علت زمین گذاشتن جنازه پیش از دفن

سؤال

چرا پیش از خاک سپاری چند بار جنازه را به زمین می‌گذارند و برمی‌دارند؟

روح انسان با این‌که پس از مرگ، وارد برزخ شده، ولی با آن عالم، بیگانه است و به بدن خاکی، توجه بسیار دارد. در روزهای نخست پس از مرگ، روح به بدن توجه دارد، به همین دلیل در احادیث آمده که روح، مراسم غسل، تشییع جنازه و تدفین خود را می‌بیند. زمانی که می‌بیند جسد را زیر خاک می‌کنند، از سرنوشت جسد، اضطراب پیدا می‌کند.

حدیثی در کتاب «من لا یحضره الفقیه» آمده که وقتی جنازه را نزدیک قبر آورند، یکباره او را وارد قبر نکنند؛ زیرا قبر ترس‌های بزرگی دارد. براساس این حدیث، میت را نزدیک قبر به زمین بگذارند. چند بار این کار را انجام دهند تا روح آمادگی داخل شدن در قبر را بگیرد.

مرحوم مجلسی در شرح این فراز فرموده است: هر چند روح، از بدن جدا شده و روح حیوانی، مرده است; ولی نفس ناطقه زنده است و علاقه ی آن به‌طور کامل از بدن جدا نشده است و ترس ضغطه ی قبر، سؤال منکر و نکیر، رومان و... است; یا این که این عمل برای پند و اندرز دیگران باشد که بیندیشند چنین واقعه ای در پیش است.

نویسنده ی زاد المعاد، اصل این حکم را به روایات معتبر اسناد می‌دهد و در کیفیت آن می‌فرماید: «وقتی جنازه، نزدیک قبر رسید; سنت است که آن را مقابل قبله ی قبر بگذارند. جنازه مرد باشد یا زن، و مشهور این است که این کار را سه بار تکرار کنند و بار چهارم او را وارد قبر کنند. او علت این کار را، ترسی بزرگ از قبر معرفی می‌کند».

به همین مناسبت امام صادق(ع) فرمود:

وقتی میت را به سوی قبر آوردی، به سختی و یکبارگی او را وارد قبر نکن، بلکه او را دو یا سه زراع پایین‌تر از قبر بگذار تا برای قبر آمادگی تحصیل کند... .