فرق گذاشتن یعقوب(ع) میان یوسف(ع) و برادرانش

سؤال

آیا کار حضرت یعقوب که بین یوسف و سایر فرزندان فرق می‌گذاشت و تفاوت قائل می‌شد، درست است و با مقام نبوت سازگاری دارد؟

دلیل و مدرک معتبری که ثابت کند حضرت یعقوب(ع) بین یوسف(ع) و سایر فرزندان خود، تبعیض در عمل داشته وجود ندارد، تنها جایی که در قرآن کریم پیرامون محبّت ویژه یعقوب به یوسف و برادرش بنیامین اشاره شده، نقل قولی است که قرآن کریم از سخنان برادران او می‌کند، که: ﴿إذ قَالوُا لَیُوسُفُ وَ أَخُوهُ أَحَبُّ إِلَی أبِینا وَ نَحن عصبه﴾، هنگامی که (برادران او) گفتند: یوسف و برادرش نزد پدرمان از ما که جمعی نیرومند هستیم دوست داشتنی ترند. قطعاً پدر ما در اشتباه آشکار است و این، احساسی بود که آنها داشتند و هیچ تلازمی وجود ندارد که حضرت یعقوب به گونه ای حسّاسیت برانگیز رفتار می‌کرده است.

بلکه اصول مسلّم عقلی و نقلی که درباره مقامات و انبیای الهی در دست داریم پذیرای آن نیست که حضرت یعقوب(ع) عشق و علاقه مفرط نسبت به یوسف داشته به گونه ای که بر خلاف عدل و انصاف رفتار می‌کرده است.

بنابر این حضرت یعقوب(ع) به وظایف الهی پدرانه خود عمل می‌کرده است، و اشکالی متوجه رفتار او نیست، و آنچه موجب به وقوع پیوستن داستان غم‌انگیز توطئه بر علیه یوسف شد، مجموعه عواملی است که از اختیار آن حضرت خارج بود، از جمله آن از مادر دیگر بودن او و برادرش، و مورد نوازش قرار گرفتن او که با توجه با کمی سن و نداشتن مادر طبیعی بود، ولی همین مقدار زمینه آتش حسد آنان را شعله‌ور کرد.

بلکه حضرت یعقوب با توجه به شناختی که از روحیات فرزندان خود داشت، از هر کاری که موجب تشتت و وقوع فتنه ای شود جلوگیری می‌کرد، و به همین علت وقتی یوسف خوابش را برای پدر نقل کرد، زنگ خطر در ذهن حضرت یعقوب نواخته شد و فرزندش را از نقل آن با دیگران منع کرد و فرمود: ﴿یَا بُنَیَّ لا تَقصُص رُؤیاکَ عَلَی إخوَتِکَ فَیَکیدُوا لَکَ کَیداً﴾، فرزندم! خواب خود را برای برادرانت بازگو مکن، که برای تو نقشه (خطرناکی) می‌کشند. ولی در هر صورت وسوسه‌های شیطانی، شک‌های بی جا و قضاوت‌های زودهنگام و یک جانبه گرایانه بر تعقّل، حسن ظن، انصاف و تقوای آنان غلبه کرد و آن اتفاقی که پدر آن را پیش‌بینی می‌کرد به وقوع پیوست.

بنابر این حضرت یعقوب رفتار تبعیض آمیز نداشته است، تنها ممکن است حضرت یعقوب کمالاتی را که در وجود حضرت یوسف می‌دید، و از مقام و منزلت الهی ای که یوسف در آینده از آن بهره‌مند می‌شد آگاهی داشت، لذا علاقه و محبت قلبی بیشتری به او داشت، اما این امر هرگز بر رفتار عملی یعقوب تأثیر نمی‌گذاشت؛ و هرگز رفتار تبعیض آمیز بین آنان نداشت.

خلاصه اینکه حضرت یعقوب(ع) هیچ وقت بین فرزندان «تبعیض» قائل نبود و با همه یکسان رفتار می‌کرد، مهر درونی آن حضرت به یوسف(ع) که دارای کمالات فعلی و بالقوه ای بود باعث نشد تا بر عدالت در رفتار برونی تأثیر بگذارد؛ بلکه با تدبیر خود مانع هر رفتار فتنه انگیزی می‌شد.

و آنچه باعث حوادث ناگوار گردید وسوسه‌های شیطانی و ناساخته بودن نفس برادران یوسف، بود، که نسبت به وی حسادت ورزند و دست به عمل ناشایست بزنند.

مطالعه بیشتر

۱. تنزیه الأنبیاء، سیّد مرتضی، ص۴۳، انتشارات بصیرتی، قم، بی تاریخ.

۲. ترجمه تفسیر المیزان، طباطبائی، ترجمه: همدانی، ج۱۱، ص۱۲۵.

۳. تفسیر نور، قرائتی، ج۶، ص۳۰، نشر مرکز فرهنگی درسهائی از قرآن، چاپ هفتم، ۱۳۸۲.