدیث غدیر استدلال نموده‌اند.

امام علی(ع)

امام علی(ع) در چند مورد برای اثبات حق خویش، با یادآوردی ماجرای غدیر به حدیث غدیر استدلال کرده است.

استدلال به حدیث غدیر در جلسه شورای شش نفره برای تعیین خلیفه بعد از عمر بن خطاب: حضرت برای اولویت خود بر دیگران بعد از استدلال‌های فراوانی که با اهل شوری داشتند، فرمود:

« أَنشُدكم باللَّه أَ منكُمْ من نصبه رسول اللَّه يوم غدير خُمّ للولاية غيري؟» قالوا: اللّهمّ لا آیا غیر از من کسی هست که رسول الله او را در غدیر خم به ولایت نصب کرده باشد؟ همه گفتند: به خدا قسم نه. »

استدلال به حدیث غدیر در ایام خلافت عثمان: امیرمومنان در جمعی از انصار و قریش در زمان خلافت عثمان، به خطبه رسول(ص) در غدیر خم و نزول آیه اکمال و بیعت ابی‌بکر و عمر و مردم با خود تصریح کرد و آنها گفتند یا علی خوب حفظ کرده‌ای و ما قسمت‌هایی از این خطبه را فراموش کرده بودیم.

استدلال به حدیث غدیر در ایام خلافت خود: حضرت علی(ع) در روز «رحبه» در ايام خلافتش مردم را براي ياد آوري روز «غدير» گرد آورد و به آنها فرمود: «شما را به خدا سوگند مي دهم، هر مسلماني از پيامبر شنيده كه در روز غدير چه فرمود، بپا خيزد و آنچه را شنيده شهادت دهد و بجز كسي كه در آن روز پيامبر را مي‌ديده بپا نخيزد»؛ عده‌ای از صحابه بپا خاستند و به آنچه در مورد نصّ غدير شنيده و شاهد بودند شهادت دادند. در روایت دیگر آمده است زید بن ارقم شهادت نداد و امام او را نفرین کرد و بیناییش را از دست داد.

احتجاج امیرمومنان(ع) به حدیث غدیر در مقابل گروهی از مهاجر و انصار؛ احتجاج در مقابل جمع مردم کوفه بعد از به خلافت رسیدن؛ احتجاج در جنگ جمل؛ احتجاج در جنگ صفین و ... از جمله مواردی است که تاریخ استدلال امام به حدیث غدیر را برای اثبات حقانیت خود ثبت کرده است.

علامه اميني علاوه بر کتاب الغدیر، كتاب مستقلي در اين موضوع دارند به نام (المناشده و الاحتجاج بحديث الغدير). علامه امینی روايات اهل سنّت را با سند در این کتاب ذكر مي‌كند.

فاطمه زهرا(س)

ابن جزری از علمای اهل سنت در روایتی آورده است که حضرت زهرا(س) فرمود:

« انسیتم قول رسول‌الله(ص) یوم غدیر خمّ: من کنت مولاه فعلی مولاه، و قوله: انت منی بمنزله هارون من موسی آیا بیان رسول خدا(ص) را در روز غدیر فراموش کرده‌اید که فرمود هر کس من مولای او هستم، علی مولای اوست و فرمود یا علی تو نسبت به من، به منزله هارون نسبت به موسی(ع) است. »

محمود بن لبید گوید بعد از وفات رسول الله(ص) فاطمه در کنار قبر شهدای احد حاضر شده و گریه می‌کرد، از آن حضرت پرسیدم: آیا رسول خدا قبل از وفاتش به امامت علی تصریح کرده بود؟ فرمود:

« وَا عَجَبَاهْ أَ نَسِيتُمْ يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ وا عجبا! آیا روز غدیر را فراموش کرده‌اید؟! »

محمود بن لبید گفت: همینطور است اما من می‌خواهم آنچه را که پیامبر به شما گفته است را بشنوم. فاطمه(ع) فرمود: خدا را شاهد می‌گیرم که از پدرم شنیدم فرمود: علی بهترین جانشین است که برای شما گذاشته‌ام و او امام و خلیفه بعد از من است و دو فرزندم و نه نفر از فرزندان حسین ائمه نیکان هستند... .

امام حسن مجتبی(ع)

امام حسن(ع) در سال ۴۱ هجری و در جریان صلح با معاویه در اینکه پس از پیامبر اکرم(ص) چه کسی شایسته مقام امامت بود، به حدیث غدیراستدلال کرد و فرمود:

« و قد رأوه و سمعوه حین أخذ بید ابی بغدیر خمّ و قال لهم: من کنت مولاه فعلی مولاه، اللهم وال من والاه، و عاد من عاداه، ثم امرهم أن یبلّغ الشاهد الغائب؛ و همه دیدند و شنیدند هنگامی که پیامبر(ص) دست پدرم را در غدیر خم گرفت و به مردم گفت: هر کس من مولای اویم، علی مولای اوست، خدایا دوست بدار کسی که او را دوست می‌دارد و دشمن بدار کسی که او را دشمن می‌دارد و سپس فرمود: حاضران به افراد غایب برسانند. »

این خطبه را شیخ طوسی با اندک تفاوتی در الامالی آورده است.

امام حسین(ع)

امام حسین(ع) در سال ۵۸ یا ۵۹ هجری قمری، قبل از مرگ معاویه در سفر به مکه برای حج، بنی‌هاشم و شیعیان را در سرزمین مِنا، دور خود جمع کرد و با سخنانی معاویه را غصب کننده خلافت دانست و برای فضیلت امیرمومنان(ع)، به حدیث غدیر خم استناد کرد و از مردم پرسید:

« أَنْشُدُكُمُ اللَّهَ أَ تَعْلَمُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص نَصَبَهُ‏ يَوْمَ‏ غَدِيرِ خُمٍّ فَنَادَى لَهُ بِالْوَلَايَةِ وَ قَالَ لِيُبَلِّغِ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ قَالُوا اللَّهُمَّ نَعَم‏ شما را به خداوند سوگند می‌دهم آیا می‌دانید همانا رسول خدا(ص)، پدرم علی را در روز غدیر خم به عنوان ولی نصب کرد و گفت: حاضران به افراد غایب برسانند؟ همگی گفتند: آری ما گواهی می‌دهیم. »

مطالعه بیشتر

• الغدیر، ج۱، ص۳۲۷، المناشدة و الاحتجاج بحديث الغدير الشريف‏.
• احتجاج، ج۱، ص۲۹۶ الی ۳۰۶ و ج۲، ص۵۹، احمد بن علی طبرسی، مترجم، بهزاد جعفری، دارالکتب الاسلامی.
• ناسخ التواریخ امام حسین(ع) میرزا محمد تقی سپهر، ۱۵۳ تا ۱۵۶ ـ بازنویسی، محمد محمدی اشتهاردی.