سؤال

حضرت مریم چه جایگاه و مقام و منزلتی داشته است؟

درگاه‌ها
زن-و-خانواده.png


جایگاه

قرآن مریم(س) را به عنوان الگو برای تمام مؤمنان معرفی شده است: ﴿و خداوند برای مؤمنان به ... مریم دختر عمران مَثَل زده که دامان خود را پاک نگه داشت.(تحریم:۱۱-۱۲) قرآن براى حضرت مريم (س) مقاماتى مانند برگزیدن، طهارت‌ و گفتگو با فرشتگان‌[۱] برمى‌شمارد.[۲] در قرآن نام هیچ زنی جز مریم برده نشده است. بر اساس آیات قرآن، فرشتگان با مریم سخن گفتند.[۳] در دو جای قرآن خداوند به عفت و پاکدامنی حضرت مریم تصریح دارد.[۴] و همچنین او را صدیقه[۵] به معنای بسیار راستگو، معرفی می‌کند.[۶] خداوند در قرآن به حضرت مریم دستور به عبادت می‌دهد[۷]و او را از قانتین می‌شمارد[۸] قانتین را به معنای فرمانبردار و یا اهل قنوت و طاعت. مفسران در شرح قانتین گفته‌اند مریم پیوسته در طاعت خدا بود.[۹]


آیه ۴۲ سوره آل‌عمران از برگزیدن حضرت مریم خبر می‌دهد.

قرطبی، مفسر قرن هفتم،[۱۰] و تقی الدین سُبْکی، از فقها و محدثان اهل‌سنت در قرن هشتم قمری،[۱۱] به نبوت حضرت مریم معتقد بودند؛ زیرا خداوند به واسطه فرشته به مانند دیگر پیامبران به او وحی رساند. توصیفات برجسته برای مریم در آیه ۴۲ سوره آل‌عمران و همچنین نام بردن مریم در کنار دیگر پیامبران (و ذكر أن ذكرها مع الأنبياء في سورتهم قرينة قوية لذلك)، از دیگر دلایل نبوت مریم شمرده شده است.[۱۲] در متون عرفانی،‌ مریم(س) را از اولیاء الله و دارای مقام ولایت خاصه خوانده‌اند.[۱۳]

زندگی‌نامه

قرآن برخلاف کتاب مقدس، داستان مریم را پیش از تولدش آغاز می‌کند، آن‌گاه که مادرش در مورد فرزندی که در شکم داشت، با خداوند صحبت کرد [۱۴] مادر مریم گمان می‌کرد که فرزند در شکمش پسر خواهد بود[۱۵] و آن‌را نذر خداوند کرد.[۱۴] وقتی فرزند به دنیا آمد و مشخص شد دختر است،‌ مادر بر سر نذر خود باقی ماند، دختر را مریم نامید.[۱۴] طبق نذر، مریم‌(س) برای خدمت در معبد و عبادت خداوند، به معبد بیت‌المقدس برده شد و از علما و بزرگان بنی‌اسرائیل خواسته شد تا سرپرستی او را بر عهده گیرند.[۱۶] از آن‌جا که مریم‌ فرزند عمران و از خانواده بزرگی بود، برای کفالت و سرپرستی او مدعیانی پیدا شد، و پس از قرعه، زکریا(ع) سرپرست مریم شد، در حالی‌که فرزندی نداشت.[۱۷] حضرت مریم‌ به بیت‌المقدس رفت و در قسمت شرقی آن‌جا محوطه‌ای را برای خود آماده ساخت و در آن‌جا به عبادت پرداخت.[۱۸]

زکریا غذاهایی در نزد مریم میدید و وقتی از آن‌ها سوال کرد مریم گفت اینها از طرف خداوند است.

مریم در نزد مردم به پرهیزگاری مشهور بود. او با معجزه به عیسی(ع) باردار شد.

بارداری و فرزندی به نام عیسی(ع)

حضرت مریم براساس ظاهر آیات قرآن و تصریح روایات، بدون روش‌های معمولِ بارداری، باردار شده است.[۱۹] قرآن باردار شدن حضرت مریم را با تعبیر «فَنَفَخْنا؛ دمیدیم» یاد کرده[۲۰] و خلقت حضرت عیسی(ع) را به مانند حضرت آدم با معجزه دانسته است.[۲۱]

نوید باردار شدن حضرت مریم توسط موجودی که قرآن با تعبیر «روح» از آن یاد کرده[۲۲] و مفسران آن‌را جبرئیل دانسته‌اند،[۲۳] به او داده شد. مریم(س) پس از تعجب، با این پاسخ روبه‌رو گشت که این امر برای خداوند آسان است.[۲۴]

قرآن در مورد دوره بارداری حضرت مریم سخنی نمی‌گوید.[۲۵] براساس نظر برخی مفسران دوره بارداری مریم(ع) به مانند دیگر زنان، نه ماه بوده است. این افراد معتقدند خداوند مَدح مریم در این واقعه را آورده و اگر دوره بارداری مریم نیز معجزه بوده، باید در قرآن می‌آمد.[۲۶]

