پیامبران مدفون در ایران

سؤال

آیا پیامبرانی در ایران مدفون هستند؟

آثار و بناهایی در ایران وجود دارد که به عنوان مدفن و مرقد برخی از انبیاء شناخته می‌شوند. از جمله دانیال نبی، چهارانبیاء(سلام سلوم سهولی القیا)، حَیَقوق، قیدار، ارمیا، یوشع، شعیا،‌ اشموئیل.

دانیال نبی

عکسی از آرامگاه دانیال نبی در شوش در سال ۱۹۸۹م.

حضرت دانیال(ع) از پیامبران بنی‌اسرائیل است که ۶۰۶ سال پیش از میلاد حضرت مسیح(ع) به اسارت بُخت النصر درآمد.[۱] قبر حضرت دانیال(ع) در شوش خوزستان زیارتگاه مردم است.[۲]

بقعه دانیال نبی در شهر شوش، بر کرانه رود شاوور قرار دارد و از مهم‌ترین زیارتگاه‌های خوزستان است. در منابع جغرافیایی، به قبر دانیال نبی در بستر رود کرخه یا شاوور اشاره شده، اما نشانه یا کتیبه‌ای که این موضوع را اثبات کند، به‌دست نیامده‌ است.به‌نظر برخی باستان‌شناسان، بنای اولیه بقعه متعلق به قرن نهم است. بنای فعلی بقعه پس از وقوع سیل و تخریب بنای قدیمی، در ۱۲۸۷ زیرنظر ملاحسین معمار و شیخ جعفر شوشتری ساخته شده‌است[۳]

چهار انبیاء

زیارتگاه چهارانبیاء (سلام، سلوم، سهولی، القیا) در قزوین

در خیابان پیغمبریه در شهر قزوین در مغرب عمارت چهل ستون، بقعه‌ایست که آن را «پیغمبریه» و بعضی چهار انبیاء می‌گویند که چهار پیامبر به نام سلام، سلوم، سهولی، القیا در آن دفن هستند.[۴]

دربارة بنای پیغمبریه و کسانی که در آنجا به خاک سپرده شده اند افسانه ها و نوشته های فراوانی وجود دارد که در مجموع نشان دهندة قدمت این محل است ، ولی تاریخ بنای کنونی از دورة صفویه پیشتر نمی رود و رافعی در تدوین و حمدالله مستوفی در تاریخ گزیده در میان بقعه ها و مزارهای شهر، نامی از آن نبرده اند. تنها در کتیبة مدرسة پیغمبریه، بازمانده از دورة صفویه، با نام «مقام شریف» از آن یاد شده است.

دربارة چهار پیامبر یهود که در این محل به خاک سپرده شده اند، جز تذکرة مرحوم سیدتقی قزوینی که در مینودر آمده ، هیچ سند تاریخی معتبر دیگری در دست نیست. دربارة این چهار پیامبر و این که آیا در متنهای بنی اسرائیل به آنها اشاره شده یا نه هیچ یک از مقامهای روحانی یهودی و انجمن یهودیان اطلاعی در اختیار ندارند. به استناد منابع کهن ، همزمان با مهاجرت حضرت دانیال به ایران ، سه تن از یاران ایشان به نامهای حننیا و عزریا و میشائل با او به ایران آمده اند. از سوی دیگر در منطقة ری و تهران تا دماوند گروهی از یهودیان سکونت داشته اند. شاید قزوین نیز از این ویژگی برخوردار بوده و کسانی از بنی اسرائیل در آن شهر به خاک سپرده شده باشند، که نامهایشان دگرگون شده و به صورت امروزی درآمده است.[۵]

آرامگاه حَیَقوق نبی در تویسرکان همدان

حضرت حَیَقوق (حبقوق)

حضرت حیقوق(ع) از پیامبران بنی اسرائیل که در حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد[۶] می‌زیست و به اسارت بخت النصر درآمد.[۷] وی پس از رهائی از اسارت به ایران آمده، در منطقه تویسرکان فعلی اقامت نموده و در همانجا به شهادت رسید.[۸] حرم ایشان از دیرباز در خارج تویسرکان، زیارتگاه مردم است.

حَبَقّوقِ نَبی، یکی از انبیای بنی‌اسرائیل که مقبره‌ای در تویسرکان منسوب به اوست. غالب پژوهشگران بر اساس شواهد درون‌متنی «کتـاب حبقوق»، و بـه‌ویـژه عبـارتهایی که در آنها از استیلای قریب‌الوقوع کلدانیان بر یهودیه سخن‌می‌گوید، بر این باورند که وی احتمالاً در فاصلۀ میان اواخر سدۀ 7 ق‌م تا اوایل سدۀ 6 ق‌م می‌زیسته‌است.

