اسباب ورود به جهنم
سؤال
مهمترين عوامل دوزخي شدن انسان‌ها چيست؟
قرآن عوامل زيادي را براي دوزخي شدن انسان برشمرده است که به مهمترين آنها اشاره ميشود.
- گناه: يكي از مهمترين اسباب ورود به جهنم گناه است. همه عوامل دخول جهنم که در ادامه می‌آید، تحت همین واژه قرار ميگيرد. در قرآن آمده است: ﴿وَنَسُوقُ الْمُجْرِمِينَ إِلَىٰ جَهَنَّمَ وِرْدًا؛ و مجرمان را تشنه به سوی دوزخ می رانیم.﴾(مریم:۸۶) و ﴿إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي عَذَابِ جَهَنَّمَ خَالِدُونَ؛ بد کاران عالم هم آنجا سخت در عذاب آتش جهنم مخلّدند.﴾(زخرف:۷۴ و ۷۵)
- كفر و نفاق: شاخصترين گروه دوزخيان كافران و منافقان هستند، قرآن آيات زيادي را به كافران و منافقان اختصاص داده مانند: ﴿إِنَّ اللَّهَ جَامِعُ الْمُنَافِقِينَ وَالْكَافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعًا؛ خداوند همه منافقان و كافران را در دوزخ جمع ميكند.﴾(نساء:۱۴۰) و آیه ﴿قُلْ لِلَّذِينَ كَفَرُوا سَتُغْلَبُونَ وَتُحْشَرُونَ إِلَىٰ جَهَنَّمَ ۚ وَبِئْسَ الْمِهَادُبگو به آنان که کافر شدند که به زودی مغلوب شوید و به جهنّم محشور گردید که بسیار بد جایگاهی است.﴾(آل عمران:۱۲)
- منحرف كردن از راه خدا: قرآن می‌فرماید: ﴿فَمِنْهُمْ مَنْ آمَنَ بِهِ وَمِنْهُمْ مَنْ صَدَّ عَنْهُ وَكَفَىٰ بِجَهَنَّمَ سَعِيرًا؛ آن‌گاه برخی بدو گرویدند و برخی مانع ایمان به او شدند؛ پس (آنان را) کیفر آتش افروخته دوزخ بس است.﴾(نساء:۵۵)
- قتل عمد: در قرآن در مورد کسی که به عمد، مؤمنی را به قتل برساند، آمده است: ﴿وَمَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِيهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا؛ هر كس عمداً مؤمني را بكشد، كيفرش دوزخ است كه در آن ماندگار خواهد بود و خدا بر او خشم ميگيرد و لعنتش ميكند و جزايي بزرگ برايش آماده ساخته است.﴾(نساء:۹۳)
- پيروي از شيطان: در مورد پیروان شیطان اینطور آمده است. ﴿لَمَنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْكُمْ أَجْمَعِينَ؛ هر كه از فرزندان آدم تو را پيروي كند جهنم را از تو و آنان به يقين پر ميكنم.﴾(اعراف:۱۸)
- دشمني و مخالفت رسول خدا(ص): در قرآن آمده است: ﴿أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ يُحَادِدِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدًا فِيهَا ۚ ذَٰلِكَ الْخِزْيُ الْعَظِيمُ؛ آيا ندانستهاند هر كس با خدا و رسولش به دشمني و مخالفت برخيزد آتش دوزخ پاداش هميشگي اوست و اين در حقيقت خواري بزرگ است.﴾(توبه:۶۳)
- ظلم و ستم: خدا در مورد ستمگران اینطور فرموده است: ﴿إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَظَلَمُوا لَمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلَا لِيَهْدِيَهُمْ طَرِيقًا۱۶۸إِلَّا طَرِيقَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا۱۶۹؛ كساني كه كفر ورزيدند و ستم كردند، خدا بر آن نيست كه آنان را بيامرزد و به راهي هدايت كند(۱۶۸) مگر راه جهنم كه همواره در آن جاودانند.﴾(نساء:۱۶۸)
- تكذيب آيات الهي: ﴿إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُوا عَنْهَا...۴۰لَهُمْ مِنْ جَهَنَّمَ مِهَادٌ وَمِنْ فَوْقِهِمْ غَوَاشٍ ۚ وَكَذَٰلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ۴۱؛ همانا آنان که آیات ما را تکذیب کردند و از کبر و نخوت سر بر آن فرود نیاوردند ...(۴۰) بر آنان از آتش دوزخ بسترها گسترده و سراپرده‌ها افراشته‌اند و ستمکاران را چنین مجازات سخت خواهیم کرد.﴾(اعراف:۴۰ و ۴۱.)
