الفرق بین الفرق
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
کتاب الفرق بین الفرق در مورد چه چیزی است؟
الفَرق بین الفِرَق کتابی است در معرفی فرقه‌ها و مذاهب اسلامی. نویسنده این اثر، عبدالقاهر بغدادی (درگذشت ۴۲۹ق) متکلم و فقیه سنی است.
نویسنده
بَغْدادی، ابومنصور عبدالقاهر تمیمی بغدادی (د ۴۲۹ق)، ملقب به «استاد»، متكلم، فقیه و ریاضی‌دان كه در فقه، شافعی‌مذهب، و در اعتقاد، اشعری بود.
گفته‌اند كه زادبوم او بغداد بود. تا آنکـه پدر وی به نیشابور آمد. سال ورود خاندان بغدادی به نیشابور روشن نیست. عبدالقاهر در نیشابور نیز به تكمیل تحصیلات خود پرداخت و در حلقه درس ابواسحاق اسفراینی (د ۴۱۸ق) حاضر شد و پس از استاد خویش و به خواست وی، بر مسند او تكیه زد و سالیانی به تدریس علوم پرداخت. جامعیت علمی عبدالقاهر كه گفته می‌شود ۱۷نوع از علوم را تدریس می‌كرده است، حلقه درس وی را به یكی از مهم‌ترین حلقه‌های درسی منطقه خراسان و محل توجه دانشجویان آن زمان بدل ساخته بود. از شمار شاگردان او، ابوبكر احمدبن حسین بیهقی، ابوالقاسم قشیری و امام‌الحرمین جوینی پرآوازه‌ترند.
عبدالقاهر بغدادی امروزه، به علت انتشار چند اثر كلامی از وی، شاید بیشتر به عنوان یك متكلم اشعری متعصب باز شناخته شود. عبدالقاهر بر اثر واقعه‌ای كه از آن با عنوان «فتنه تركمانان» یاد كرده‌اند، نیشابور را به قصد اسفراین ترك كرد؛ اما چندی نگذشت كه درهمان‌جادرگذشت و در كنار آرامگاه استادش ابواسحاق اسفراینی به خاك سپرده شد.[۱]
معرفی
رسول جعفریان معتقد است اين كتاب با شهرتى كه دارد، با توجه به آميختگى آن به تعصّب و يك‌سونگرى، فاقد اعتبار علمى است. علاّمه امينى مطالب اين كتاب را به نقد كشيده و بى‌اعتبارى آن را برملا ساخته است. گويا روى كار آمدن آل بويه و گسترش نفوذ شيعه در بغداد، در نگارش كتاب بى‌تأثير نبوده است؛ چرا كه صفحات كتاب روشنگر آن است كه مؤلّف در بى‌اعتبار سازى شيعه از هيچ كوششى دريغ نمى‌ورزد.
محمدجواد مشكور كتاب را ترجمه كرده و با مقدّمه و تعليقات به سال ۱۳۳۰ش به چاپ رسانده است. گزيده آن نيز به قلم عبدالرزّاق دسعنى و تصحيح فليپ حتّى به سال ۱۹۲۴ميلادى در مصر نشر يافته است.[۲]
محتوا
مؤلف مطالب این کتاب را در پنج باب قرار داده و باب اول را افتراق امت اسلامی به ۷۳ فرقه که از پیامبر خدا نقل شده است آغاز می‌کند و درباره سند و دلالت آن مطالبی طرح می‌کند. در باب دوم، چگونگی افتراق مسلمانان به فرقه و به وجود آمدن مذاهب مختلف می‌پردازد و نسبت به هر کدام از این فرقه‌ها از حیث عوامل به وجود آمدن آنها اظهار نظر می‌کند. در باب سوم در ضمن هشت فصل به فضایح فرقه‌های گمراه از دیدگاه خود می‌پردازد و فرقه‌های زیادی را نام می‌برد که بیشتر آنها اصلاً وجود خارجی نداشته‌اند. در باب چهارم فرقه‌هایی را نام می‌برد که منسوب به اسلام هستند که در حقیقت به اسلام ربطی ندارند. از قبیل غالیان و امثال آن. مطالب این باب را در هفده فصل مربوط به هفده فرقه، گنجانده است. باب پنجم را به بیان اوصاف فرقه ناجیه اختصاص داده و اهل سنت را فرقه ناجیه معرفی نموده و در هفت فصل به دلایل مدعای خود و فضایل و اوصاف اهل سنت مطالبی را بیان نموده است.[۳]
منابع
- ↑ عبدالامیر جابری‌زاده، «بغدادي، ابومنصور»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۲، ذیل مدخل.
- ↑ جعفریان، رسول، «گزيده كتاب‌شناسى توصيفى فرق اسلامى»، آينه پژوهش، مرداد و شهريور ۱۳۶۹، شماره ۲، ص۱۰۱ تا ۱۱۰.
- ↑ جعفریان، رسول، «گزيده كتاب‌شناسى توصيفى فرق اسلامى»، آينه پژوهش، مرداد و شهريور ۱۳۶۹، شماره ۲، ص۱۰۱ تا ۱۱۰.