تعداد پیامبران

سؤال

در کدام منبع به تعداد ۱۲۴۰۰۰ اشاره شده است؟

برخی از پیامبران در زمانی به پیامبری برگزیده ‏شدند که کس دیگری جز او پیامبر نبود و گاهی هم در زمان واحدی، به چندین تن می‏رسیدند. از این رو، بر اساس مقتضیات زمانی، حضور چندین پیامبر در زمان و مکان واحد لازم می‏آمد.

روایات مختلف درباره شمار پیامبران

تاریخ ادیان شاهد ظهور پیامبران متعدّد در جوامع مختلفی بوده است که اصل آن یقینی و غیر قابل تردید است، اما تعداد پیامبران مورد اختلاف است؛ در روایات عدد هشت هزار، صد و چهل و چهار هزار، سيصد و بيست هزار، و صد و بيست و چهار هزار گزارش شده است كه مشهورترین این دست روایات، روایات عدد ۱۲۴۰۰۰ تن است؛ از جمله این روایات، روایت ابوذر از پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله) است كه مي‏گويد: «قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ كَمِ النَّبِيُّونَ؟ قَالَ: مِائَه أَلْفٍ وَ أَرْبَعَه وَ عِشْرُونَ أَلْفَ نَبِيٍّ. قُلْتُ:كَمِ الْمُرْسَلُونَ مِنْهُمْ؟ قَالَ: ثَلَاثُ مِائَه وَ ثَلَاثَه عَشَرَ جَمّاً غَفِيراً. قُلْتُ: مَنْ كَانَ أَوَّلَ الْأَنْبِيَاءِ؟ قَالَ: آدَمُ؛ گفتم ای رسول خدا (ص) شمار پیامبران چه تعداد است؟ حضرت فرمودند: یکصد و بیست و چهار هزار پیامبر. عرض کردم: از آن ها چه تعداد رسول بودند؟ فرمودند: خیلی زیاد، سیصد و سیزده نفر. عرض کردم: نخستین پیامبر چه شخصی بود؟ فرمودند: آدم ((ع))».

تطابق تعداد پیامبران با زمان بین آدم تا خاتم

حال ممکن است این سؤال مطرح شود که چگونه ممکن است این تعداد پیامبر از زمان حضرت آدم ((ع)) تا پیامبر خاتم (ص) در طی کمتر از شش هزار سال مبعوث شده باشند؟!

در پاسخ مي توان گفت:

يك: هم زمان بودن انبيا:

حضور انبیاء الهی در زمان‏های مختلف بر اساس مأموریت ایشان و بر اساس مقتضیات زمانی بود كه گاهی در زمان واحدی، به چندین تن می‏رسیدند؛ قرآن كريم مي‌فرمايد: «إِذْ أَرْسَلْنا إِلَيْهِمُ اثْنَيْنِ فَكَذَّبُوهُما فَعَزَّزْنا بِثالِثٍ فَقالُوا إِنَّا إِلَيْكُمْ مُرْسَلُون»‏؛ «آن زمان كه ما دو نفر از رسولان را به سوى ايشان گسيل داشتيم و آن دو را تكذيب كردند پس به وسيله رسول سومى آن دو رسول را تقويت كرديم و همگى گفتند كه ما فرستاده به سوى شماييم».

در روایتی چنین آمده است: «... أَنَّ بَنِي إِسْرَائِيلَ كَانُوا يَقْتُلُونَ مَا بَيْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ سَبْعِينَ نَبِيّاً ثُمَّ يَجْلِسُونَ فِي أَسْوَاقِهِمْ يَبِيعُونَ وَ يَشْتَرُونَ كَأَنْ لَمْ يَصْنَعُوا شَيْئاً»؛ «بنى اسرائيل از موقع طلوع فجر تا طلوع آفتاب تعداد هفتاد پیامبر را می‌کشتند و پس از اين جنايات مشغول خريد و فروش در بازارهای شان می‌شدند گويا، اصلاً مرتكب جنايتى نشده اند.»

از این روایت چنین استفاده می‌شود که زمان‏هایی بوده است که جمع زیادی از پیامبران در زمان واحدی، حضور داشته‏اند.

