جایگاه عید غدیر
 | این مقاله نیازمند گسترش است. لطفاً اگر تخصص و توانایی گسترش این مقاله را دارید، آن را بهبود بخشید. |
عید غدیر سالروز واقعه غدیر است که در آن پیامبر(ع)، امام علی(ع) را به عنوان خلیفه و جانشین خود معرفی کرد. عید غدیر بر اساس روایات، بزرگترین عید خدا است و همه پیامبران در طول تاریخ و پیش از وقوع، آن را عید گرفته‌اند.[۱] شیعیان با زنده کردن خاطرات این روز، از فراموشی امر پیامبر(ص) به امت اسلام جلوگیری می‌کنند. زنده نگه داشتن واقعه غدیر را به معنای زنده نگه داشتن امامت، ولایت و هدایت بشریت دانسته‌اند.[نیازمند منبع]
طبق روایات این روز در آسمان به «عهد مَعْهود؛ پیمان شناخته شده» و در زمین به «میثاق مأخوذ؛ پیمان گرفته‌شده» شناخته می‌شود. در روایتی امام صادق(ع)، روزه گرفتن در روز غدیر را برابر با روزه گرفتنِ همه روزهای عمر دنیا دانسته است.[۱] بر اساس روایتی دیگر، وقتی از پیامبر(ص) سؤال شد آیا برای مسلمانان به جز دو عید فطر و قربان عید دیگری هست؟ پاسخ داد: «عید غدیر و روز نصب علی(ع) به ولایت، از آن دو عید برتر است».[۲]
اصل واقعه غدیر توسط صدو ده نفر صحابی و هشتاد و چهار نفر تابعی در کتب معتبر روایئی شیعه و سنی نقل شده است به گونه ای که جای تردید در تحقق این واقعه مهم و سرنوشت ساز برای کسی باقی نمی‌گذارد.[۳]
در منابع اهل سنت
گذشته از منابع شیعی، احادیثی که از طریق اهل سنّت درباره جریان غدیر وارد شده است، بر دو گونه می‌باشد: نخست احادیثی که نزول آیه تبلیغ یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک … را در غدیر خم و جریان اعلام ولایت علی بن ابی طالب(ع) را بیان می‌کند. دوم احادیثی که مشتمل بر اصل داستان است و در آنها ذکری از آیه به میان نیامده است، تعداد این احادیث نسبت به اول بسیار است. و از جمله کتاب‌هایی که محدثان و علماء اهل سنّت نوشته‌اند و به تفصیل نزول آیه تبلیغ در روز غدیر خم را با اسناد مختلف نقل کرده‌اند، عبارت اند از: ابن عساکر، تاریخ دمشق، ج۲، فخررازی، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر) ج۱۲ ـ ثعلبی، الکشف و البیان، (نسخه خطی)، حموینی، فراید السمطین، ج۱. ابن صبّاغ مالکی، الفصول المهمّه. آلوسی، روح المعانی، ج۶. و نیز از جمله کتاب‌هایی که علماء و محدثان اهل سنّت در آنها اشاره به آیه تبلیغ و نزول آن نکرده ولی اصل داستان و حدیث غدیر را ذکر کرده‌اند عبارت اند از: احمد بن حنبل، المسند، ج۴. حاکم، المستدرک، ج۳. الریاض النظر، ج۳. طبری شافعی. سیوطی. الحاوی للفتاوی، ج۱.
انساب الاشراف، بلاذری، ج۲. المناقب، خوارزمی. کنزل العّمال، متقی هندی، ج۱۳. الفصول المهمّه، ابن صبّاغ مالکی. وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، ج۲. علاوه بر این کتاب‌ها مرحوم علامه امینی نام ده‌ها کتاب را می‌برد که حدیث غدیر در آنها آمده است.[۴]
ضمناً در بعضی کتب اهل سنت این جمله پیامبر اکرم(ص) که فرمود: «من کنت مولاه فعلی مولاه» بدون اشاره به جریان غدیر خم آمده است که از جمله آنهاست: الصحیح، ترمذی، ج۵، ص۲۹۷. السنن، ابن ماجه، ج۱، ص۴۵. التاریخ الکبیر، بخاری، ج۱، ص۳۷۵، تاریخ الاسلام، ذهبی، ج۲، ص۱۹۶. و ده‌ها کتاب دیگر.