گروهی معتقدند دوره بارداری مریم(ع) نیز معجزه بوده و مدت زمان بارداری او را یک ساعت گفته‌اند.[۲۷] این افراد معتقدند خداوند بلافاصله پس از گفتن داستان بارداری مریم در قرآن به ماجرای زایمان پرداخته و در اینجا از حرف فاء استفاده کرده که به معنای تعقیب و پشت سرهم بودن است.[۲۷] برخی روایات نیز این قول را تأیید می‌کند.[۲۷]

مریم(س) عیسی(ع) را به دنیا آورد و به سمت قومش بازگشت.[۲۸] به دستور خداوند روزه سکوت گرفت.[۲۹] او وقتی با تهمت بنی‌اسرائیل مواجه شد،[۳۰] خداوند طفل او را به سخن در آورده و عیسی(ع) خود را معرفی کرد [۳۱] و از پاکی مادرش دفاع کرد.[۳۲]

آرزوی مرگ از حضرت مریم(س)

براساس آیات قرآن، حضرت مریم(س) در شرایط سخت زایمان[۳۳]، آرزوی مرگ کرد: ﴿«اى كاش، پيش از اين مرده بودم و يكسر فراموش‌شده بودم».(مریم:۲۳) محمدجواد مغنیه از مفسران معاصر شیعی معتقد است این نوع کلمات و تعابیر برای هر انسانی که در شرايط سخت قرار گرفته، طبیعی است و تا زمانی که از روی شک در دین نباشد، اشکالی ندارد.[۳۴]

قرآن تنها کلام مریم را نقل کرده و در مورد علت آرزوی مرگ از طرف او، سخنی نمی‌گوید.[۳۵] مفسران معتقدند عوامل مختلفی وجود داشته که مجموع آن‌ها شرايطی برای مریم(س) فراهم آورده که او چنین آرزویی داشته باشد[۳۶]:

  • مریم در میان بنی‌اسرائیل مشهور به زهد بود که خداوند رزق بهشتی برای او می‌فرستاد. او با موقعیت اجتماعی و شهرتی که داشت از اینکه بدون شوهر دارای فرزند شده، می‌ترسید[۳۵] و از تهمت‌های آنان بیم داشت.[۳۶]
  • مریم همیشه در حال عبادت، رها از دنیا و مشغله‌های آن بود. او تا آن زمان، مسئولیت جدی در زندگی نداشت. به یکباره به دوران زایمان رسید در حالی که تنها بود و فردی برای کمک در زایمان او وجود نداشت.[۳۷]

منابع

  1. سوره آل عمران آیات ۴۲ تا ۴۵
  2. حديث پژوهى، مهريزى، مهدى، ج۱، ص۲۷۴
  3. سوره آل‌عمران، آیه۴۲-۴۳.
  4. سورهٔ تحریم، آیهٔ ۱۲ و سورهٔ انبیاء، آیهٔ ۹۱.
  5. سوره مائده، آیه۷۵.
  6. حضرت مریم(س)، نماد نیایش، ناهید طیبی، فرهنگ کوثر 1377 شماره 22
  7. سوره آل عمران، آیهٔ ۴۳.
  8. سوره تحریم آیه ۱۲
  9. تفسير احسن الحديث، علی اکبر قرشی، ج۱۱، ص: ۲۴۵
  10. قرطبی، الجامع لأحكام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۴، ص۸۳.
  11. آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۴۹.
  12. آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۴۹.
  13. بازتاب مقامات حضرت مریم در متون عرفانی فارسی از قرن چهارم تا پایان قرن نهم، طاهره خوشحال دستجردی، زینب رضاپور، مجله علمی پژوهشی مطالعات عرفانی، شماره دوازدهم، ۱۳۸۹
  14. ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ سوره آل‌عمران، آیه۳۵.
  15. تفسير نمونه، ج‏2، ص: ۵۲۳.
  16. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏2، ص 544، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش.
  17. آل عمران، 44.
  18. مریم، 16
  19. طبرسى فضل بن حسن، مجمع البيان فى تفسير القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۷۸۹.
  20. سوره تحریم، آیه۱۲.
  21. سوره آل‌عمران، آیه۵۹.
  22. سوره مریم، آیه۱۷.
  23. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۳۶.
  24. سوره مریم، آیه۲۱.
  25. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج‏۱۳، ص۴۰، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
  26. ابن‌کثیر دمشقی، تفسیر القرآن العظیم، ج۵، ص۱۹۶، بیروت، دارالکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، ۱۴۱۹ق.
  27. ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ ۲۷٫۲ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۱۴، ص۲۲۵، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، ۱۴۱۰ق.
  28. سوره مریم، آیه۲۷.
  29. سوره مریم، آیه۲۶.
  30. سوره مریم، آیه ۲۷-۲۸.
  31. سوره مریم، آیه۳۰- ۳۳.
  32. تفسير نمونه، ج‏13، ص۴۵.
  33. طیب، اطيب البيان في تفسير القرآن، ج۸، ص۴۳۱، تهران، اسلام، ۱۳۷۸ش.
  34. مغنیه، تفسیر الکاشف، ج۵، ص۱۷۷، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۲۴ق.
  35. ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۲۱، ص۵۲۵، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
  36. ۳۶٫۰ ۳۶٫۱ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۴۱، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
  37. مدرسی، محمدتقی، من هدی القرآن، ج۷، ص۳۲، تهران، دار محبی الحسین، ۱۴۱۹ق.