- غفلت زدگي: منظور از غفلت، غرق در حیوانیت است، که قرآن مقام این فرد را از حیوانات به دلیل وجود عقل در انسان پایین تر می‌داند. ﴿وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ ۖ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا ۚ أُولَٰئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ ۚ أُولَٰئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ؛ و در حقيقت بسياري از جنّ و آدميان را براي دوزخ واگذاريم زيرا دلهايي دارند كه با آن حقايق را دريافت نميكنند و چشماني دارند كه با آنها نميبينند و گوشهايي دارند كه با آنها نميشنوند. آنان همانند چهارپايان بلكه گمراهترند، آنها همان غافلانند.﴾(اعراف:۱۷۹)
- فرار از جهاد: تخلف از جهاد و احساس شادمانی و پیروزی از این تخلف بسیار مذموم شمرده شده است. در قرآن آمده است ﴿فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلَافَ رَسُولِ اللَّهِ وَكَرِهُوا أَنْ يُجَاهِدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَقَالُوا لَا تَنْفِرُوا فِي الْحَرِّ ۗ قُلْ نَارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا ۚ لَوْ كَانُوا يَفْقَهُونَ؛ بازماندگان از جهاد از مخالفت با رسول خدا خوشحال شدند، و كراهت داشتند كه با اموال و جانهاي خود در راه خدا جهاد كنند و گفتند در اين گرما به سوي ميدان حركت نكنيد. بگو: اگر درست دريابند آتش جهنم سوزانتر است.﴾(توبه:۸۱)
- پنهان سازي حق: کسانی که با دانشی که دارند حق را پنهان می‌کنند وعده عذاب آتش به ایشان داده شده است. ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا ۙ أُولَٰئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ؛ كساني كه كتمان ميكنند آنچه را خدا از كتاب نازل كرده و آن را به بهاي كمي ميفروشند آنها جز آتش چيزي نميخورند و هدايا و اموالي كه از اين رهگذر به دست ميآورند در حقيقت آتش سوزان است﴾(بقره:۱۷۴)
- تكيه بر ستمگران: اعتماد و تکیه بر ظالمین موجب این می‌شود که اعتماد کنندگان نیز در زمره ستمکاران قلمداد شوند و سزای آنها چیزی جز آتش نیست. ﴿وَلَا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ؛ بر ستمكاران تكيه نكنيد كه آتش دوزخ به شما می رسد﴾(هود:۱۱۳)
- ترك نماز: ﴿مَا سَلَكَكُمْ فِي سَقَرَ۴۲قَالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ۴۳؛ چه چيز شما را در آتش در آورد(۴۲) گويند از نمازگزاران نبوديم(۴۳)﴾(مدثر:۴۰)
- تصرف در مال يتيم: تصرف در مال یتیم، مصداق ظلم شناخته شده است و جزایی غیر از جزای ظالم برای این فرد نیست. قرآن برای اهمیت این موضوع، به آن تأکید می‌کند. ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَىٰ ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا ۖ وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا؛ به راستي آنان كه اموال و دارايي يتيمان را به ستم ميخورند جز اين نيست كه آتشي در شكم خود فرو ميبرند، و به زودي در آتشي فروزان در آيند.﴾(نساء:۱۰)
- ربا خواری: در آیه ۲۷۵ سوره بقره فرد ربا خوار، مانند کسی تشبیه شده است که بر اثر تماس با شیطان خرد خود را از دست داده است. در این آیه این فرد مستحق آتش دوزخ معرفی شده است.
- كم فروشي: ﴿ويل للمطفّفين﴾(مطففين:۱). در این آیه، که اکثر مترجمین قرآن، به معنای وای بر کم فروشان ترجمه کرده‌اند، معنای دیگری نیز ممکن است اراده شود. معنای دیگر «ویل»، چاهی در جهنم است، بنابر این معنا اینطور می‌شود که چاهی در جهنم مخصوص کم فروشان است. بنابر هر دو معنا نیز، با توجه به خطاب آیه، که خطاب تهدیدی است، می‌توان عذاب در جهنم را نتیجه گرفت.
- عيب جويي: ﴿وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍواي بر هر بدگوي عيب جويي﴾(همزه:۱) بر اساس آنچه در کم فروشی ذکر شد عیب جویی استحقاق عقاب و عذاب دارد.
مطالعه بيشتر
- معاد در قرآن تفسير موضوعي قرآن كريم، آيه الله جوادي آملي، قم، نشر اسراء، جلد ۵، ص۳۷۵ و بعد از آن.
- گناهان کبيره، شهيد آيت الله دستغيب.