سوره سجده

سؤال

محتوای سوره «سجده» چیست؟

سوره سجده در مکّه نازل شده و دارای ۳۰ آیه است. خلقت آسمان‌ها و زمین در شش روز و مراحل خلقت انسان، عذاب گنهکاران از مضامین اصلی این سوره است.

ویژگی‌ها

سوره سجده به الم سجده هم مشهور است و ۳۰ آیه دارد و جزو سوره‌های مکی شناخته می‌شود.

در فضیلت خواندن این سوره از پیامبر اسلام ص نقل شده است: کسی که سوره سجده را بخواند مانند آن است که شب قدر را احیا گرفته باشد.

محتوا

قبل از هر چیز سخن از عظمت قرآن، و نزول آن از سوی پروردگار عالمیان، و نفی اتهامات دشمنان از آن است. سپس بحثی پیرامون نشانه‌های خداوند در آسمان و زمین، و تدبیر این جهان دارد. بحث دیگری پیرامون آفرینش انسان از «خاک» و «آب نطفه» و «روح الهی» و اعطای وسائل فراگیری علم و دانش، یعنی چشم و گوش و خرد از سوی خداوند به او می‌باشد. بعد از آن از رستاخیز و حوادث قبل از آن یعنی مرگ و بعد از آن یعنی سؤال و حساب سخن می‌گوید. بحثهای مؤثر و تکان دهنده‌ای از بشارت و انذار دارد مؤمنان را به جنة الماوی نوید می‌دهد و فاسقان را به عذاب آتش تهدید می‌کند. به همین مناسبت اشاره کوتاهی به تاریخ بنی اسرائیل و سرگذشت موسی ع و پیروزیهای این امت دارد. و باز به تناسب بحث بشارت و انذار اشاره‌ای به احوال گروهی دیگر از امتهای پیشین و سرنوشت دردناک آنها می‌کند. بار دیگر به مسئله «توحید و نشانه‌های عظمت خدا» بازمی‌گردد و با «تهدید دشمنان لجوج» سوره را پایان می‌دهد. به این ترتیب هدف اصلی سوره تقویت مبانی ایمان به مبدء و معاد و ایجاد موج نیرومندی از حرکت به سوی تقوا، و بازداری از سرکشی و طغیان و توجه به ارزش مقام والای انسان است که مخصوصاً در آغاز حرکت اسلام و در محیط مکه فوق‌العاده لازم بوده است.

خلقت آسمان و زمین در شش روز

آیه چهار سوره سجده به این موضوع می‌پردازد که خداوند آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید، سپس بر عرش قدرت استیلا یافت و همه امور از آسمان به زمین را تدبیر می‌کند.

شش روز کنایه از دوره‌ها و مرحله‌هاست و مراد از عرش، غلبه یافتن می‌باشد. نظیر این آیه در آیه ۵۴ از سوره اعراف، آیه ۳ از سوره یونس و ۵۹ از سوره فرقان بیان شده است.

آفرینش انسان از گل و خلقت او

در آیاتی از سوره سجده مراحل خلق انسان گفته شده است. خداوند انسان را از گِل آفرید. سپس نسل او را از عصاره آبی بی‌مقدار پدیدآورد. آنگاه اندامش را ساخت و از روح خود در او دمید و گوش و چشم و قلب بدو داد.

مراد از انسان فرد فرد آدمیان نیست، تا بگویی خلقت فرد فرد از گل نبوده، بلکه مراد نوع آدمی است، می‌خواهد بفرماید: مبدأ پیدایش این نوع گل بوده، که همه افراد منتهی به وی می‌شوند، و خلاصه تمامی افراد این نوع از فردی پدید آمده‌اند که او از گل خلق شده، چون فرزندانش از راه تناسل و تولد از پدر و مادر پدید آمده‌اند.

آیه سجده

آیه ۱۵ سوره سجده آیه سجده است: ﴿إِنَّمَا یُؤْمِنُ بِآیَاتِنَا الَّذِینَ إِذَا ذُکِّرُوا بِهَا خَرُّوا سُجَّدًا وَسَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَهُمْ لَا یَسْتَکْبِرُونَ؛ تنها کسانی به آیات ما ایمان آورده‌اند که چون آیات ما را بشنوند به سجده بیفتند و پروردگارشان را به پاکی بستایند و سرکشی نکنند.﴾(روم:۱۵)

حضرت موسی(ع)

در آیه ۲۳ این سوره آمده است که خداوند قطعاً به حضرت موسی کتاب داده است.