معنای ربوبیت تکوینی و تشریعی

سؤال

منظور از ربوبيت تكويني و ربوبيت تشريعي چيست؟

صفات الهی به دو قسم صفات ذات، یعنی صفاتی که با توجه به نوعی از کمال از ذات الهی انتزاع می شوند و صفات فعل که از رابطه خداوند و مخلوقات انتزاع می شود تقسیم می شود. با توجه به اینکه ربوبیت بیانگر نوعی ارتباط خدای متعال با مخلوقاتش است و آن تدبیر مخلوقات و رسیدگی به امور آن ها است، از صفات فعل محسوب می گردد. وجه افتراق ربوبیت تکوینی و تشریع در این است که ربوبیت تکوینی شامل تمامی مخلوقات می گردد اما ربوبیت تشریعی مربوط به امور مخلوقات ذی شعور می باشد.

صفات ذات و فعل

صفات الهي به دو قسم: صفات فعل و صفات ذات تقسيم مي شوند.

صفات ذاتيه خداوند، صفاتي هستند كه با توجه به نوعي از كمال، از ذات الهي انتزاع مي شوند مانند حیات الهی و قدرت الهی. و صفات فعليه صفاتي هستند كه از نوعي رابطه بين خداوند متعال و مخلوقاتش انتزاع مي شوند؛ مانند خالقيت و رازقيت.

فرق اصلي اين دو دسته از صفات آن است كه در دسته اول، ذات مقدس الهي مصداق عيني آنهاست، اما دسته دوم حكايت از نسبت و اضافه اي بين خداوند متعال و آفريدگان دارد.

ربوبیت از جمله صفات فعل

ربوبيت، از قسم دوم صفات خداوند، يعني از جمله روابطي است كه بين خدا و خلق او لحاظ مي شود، معناي ربوبيت آن است كه مخلوقات، نه تنها در اصل وجود و هستي خود به خداوند محتاجند، بلكه تمامي شؤون وجودي آنها وابسته به خداي متعال است و هيچ گونه استقلالي ندارند و خداوند به هر صورت كه اراده كند، در آنها تصرف مي كند و امورشان را تدبير مي كند. حفظ و نگهداري كردن، حيات بخشيدن و ميراندن، روزي دادن و به رشد و كمال رساندن، راهنمايي كردن و مورد امر و نهي قرار دادن از جمله مصاديق ربوبيت هستند.

تفاوت ربوبیت تکوینی و تشریعی

تدبير مخلوقات و رسيدگي كردن به شؤون آنها، به دو دسته تقسيم مي شود، يك قسم از آن، مختص موجودات شعورمند و مختار است و قسم ديگر تمامي مخلوقات را شامل مي شود، با توجه به این مقدمه فرق ربوبيت تكويني و تشريعي در ضمن دو فرق عمده بيان مي شود:

• ربوبيت تشريعي، از رابطه بين موجودات ذي شعور و خداوند انتزاع مي شود، ولي ربوبيت تكويني از رابطه تمامي مخلوقات و خداوند قابل انتزاع است.

• با توجه به خصيصه اول، ربوبيت تشريعي، در رابطه با راهنمايي دروني (عقل) يا بيروني (پيامبران) خداوند نسبت به بندگان مطرح مي شود و در رفع نيازهايي از اين نوع، مؤثر است اما در ربوبيت تكويني وجود موجودات و هستي آنها با تمامي شؤون و نيازها از جانب خداوند تدبير مي شود.

به ديگر تعبير: ربوبيت تکويني شامل اداره همه موجودات و تأمين نيازمندي هاي آن ها و در يک کلمه کارگردانی جهان مي شود، و اما ربوبيت تشريعي، اختصاص به موجديت ذي شعور و مختار دارد و شامل مسائلي از قبيل فرستادن کتاب آسماني، فرستادن انبياء، تعيين وظائف و تکاليف، جعل احکام و قوانين مي گردد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:

۱. بحثي مبسوط در آموزش عقايد، محسن غرويان.

۲. مجموعه آثار شهيد مطهري بخش اصول عقايد.

۳. اصول عقايد، محسن قرائتي.

۴. مصباح يزدي، آموزش عقائد، نشر بين الملل، (دوره سه جلدي).