توریه

نسخهٔ تاریخ ‏۲۹ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۳۶ توسط Rezapour (بحث | مشارکت‌ها)
سؤال
توریه و احکام آن چیست؟

توریه، پنهان کردن اراده واقعی از کلام، و ظاهر کردن معنایی غیر از آن است، به‌گونه‌ای که مخاطب دچار اشتباه شود.

به فتوای برخی فقیهان شیعه، توریه غیر از دروغ است و اگر بدون مفسده باشد، جایز است. توریه، حتی اگر دروغ نباشد، ولی ممکن است مفاسدی را به همراه داشته باشد، که در این صورت انجام دادن آن حرام است.

به فتوای برخی فقیهان شیعه، در موارد جواز دروغ، در صورت امکان توریه کردن واجب است.

مفهوم‌شناسی

توریه عبارت است از اینکه فرد، خلافِ ظاهرِ کلامش را اراده کند، تا مخاطب را دچار اشتباه کند؛ برای نمونه، کسی در میدان جنگ، خطاب به طرف مقابل فریاد بزند که پیشوای شما از دنیا رفت. واژه «پیشوا» به معنای امام است و ظاهر کلام با واقع مطابق است؛ ولی مخاطب که در شرایط جنگ قرار دارد، از «پیشوا» معنای فرمانده سپاه را برداشت می‌کند. آن شخص، این توریه را انجام می‌دهد تا میان دشمن ترس و تفرقه ایجاد کند.[۱]

در اصطلاح فقه

توریه در اصطلاح فقه، عبارت از این است که گوینده به گونه‌ای الفاظ را به مخاطب ارائه دهد که مخاطب مقصود او را متوجه نشود. بلکه خلاف آن را از لفظ بفهمد.[۲] در عین حال فرد دروغی نگفته و الفاظ بر مقصود او نیز دلالت دارد.

احکام

حکم توریه، به ماهیت آن بستگی دارد. اگر ماهیت توریه همان ماهیت دروغ باشد، دلایل حرام بودنِ دروغ شامل توریه نیز خواهد شد، و اگر ماهیت توریه با دروغ تفاوت داشته باشد، شامل دلایل حرام بودنِ دروغ نخواهد شد.

توریه جایز

برخی فقیهان، ماهیت توریه را متفاوت از ماهیت دروغ دانسته‌اند و معتقدند دلايل حرمت دروغ شامل توریه نمی‌شود.[۳] بنابراین اگر در توریه مفسده‌ای وجود نداشته باشد و از آن، ضرری به کسی یا به خود انسان نرسد، توریه اشکال ندارد.

توریه حرام

اگر توریه مفسده خاصی را به همراه داشته باشد، ارتکاب آن جایز نیست. به گفته آیت‌الله مکارم شیرازی، مرجع تقلید شیعه، حتی در مواردی که توریه مصداق دروغ نیست، گاهی مفاسد دروغ را دربردارد و سببِ افکندن مردم در خطا می‌شود و از این نظر ممکن است به مرحله حرام برسد؛ بنابراین تنها دروغ نبودن برای توریه کردن کافی نیست؛ بلکه باید مفاسد دیگر نیز در آن نباشد.[۴]

توریه واجب

برخی از فقیهان شیعه، مانند شیخ مرتضی انصاری و آیت‌الله مکارم شیرازی، برخی موارد توریه را واجب دانسته‌اند. هنگامی که فردی مجبور به دروغگویی باشد یا به خاطر مصلحتی مثل آشتی دادنِ دو مسلمان می‌خواهد دروغ بگوید، واجب است در صورت امکان به جای دروغ گفتن، توریه کند.[۳]


منابع

  1. دائره المعارف تشیّع، تهران، نشر شهید محبّی، ۱۳۷۵ ش، ج۵، ص۱۴۲.
  2. انصاری، مرتضی، المکاسب، قم، نشر مجمع الفکر الاسلامی، ۱۳۷۸ ش، ج۲، ص۱۷.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ انصاری، مرتضی، المکاسب، قم، نشر مجمع الفکر الاسلامی، ۱۳۷۸ ش، ج۲، ص۱۸؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، نشر دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۲ ش، ج۱۹، ص۹۶.
  4. تفسیر نمونه، تهران، نشر دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۲ ش، ج۱۹، ص۹۶.