بنابراین واقعه غدیر چیزی نیست که قابل انکار باشد و لذا اهل سنّت هم که متأسفانه در طول تاریخ به خاطر وابستگی به حکام و دولت‌های جائر که تمام تلاش شان بر محو و نابودی آثار اهلبیت رسول خدا(ص) بودند، نتوانسته‌اند اصل واقعه غدیر را انکار کنند، بلکه به تأویل و توجیه غیر منصفانه آن پرداخته‌اند.
خطبه امام علی
امام علی(ع) در دوران خلافت خود در یک روزی که دو عید جمعه و عید غدیر مقارن و همزمان شده بود خطبه ایراد کرده است و در آن می‌فرماید:
«... خدا در رساندن احکام خویش، محمد(ص) را به جای خود قرار داد، زیرا خداوند خود به چشمها دیده نشود و به خاطر در نگنجد و در لایه‌های پیچیده گمانهای انسان جای نگیرد، خداوند اعتراف به نبوت محمد(ص) را با اعتراف به الهیت خود مقرون ساخت… آنگاه پس از محمد(ص) خدا از میان خلق تنی چند را ویژه خویش ساخت (منظور ائمه هدی هستند) تا داعیانی باشند راستین که خلق را به سوی خدا دعوت کنند، از این دسته در هر قرنی و زمانی، کسی هست خدا اینان را در ازل بیافرید، و اینان به صورت انواری، زبان به ستایش خدا گشوده و خدا اینان را حجت‌های خویش کرد، خدا آنها را به هنگام آفرینش دیگران حاضر داشت و تا آنجا که خود خواست کار را به ایشان بسپرد (یعنی ولایت و امامت و هدایت خلق را به ایشان واگذار کرد). امّا با این همه آنان بندگان خدایند که بدون دستور او لب به سخن نگشایند.
ای جماعت مؤمنان خداوند در این روز برای شما دو عید فراهم کرد: جمعه را روز اجتماع قرار داد و همه را به شرکت کردن در آن فراخواند تا آنچه در روزهای هفته کرده‌اید تطهیر پذیرد و اصلاح شود… اکنون بدانید که اعتقاد به توحید پذیرفته نیست مگر با اعتراف به نبوت محمد(ص) و هیچ اعتقاد و عملی قبول نیست مگر با قبول ولایت آن کس که خدا او را اولی قرار داده است و در روز غدیر درباره ولایت آن آیت فرستاد و به پیامبرش دستور داد که آن را ابلاغ کند و او را از گزند و بدی گمراهان و منافقان در امان داشت.
بدین سان خدا دین خودش را کامل کرد و این همان واقعه غدیر بود که وعده خداوند در حق صبر کنندگان به وقوع پیوست و پرداخته‌های فرعون وهامان و قارون و سپاه آنان را تباه و ویران کرد. همانا امروز روز بزرگی است که برهان خدا در آن روشن شد… امروز روز عهد و پیمان، روز گواهی گواهان و امروز روز نص بر شخص است.[۵]
در این خطبه علاوه بر مطالبی که بیان شد حضرت امیر المومنین علی(ع) از واقعه غدیر به عنوان دو نعمت یاد می‌کند و می‌فرماید خدای را برآن شکر گزارید و این یادآوری را تکرار می‌کند و معلوم است که این همه یادآوری بخاطر محتوا و پیام عید غدیر است نه صرف یک حادثه تاریخی و نه صرف اینکه روز ۱۸ ذی الحجه بعد از این واقعه به عنوان یکی از اعیاد اسلامی به شمار آمده است، زیرا روز غدیر پیش از این هم شناخته شده بود. آری به فرموده امام صادق(ع) در جواب این سئوال که: یابن رسول الله فدایت شوم آیا برای مسلمانان به جز دو عید (فطر و عید قربان) عید دیگری هست؟ فرمود: «عید غدیر و روز نصب علی(ع) به ولایت، برتر از آن دو عید است».[۲]
در روایات
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، دوم، ۱۴۰۳ق، ج۹۵، ص۲۰۳ و ۳۲۱. شیخ مفید، محمد، مقنعه، جامعه مدرسین، قم، ۱۴۱۰ق. ص۲۰۳. وسائل، ج۸، ص۸۹.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ حکیمی، محمد رضا، حماسه غدیر، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، بی تا، ص۴۴ و کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۱، ص۳۰۳.
- ↑ طهرانی، امام‌شناسی، ج۷، درس‌های ۹۸–۹۹.
- ↑ امینی، ابراهیم، الغدیر، ج۱–۲، ص۱۴ تا ۱۰۸.
- ↑ کاشف الغطاء، هادی، مستدرک نهج البلاغه، بیروت، مکتبه الاندلس، بی تا، ص۸۱.