مفهوم غیبت امام زمان(ع)
مفهوم غیبت امام زمان(عج) را بیان کنید.
غیبت امام زمان(ع) ممکن است به دو صورت باشد:
غیبت معرفتی: غیبت شخصیتی و حقوقی است. در این فرض امام زمان(عج) از دید معرفتیِ ما مخفی است، یعنی آن حضرت به‌طور عادی زندگی می‌کند و مردم کوچه و بازار او را ملاقات کرده و با او نشست و برخاست و معاشرت می‌کنند. حضرت با مردم همدم و هم‌صحبت می‌شود ولی مردم او را نمی‌شناسند و نمی‌دانند که او امام زمان(عج) است. حکمت الهی چنین اقتضا کرده که حضرت به وسیله ناشناس ماندن از خطرات احتمالی ستمگران و ظالمان در امان بماند. روایاتی بر این نظریه دلالت می‌کند امام صادق(ع) فرموده: «در صاحب این امر (حضرت مهدی) سنت‌هایی از پیامبران است … و سنتی که از یوسف(ع) دارد. پنهان بودن است. خداوند بین او و مردم حجابی قرار می‌دهد، به طوری که او را می‌بینند ولی نمی‌شناسند.[۱]
غیبت جسمانی:
- نامرئی بودن امام زمان(عج): به این معنی که امام روی زمین است و به جاهای مختلف می‌رود، از احوال و رفتار شیعیان مطلع می‌شود و آنها را مورد عنایت و لطف خود قرار می‌دهد، ولی هیچ‌کس وجود حضرت را با چشمان ظاهری نمی‌بیند، چنان‌که حضرت خضر چنین است. امام رضا(ع) فرمود: خضر آب حیات نوشیده، تا نفخ صور زنده است، او نزد ما می‌آید و سلام می‌دهد ما صدای او را می‌شنویم… و در هر سال در مراسم حج حاضر است … ولی ما او را نمی‌بینیم.[۲]
این نوع اختفاء که همان ناپیدائیست، با اختفا به صورت ناشناس بودن، فرق دارد، زیرا اختفا به صورت ناشناسی به‌طور عادی صورت می‌گیرد و هیچ گونه اتفاق خارق‌العاده ای رخ نمی‌دهد و اما استتار به شکل نامرئی بودن نیاز به اعجاز دارد، تا حضرت در حین حضور، ظهور نداشته باشد…
- تصرف در چشم مردم: در این فرض ناپیدائی حضرت مهدی(ع) به خاطر دخل و تصرف ایشان در چشمان مردم است. در این مورد نیز نیاز به اعجاز و قدرت الهی است تا در حین حضور و ظهور امام در میان مردم و حضور و ظهورشان در اجتماعات و تجمعات، دیده نشود. در قرآن کریم و روایات به مواردی اشاره شده که با معجزه الهی، افرادی نمی‌توانستند یک موجود قابل دیدن را مشاهده نمایند مثل این آیه شریفه که می‌فرماید: «پیش روی آنان سدی قرار دادیم، و در پشت سرشان سدی و چشمانشان را پوشانده‌ایم، لذا نمی‌بینند»[۳] از عبد الله بن مسعود نقل شده که قریش کنار در خانه رسول اکرم(ص) جمع شدند، آن حضرت از منزل بیرون آمدند و بر سر آنان خاک پاشید و آن حضرت را نمی‌دیدند.[۴] و در آیه دیگر می‌فرماید: وقتی قرآن می‌خوانی، بین تو و کسانی که به آخرت ایمان نمی‌آورند پرده‌ای پوشیده قرار می‌دهیم.[۵]
مطالعه بیشتر
- ماهنامه مبلغان شماره ۲۴ از معاونت تبلیغ و آموزش‌های کاربردی حوزه علمیه تهران ۱۴۲۲، چگونگی غیبت امام زمان، ص۳۶.
- امامت و مهدویت، صافی گلپایگانی جلد ۳.
- منتخب الاثر، صافی گلپایگانی مؤسسه سیده معصومه چاپ اول.