آزمایش همه انسان‌ها
با توجه به اشاره قرآن درباره آزمايش همه بندگان، خواستم بدانم خداوند چگونه بندگانش را آزمايش مي كند؟
همه انسان‌ها در همه حال در معرض امتحان الهی هستند و باید نسبت به هر حادثه‌ای اين احتمال را بدهد که ممکن است آن حادثه يکي از امتحانات الهي باشد. با اين ديد، هر کس میتواند به موارد فراوانی در زندگیاش پی ببرد که جزء امتحانات الهی به حساب میآيد. امتحانات الهي نوعا به گونهاي هستند که ما از امتحان بودنشان مطلع نمیشويم. چون در غير اين صورت امتحان نبود. چون اگر ما میدانستيم که اين حادثه امتحان الهی است مسلما به گونهای ديگر عمل میکرديم.
سنت امتحان يک سنت ثابت الهی است که هيچ انسانی از آن استثنا نشده است. قرآن مجيد، با اشاره به امتحان عمومی انسان‌ها، میفرمايد: ﴿أحسب الناس أن يتركوا أن يقولوا آمنّا و هم لا يفتنون[۱]؛ آيا مردم گمان مي كنند بدون امتحان رها مي شوند، نه هرگز، بلكه همگي بايد امتحان دهند.﴾ هر چند که شکل و کيفيت امتحان ممکن است متفاوت باشد، بعضي مشکل، بعضي آسان؛ برخي جاني، برخي مالي و ... در آيات قرآن كريم به نمونه هايي از اموري كه انسان با آنها امتحان مي شود اشاره شده، از قبيل: ترس، گرسنگي، زيان هاي مالي و مرگ و…
موارد آزمون الهی
هر فردي و هر گروه و جمعيتّي به نوعي در اين سنّت الهي شريك و سهيماند و امتحانات خداوند در شکلهای گوناگون به سراغ آنها میآيد. [۲]
﴿ولنبلُوَنّكُمْ بشيءٍ مِن الخَوْفِ و الجوُع و نقصٍ من الاموالِ والأَ نْفسِ و الثّمراتِ و بشّرالصابرين[۳]؛ قطعاً همه شما را با چيزي از ترس، گرسنگي، زيان مالي و جاني و كمبود محصولات, آزمايش مي كنيم و بشارت ده به استقامت كنندگان.﴾
وسايل آزمايش خداوند منحصر به اين ها نيست بلكه امور ديگري نيز در قرآن به عنوان وسيله امتحان آمده است، مانند فرزندان، پيامبران و دستورات خداوند، حتّي بعضي از خوابها ممكن است از وسايل آزمايش باشد. ﴿و نبلوكم بالشرو الخير[۴]؛ شرور و خيرها نيز از آزمايش هاي الهي محسوب مي شوند﴾بنابراين، مواردي كه در آيه شمرده شده جنبه انحصاري ندارد. هر چند از نمونه هاي روشن و زنده آزمايشهای الهي است.
گروهي در محيط هايي قرار مي گيرند كه از هر نظر آلوده است وسوسه هاي فساد از هر طرف آنها را احاطه مي كند، امتحان بزرگ آنها اين است كه در چنين جو و شرايطي همرنگ محيط نشوند و اصالت و پاكي خود را حفظ كنند. گروهي در فشار محروميت ها قرار مي گيرند، در حالي كه مي بينند اگر حاضر به معاوضه كردن سرمايه هاي اصيل وجود خود باشند، فقر و محروميت به سرعت در هم مي شكند، اما به بهاي از دست دادن ايمان و تقوي و آزادگي و عزت و شرف و همين آزمون آنها است. گروهي ديگر برعكس، غرق در نعمت مي شوند و امكانات مادّي از هر نظر در اختيارشان قرار مي گيرد، آيا در چنين شرايطي، قيام به وظيفه شكر نعمت مي كنند؟ يا غرق در غفلت و غرور و خود خواهي و خودبيني، غرق در لذّات و شهوات و بيگانگي از جامعه و از خويشتن مي شوند؟![۵]
مطالعه بيشتر
۱. تفسير نمونه ذيل آيات ۱ سوره عنكبوت، آيه ۱۵۵ سوره بقره، انبياء آيه ۳۵، دارلكتب الاسلاميه، بقلم جمعي از نويسندگان.
۲. امتحان عامل تکامل، حسين شفاهي.