دلالت آیه اکمال بر ولایت امام علی(ع) در منابع اهل سنت

سؤال

با توجه به سوره مائده آيه ۳ که ابتداي آيه درباره حيوانات حرام گوشت است و انتهاي آيه طبق نظر شيعيان درباره ولايت امام علي (ع) مي باشد، چه منابعي از اهل سنت داريم که اين نظر شيعيان را تأييد مي کند؟

به نمونه¬های از منابع اهل سنت که آيه سه سوره مائده را مربوط به روز غدير و ولايت امام علي (ع) مي داند، در این¬جا اشاره مي شود:

۱. حاکم حسکاني حنفي، از علماي اهل سنت مربوط به قرن پنجم، در شواهد التنزيل در شأن نزول آيه ۳ سوره مائده، به چندين سند، از جمله شهر بن حوشب، ابو هريره، ابو سعيد خدري و... مي گويد: اين آيه در روز غدير، بر پيامبر اکرم (ص) نازل شد. پيامبر فرمود: «الله اکبر علي اکمال الدّين و تمام النعمه و رضا الرّب برسالتي و ولايه علي بن أبي طالب من بعدي» سپس دست علي (ع) را گرفت و فرمود: «من کنت مولاه...».

۲. ابو جعفر محمد بن جرير طبري (م ۳۱۰) در کتاب «الولايه» از زيد بن ارقم، در شأن اين آيه مي گويد: «اين آيه: اليوم اکملت...» در روز غدير خم درباره علي بن ابي طالب نازل شده است. طبري قسمتي از خطبه غدير پيامبر اکرم (ص) را ذکر کرده است.

۳. علامه اميني در کتاب گران سنگ «الغدير» شانزده مورد را بيان داشته که به برخي از آنها اشاره مي شود:

الف) سيوطي در تفسير الدّر المنثور، ج۲، ص۲۵۹، ذيل آيه ۳ سوره مائده به سند ابن عساکر و أبي سعيد خدري مي گويد: اين آيه هنگامي نازل شد که پيامبر اکرم (ص) اعلان ولايت علي بن ابي طالب را نمود، آنگاه جبرئيل نازل شده آيه: «اليوم اکملت...» به پيامبر نازل کرده است. امّا سيوطي در اين سند خدشه کرده ابن عساکر را ضعيف مي داند. اما در کتاب (الاتقان) ج۱، ص۳۱ سند به ابوهريره داده و هيچ اشاره به ضعف نکرده است.

ب) حافظ ابو نعيم اصفهاني شافعي (م۴۳۰) در کتاب «ما نزل من القرآن في عليّ» به سند خود تا ابو سعيد خدري مي گويد: «اين آيه در روز پنج شنبه، روزي که پيامبر اکرم (ص) در حجه الوداع، مردم را در غدير خم جمع کردند نازل شده است. بعد آن حضرت تکبير گفته و فرمود: خداوند دينش را کامل و نعمتش را تمام کرده و به رسالت من راضي شد.

ج) حافظ ابوبکر خطيب بغدادي (م ۴۶۳) در تاريخش، ج۸، ص۲۹۰، به سند خود از ابن حوشب و ابو هريره از پيامبر اکرم (ص) نزول اين آيه را در روز غدير درباره ولايت علي بن ابي طالب نقل مي¬کند. بعد چنین مي¬نویسد: بعد از نزول آيه و اعلان ولايت (ع) بود که عمر سه بار گفت: «بخ بخ لک يا علي! صحبت مولايي و مولاي کل مسلم»

د) ابوالقاسم، حاکم حسکاني، در «المترجم، ص۱۱۲» به سند خود از ابي سعيد خدري.

هـ) خطيب خوارزمي (م۵۶۸) در «المناقب» ص۸۰، به چند سند، نزول آيه اکمال دين را روز غدير مي داند.

ز) سبط ابن جوزي حنفي بغدادي، (م ۶۵۴) در «تذکره، ص۱۸ و ص۲۳۲».

ح) شيخ الاسلام حمويني حنفي، (م ۷۲۲) در فرائد السمطين، باب ۱۲.

عماد الدين ابن کثير دمشقي شافعي، در تفسيرش، ج۲، ص۱۴، و تاريخ ابن کثير، ج۵، ص۲۱۰، از ابوهريره.

آنچه که اشاره شد، تنها تعدادي از منابعي اهل سنت است که آيه ۳ سوره مائده را درباره ولايت امام علي (ع) و در روز غدير، در سفر حجه الوداع نقل کرده اند. هر چند آنان ولايت را به مزاق و نظر خودشان معنا مي¬کنند، ولي مهم آن است که در منابع معتبر اهل سنت و راويان غدير، شأن نزول آيه اکمال دين را در روز غدير و در رابطه با ولايت امام علي (ع) مي دانند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱ـ الغدير، علامه عبدالحسين اميني.

۲ـ فضايل الخمسه، مرتضي حسيني فروز آبادي، در سه جلد.

۳ـ مناقب اهل بيت در نگاه اهل سنت، محمد طاهر شافعي.