به رغم آنکه هیچ گواه تاریخی مبنی بر حضور حبقوق در ایران وجود ندارد، اما بنا بر برخی گزارشها، وی به هنگام اسارت بابلی در میان دیگر یهودیان به اسارت رفت و پس از قدرت یافتن کورش و به رغم فرمان او دربارۀ آزادی یهودیان، همچنان در ایران باقی ماند و به تویسرکان آمد و در آنجا ساکن شد و سپس در همان‌جا درگذشت. از دیرباز در جنوب غربی تویسرکان مقبره‌ای منسوب به حبقوق نبی وجود داشته است که داستانهای بسیاری دربارۀ آن در میان یهودیان و مردم محلی بر سر زبانها ست. ظاهر آرامگاه از سبک معماری زمان سلاجقه خبر می‌دهد و با مزار امیر تیمور در سمرقند شباهت بسیاری دارد و زمان ساخت آن احتمالاً به سدۀ 7 ق / 13 م باز می‌گردد. این آرامگاه بنای برجی‌شکل و آجری با گنبد مخروطی دوپوش است که پوش داخلی آن مدور، و پوش خارجی به صورت مخروط ناوی‌شکل بناشده‌است. در داخل مقبره کتیبه‌ای به دو زبان فارسی و عبری وجود دارد که آیه‌هایی از «کتاب حبقوق» بر روی آن حک‌ شده‌ است.[۹]

بقعه قیدار نبی در زنجان

قیدار نبی

قیدار نبی فرزند حضرت اسماعیل(ع) در شهر قیدار شهرستان خدابنده در جنوب زنجان دفن است.[۱۰] بقعۀ قیدار نبی به احتمال، متعلق به اواخر قرن هفتم قمری است و در اوائل قرن بعد (710 ق) ترمیم یافته است.[۱۱]

ارمیا

ارمیاء(ع) در راه مشهد و در شهر میامی، قبر حضرت ارمیا است، وی یکی از پیغمبران بنی اسرائیل بود که نسبش به بنیامین فرزند یعقوب می‌رسد.[۱۲]

حضرت شعیب

بقعه منسوب به حضرت شعیب(ع) در شوشتر.[۱۳]

یوشع

آرامگاه اشموئیل نبی در ساوه

حضرت یوشع(ع) یکی از پیامبران الهی که از اولاد یوسف بن یعقوب بن اسحق بن ابراهیم است که قبر وی در اصفهان در لسان الارض که دارای بنای تاریخی است قرار دارد.[۱۴]

شعیا

قبر حضرت شعیا نیز در اصفهان در امامزاده اسماعیل که از قدیمی‌ترین ابنیه تاریخی آن شهر است قرار دارد.

اشموئیل

مقبره اشموئیل(ع) در ده فرسخی ساوه جای دارد.[۱۵]

حزقیل نبی (ذوالکفل)

.


منابع

  1. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق، ج۱۴، ص۳۷۵؛ محمد حرزالدین، مراقد المعارف، نجف، مطبعه الاداب، چاپ اول، ۱۳۸۹، ج۱، ص۲۸۴.
  2. شمس الدین سامی افندی، قاموس اعلام ترکی، استانبول، ۱۳۰۸ق، بی جا، ج۳، ص۲۱۰۴.
  3. صادق‌زاده دربان فیروزه، ارجح اکرم، «بقعه دانیال»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دایره المعارف فارسی، ج۱۷، ذیل واژه.
  4. گلریز، سید محمد علی، مینو دریا باب الجنه، انتشارات طه، چاپ اول، ۱۳۳۷ش، ج۱، ص۶۷۴.
  5. پرویز ورجاوند، «پیغمبریه»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلام، ج۱، ص۲۹۸۱.
  6. مستر هاکس آمریکایی، قاموس کتاب مقدس، تهران، ص۳۱۲.
  7. افندی، ۱۳۰۸ق، ج۳، ص۱۹۲۵.
  8. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، تهران، دانشگاه تهران، چاپ دوم، حرف ح، ص۲۲۲.
  9. رضایی لیلا،‌ «حبقوق نبی»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ص۲۲۸.
  10. عمادزاده، قصص قرآن، تهران، انتشارات اسلام، بی‌تا، ج۲، ص۶۷۷. (البته اعتبار آن روشن نیست).
  11. شریعت، کریم، «خدابنده»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۵، ص۷۹۳.
  12. عمادزاده، قصص قرآن، ج۲، ص۵۷۷ و ۶۹۶.
  13. محمد حرزالدین، مراقد المعارف، ۱۳۸۹، ج۱، ص۳۹۱.
  14. عمادزاده، قصص قرآن، ج۲، ص۶۷۷.
  15. عمادزاده، قصص قرآن، ج۲، ص۶۷۷.