آموزه‌هایی از دعای کمیل

سؤال

در مورد شرح دعاي كميل توضيح دهيد؟

دعاي كميل را حضرت خضر به امير مومنان(ع) داده است و آن حضرت به كميل بن زياد نخعي یاد داد. شناخت الهي؛ آسیب‌شناسی رفتاری؛ خودشناسی؛ شناخت آداب دعا؛ شناخت وسيله براي رسيدن به مقصود و توجه به آثار اين شناخت از جمله آموزه‌های دعای کمیل است.

دعای خضر معروف به دعای کمیل

كميل روايت مي‌كند كه روزي با امير مومنان(ع) بودم و درباره شب نيمه شعبان سخن به ميان آمد، حضرت فرمودند: هر كس اين شب را احيا كند و دعاي خضر را در اين شب بخواند، دعاي او مستجاب مي‌گردد. وقتي حضرت به منزل برگشت، به خدمت آن حضرت رفته و در خواست آموزش دعاي خضر كردم. حضرت فرمود: اي كميل اين دعا را حفظ نما، در هر شب جمعه يا در هر ماه و يا در هر سالي يك مرتبه آن را بخوان، تا از شر دشمنان در امان بماني، روزيِ تو فراوان گشته و گناهانت آمرزيده شود. ^[۱]

معارفی از دعای کمیل

شناخت الهي

خداوند صفات برجسته‌ای دارد که با توجه به آن می‌توان خدا را شناخت. امیرمومنان(ع) این صفات را در قالب دعا ترسیم می‌کند.

فراگیری رحمت خدا بر همه عالم، حركت جهان و قدرت موجودات توسط خدا، قدرت نداشتن موجودات آفریده شده از خود، فروتن بودن مخلوقات در مقابل قدرت الهی به خاطر خالق و تدبیر کننده بودن خدا، نزد خدا بودن همه عزت‌‌ها. فناپذیر بودن موجودات و باقی ماندن خدا، انسان‌های مومن را به دل بستن به نعمت‌های ماندگار و حركت به سوي خدا و رسيدن به كمال و نعمت‌هاي اخروي وا می‌دارد.^{[یادداشت ۱]}

نور بودن خدا و روشنایی گرفتن هستی از نور الهی، فرار کردن بشریت از تاریکی به روشنایی، آرامش داشتن انسان در روشنایی از آثار خواندن دعای کمیل و توجه به معارف آن می‌باشد.^{[یادداشت ۲]}

آسیب‌شناسی اجتماعی

امیرمومنان(ع) با ترسیم رفتارهایی که باعث ایجاد مشکلات فردی و اجتماعی می‌شود، در کنار آسیب‌شناسی، راه‌کارهای درمان آن را نیز یادآور می‌شود. گناهانی که باعث پرده‌دری، ایجاد گرفتاری‌ها، دگرگونی نعمت‌ها، اجابت نشدن دعا، نزول بلایا و ... از جمله‌آسیب‌هایی است که امیرمومنان(ع) با یادآوری آن بشریت را به فکر جبران کرده است. ^{[یادداشت ۳]}

خودشناسی

انسان از خود شناسي به خدا شناسي مي‌رسد. وقتي خود را ضعيف ديد و گفت: خدايا به ضعف جسمم رحم كن، به فكر مي‌افتد كه او را يك قدرت قوي آفريده است. امير مومنان(ع) به ما مي‌آموزد كه

ضعيف هستيم و نمي‌توانيم از سلطه و حكومت الهي فرار كنيم و هميشه تحت قدرت خدائيم.
گرفتاري‌هاي اين دنيا كه گاهي انسان را زمين گير مي‌كند خيلي كمتر و قابل تحمل‌تر است از بلاهاي آخرت است و انساني كه تحمل بلا و گرفتاري اين دنيا را ندارد، بداند كه گرفتاري آخرت هميشگي و سخت است.

شناخت آداب دعا

انسان‌ها براي رسيدن به خواسته‌هاي‌شان راهكار مناسبي را اختيار مي‌كنند تا با شكست مواجه نشوند و امير مومنان(ع) در اين دعا، راهكار مناسب براي رسيدن به این هدف عالي را بيان مي‌دارد.

توبه و استغفار.
شفيع قرار دادن خدا، يعني خدايا مرا به غير خودت وامگذار و خود دستم را بگير.
خود را كوچك بداند و بگويد خدايا من از تو درخواست مي‌كنم مانند درخواست كننده‌اي كه ذليل و خوار و ندار است، سوال كسي كه گرفتار شده و حاجت‌مند است.
عيب ديگران را بپوشاند تا خدا هم آبروي او را حفظ كند، چرا كه بايد چيزي را كه بر خود مي‌خواهيم براي ديگران هم بخواهيم و انسان بايد مواظب باشد دنيا او را مغرور نكند. انسان مغرور خود را كوچك نمي‌كند و از خدا عذر خواهي نمي‌كند.
اميدوار به رحمت خدا بودن و گريه كردن: «رحم كند به كسي كه غير از گريه سلاحي ندارد».
پيروي از احكام الهي و مخالفت با هواي نفس.
حسن ظن به خدا داشتن.
صلوات و سلام فرستادن بر پيامبر اكرم(ص) و ائمه معصومين(ع).