دو: همزمانی پيامبران بخاطر پراكندگي جمعيت و نبود امكانات ارتباطي لازم: در یک زمان و مکان بودن چندین پیامبر اغلب، به دلیل کثرت جمعیت بود؛ لذا هر قبیله‏ای و یا تعدادی از افراد، مثلاً یک پیامبر داشتند و قبایل کنار هم در یک منطقه، که ده‌ها قبیله بود، دارای ده‌ها پیامبر بودند. از این رو قومی مثل بنی اسرائیل در زمان واحد، چندین پیامبر داشتند که هر کدام مربوط به قبیله‏ای و یا تعدادی از افراد بود، البته همه اين پيامبران يك شريعت داشتند.

از این رو، پیامبری در زمان پیامبر دیگری وجود داشت و این عدد گاه به هفتاد نفر بلکه بیشتر می‏رسید و با از دنیا رفتن آنها چه به صورت طبیعی و چه بر اثر کشتن، خداوند متعال عده‏ای دیگر را مبعوث می‏کند.

حدیث ۱۲۴ هزار پیامبر

بنا بر روایتی که از پیامبر نقل شده است تعداد پیامبران را ۱۲۴ هزار نفر دانسته اند. این روایت در این منابع ذکر شده است:

• کتاب من لایحضره الفقیه، اثر شیخ صدوق، ج۲، ص۴۸، حدیث شماره ۵۴۰۷.
• الامالی، شیخ صدوق، ص۲۳۶ (چاپ تهران اسلامیه).
• الاختصاص، شیخ مفید، ص۲۶۴ (چاپ جامعه مدرسین).
• اعلام الدین، دیلمی، ص۴۶۳، (چاپ آل البیت).
• بصائر الدرجات، صفار قمی، ص۱۲۱(چاپ کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی).
• بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۱۱، ص۳۰. نقل شده (چاپ دارالکتب بیروت).

دلیل شهرت حدیث ۱۲۴ هزار پیامبر

علت گزينش و انتخاب روایتی که در آن عدد ۱۲۴ هزار آمده بر ديگر روايات:

اين روايت در چهار منبع روايي یعنی "الخصال" و "معانی الأخبار" شیخ صدوق، "بصائر الدّرجات" صفّار و "کامل الزیارات" ابن قُولَوَیه، با سندهای مختلف، ذکر شده است.

علاوه بر شيعه، علماي اهل سنت، روایتی از ابوذر نقل كرده که عدد مذکور را تأیید می کند.

ابن عباس نیز همین تعداد را بیان می‏کند.

در "کامل الزیارات"، که از معتبرترین کتب روایی است، روایتی وجود دارد که هر چند موضوع آن در خصوص تعداد پیامبران نیست، اما این عدد مشهور را تأیید می‏کند. در اين روايت امام سجاد ((ع)) در باره زیارت امام حسین ((ع)) در روز نیمه شعبان فرمودند: «مَنْ‏ أَحَبَ‏ أَنْ‏ يُصَافِحَهُ‏ مِائَه أَلْفِ‏ نَبِيٍ‏ وَ أَرْبَعَه وَ عِشْرُونَ‏ أَلْفَ‏ نَبِيٍ‏ فَلْيَزُرْ قَبْرَ أَبِي‏ عَبْدِ اللَّهِ‏ الْحُسَيْنِ‏ بْنِ عَلِيٍّ علیهما السلام فِي النِّصْفِ مِنْ شَعْبَان ...کسی که دوست دارد ۱۲۴۰۰۰ پیامبر با او مصاحفه نمایند، پس قبر حسین بن علی (علیهما السلام) را در روز نیمه شعبان زیارت نماید».

روایاتی که ارقام مختلف، غیر از عدد ۱۲۴۰۰۰ نفر را گزارش نموده‏اند، به اصطلاح علم حدیث، شاذ و نادر هستند.

در خصوص برخی عددهای گوناگون باید بیان نمود که ممکن است ناظر به ویژگی خاصی از تعداد پیامبران باشد. مثلاً علامه مجلسی در خصوص ۸۰۰۰ تن، می‏نویسد: "شاید مراد در اینجا، بزرگان پیامبران باشند".