جامعیت قرآن

سؤال

طبق آیه شریفه ﴿لا رَطْبٍ وَلا یَابِسٍ إِلا فِی کِتَابٍ مُبِینٍ﴾(انعام:۵۹) پس چرا چیزهای زیاد مانند تعداد رکعات نماز در قرآن نیامده است؟

ادله جامعیت قرآن

در قرآن

• سوره انعام «هیچ جنبنده‌ای در زمین‏، و هیچ پرنده‌ای که با دو بال خود پرواز می‌کند، نیست مگر اینکه امت‌هایی همانند شما هستند. ما هیچ چیز را در این کتاب‏، فرو گذار نکردیم‏؛ سپس همگی به سوی پروردگارشان محشور می‌گردند.»
• سوره انعام «کلیدهای غیب‏، تنها نزد اوست‏؛ و جز او، کسی آنها را نمی‌داند. او آنچه را در خشکی و دریاست می‌داند؛ هیچ برگی [از درختی‏] نمی‌افتد، مگر اینکه از آن آگاه است‏؛ و نه هیچ دانه ای در تاریکی‌های زمین‏، و نه هیچ تر و خشکی وجود دارد، جز اینکه در کتابی آشکار [= در کتاب علم خدا] ثبت است‏.»
• سوره یوسف «در سرگذشت آنها درس عبرتی برای صاحبان اندیشه بود! اینها داستان دروغین نبود؛ بلکه [وحی آسمانی است‏، و] هماهنگ است با آنچه پیش روی او [از کتب آسمانی پیشین‏] قرار دارد؛ و شرح هر چیزی [که پایه سعادت انسان است‏]؛ و هدایت و رحمتی است برای گروهی که ایمان می‌آورند!»
• سوره نحل «[به یاد آورید] روزی را که از هر امتی‏، گواهی از خودشان بر آنها برمی‌انگیزیم‏؛ و تو را گواه بر آنان قرارمی دهیم‏! و ما این کتاب را بر تو نازل کردیم که بیانگر همه چیز، و مایه هدایت و رحمت و بشارت برای مسلمانان است‏!»

در روایات

الف) روایاتی که از آنها استفاده می‌شود که اخبار گذشته و آینده، یا خبر آسمان‌ها و زمین، در قرآن وجود دارد، ولی در هیچ‌کدام به آگاهان از این خبرها اشاره نشده است، مثل روایتی که امام صادق(ع) فرمود: «خداوند بیان همه چیز را در قرآن نازل کرده است، قسم به خدا چیزی که بندگان به آن نیاز دارند، فروگذار نشده است…»

ب) روایاتی اشاره دارد که همه چیز در کتاب و سنت آمده است، از امام کاظم(ع) سؤال شد: آیا واقعاً همه چیز در کتاب و سنّت موجود است، یا مردم چنین می‌گویند؟! حضرت فرمودند: «بله، همه چیز در کتاب خدا و سنت پیامبرش هست.»

ج) روایاتی که اشاره دارد به اینکه بیان همه چیز در قرآن، ویژه پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) است. یعنی علم و آگاهی به همه چیز از قرآن کریم تنها در حیطه معصومین(ع) می‌باشد و بقیه از آن حضرات باید یاد بگیرند، امام باقر(ع) می‌فرماید: «خداوند همه چیز را در قرآن کریم نازل کرده و آن را برای پیامبر بیان نموده است»

معنای جامعیت قرآن

• برخی از مفسران می‌گویند آیات ۳۸ و ۵۹ سوره انعام جامعیت قرآن را اثبات نمی‌کند، بلکه مراد از «کتاب» در آیات مذکور، لوح محفوظ و علم خدا است.
• علامه طباطبایی می‌فرماید: معنای جامعیت قرآن این است که در قرآن کریم هر چیزی که انسان لیاقت دارد و برای هدایت او مؤثر است، آمده است.
• ظاهر «کل شیء» و «تبیاناً لکل شیء» این است که قرآن بیان کننده همه چیز است؛ چون تفصیل و تبیان به معنای بیان است. بنابراین قرآن بیان کننده همه چیز است نه اینکه تفاصیل آن‌ها در آن باشد.
• جامعیت قرآن، مربوط به باطن قرآن است و فقط توسط پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) که به تصریح قرآن «علم الکتاب» نزد ایشان است فهمیده می‌شود و به مردم تبیین می‌شود.

مطالعه بیشتر

• تفسیر نمونه؛ ناصر مکارم شیرازی، ج۵، ص۲۶۸، ذیل آیه ۵۹ انعام.
• تفسیر شریف لاهیجی؛ محمد لاهیجی؛ ج۱، ص۷۶۸.
• تفسیر منهج الصادقین؛ ملافتح الله کاشانی، ج۳، ص۴۰۱.