شناخت وسيله برای رسیدن به مقصود

امیرمومنان(ع) براي رسيدن به مقصود، وسيله خوبی را در این دعا معرفی می‌کند.

ياد خدا بودن.
یادآوری كرم و بخشش الهي.
دعا كردن و... .

توجه به آثار معارف الهی در دعای کمیل

تبديل كردن گناهان بنده به حسنه و ثواب.
بوجود آوردن طعم شيرين عبادت در دل دعا كننده.
درخواست الهام ذکر الهی به بنده.
درخواست توفيق شكر گذاري از خداوند.
و ... .

مطالعه بيشتر

كلباسي، محمد رضا، انيس الليل در شرح دعاي كميل، قم، نشر روح، سوم، 1362ه.ش.
زمرديان، احمد، علي و كميل، تهران، امير كبير، 1361ه.ش.
انصاريان، حسين، شرح دعاي كميل.
جعفر بن محمد باقر، اسرار العارضين.

منابع

↑ ابن طاوس، علي بن موسي، الاقبال الاعمال، تهران، دارالكتب الاسلاميه، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۷۰۶.

↑ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ الَّتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْ‏ءٍ وَ بِقُوَّتِكَ الَّتِي قَهَرْتَ بِهَا كُلَّ شَيْ‏ءٍ وَ خَضَعَ لَهَا كُلُّ شَيْ‏ءٍ وَ ذَلَّ لَهَا كُلُّ شَيْ‏ءٍ وَ بِجَبَرُوتِكَ الَّتِي غَلَبَتْ بِهَا كُلَّ شَيْ‏ءٍ وَ بِعِزَّتِكَ الَّتِي لَا يَقُومُ لَهَا شَيْ‏ءٌ وَ بِعَظَمَتِكَ الَّتِي مَلَأَتْ أَرْكَانَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ بِسُلْطَانِكَ الَّذِي عَلَا كُلَّ شَيْ‏ءٍ وَ بِوَجْهِكَ الْبَاقِي بَعْدَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ بِأَسْمَائِكَ الَّتِي غَلَبَتْ أَرْكَانَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ بِعِلْمِكَ الَّذِي‏ أَحاطَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ...
↑ وَ بِنُورِ وَجْهِكَ الَّذِي أَضَاءَ لَهُ كُلُّ شَيْ‏ء ...
↑ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تَهْتِكُ الْعِصَمَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُنْزِلُ النِّقَمَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُغَيِّرُ النِّعَمَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تَحْبِسُ الدُّعَاءَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُنْزِلُ الْبَلَاءَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي كُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَ كُلَّ خَطِيئَةٍ أَخْطَأْتُهَا...

[1] ابن طاوس، علي بن موسي، الاقبال الاعمال، تهران، دارالكتب الاسلاميه، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۷۰۶.

[2] اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ الَّتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْ‏ءٍ وَ بِقُوَّتِكَ الَّتِي قَهَرْتَ بِهَا كُلَّ شَيْ‏ءٍ وَ خَضَعَ لَهَا كُلُّ شَيْ‏ءٍ وَ ذَلَّ لَهَا كُلُّ شَيْ‏ءٍ وَ بِجَبَرُوتِكَ الَّتِي غَلَبَتْ بِهَا كُلَّ شَيْ‏ءٍ وَ بِعِزَّتِكَ الَّتِي لَا يَقُومُ لَهَا شَيْ‏ءٌ وَ بِعَظَمَتِكَ الَّتِي مَلَأَتْ أَرْكَانَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ بِسُلْطَانِكَ الَّذِي عَلَا كُلَّ شَيْ‏ءٍ وَ بِوَجْهِكَ الْبَاقِي بَعْدَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ بِأَسْمَائِكَ الَّتِي غَلَبَتْ أَرْكَانَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ بِعِلْمِكَ الَّذِي‏ أَحاطَ بِكُلِّ شَيْ‏ءٍ...

[3] وَ بِنُورِ وَجْهِكَ الَّذِي أَضَاءَ لَهُ كُلُّ شَيْ‏ء ...

[4] اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تَهْتِكُ الْعِصَمَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُنْزِلُ النِّقَمَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُغَيِّرُ النِّعَمَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تَحْبِسُ الدُّعَاءَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُنْزِلُ الْبَلَاءَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي كُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَ كُلَّ خَطِيئَةٍ أَخْطَأْتُهَا...

[۱]

[یادداشت ۱]

[یادداشت ۲]

[یادداشت ۳]