عوامل بدبینی

سؤال

چه عواملی باعث بدبینی فرد می‌شود؟

در رابطه با این سؤال توجه شما را به مطالب ذیل جلب می‌کنیم تأمل در همه مطالب و جامع نگری به بحث ان شاء الله بر ما و شما مفید خواهد بود.

شرایط محیطی

بی تردید نمی‌توان گفت که شرایط محیط در بدگمانی و گمان نیک ما بی‌اثر است و محیط غالب اجتماع بر این دو نمی‌گذارد. حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «آنگاه که جامعه و روزگار و مردمش (اغلب) شایسته و نیکوکارند، سوء ظن و گمان بد درباره کسی که از او انحرافی دیده نشده ظلم است و آنگاه که فساد و تباهی به روزگار و مردم غلبه پیدا کرده است (بیش تر مردم فاسد باشند) کسی‌که حسن ظنّ داشته باشد گول خورده است}}». بدگمانی به این معنی نیست که در معاشرت‌ها و روابط اجتماعی به مردم نسبت بد بدهیم بلکه به معنی این است که چون احتمال می‌دهیم از ناحیه دیگران ضرر مالی، معنوی، آبرویی و … بخوریم باید سنجیده‌تر و زیرکانه تر عمل کنیم و مراقب روابط خود باشیم.

شرایط درونی

گاهی مواقع بدبینی‌ها به دلیل احوال درونی و شخصی فرد است. نگرش مثبت یا منفی به مسایل ممکن است تا اندازه‌ای جنبه فطری داشته باشد؛ یعنی برخی از افراد ذاتاً خوشبین (optimist) یا بد بین (pessimist) به دنیا می‌آیند؛ اما خلق و خوی آدمی را می‌توان به کمک تجربه و برخی از مهارت‌ها به اعتدال رساند می‌توان خوشبختی و امیدواری آموخت. زیر بنای این‌ها نگرشی است که روان‌شناسان آن را خوداثربخشی(self-efficacy) می‌نامند خود اثربخشی یعنی باورهای شخص در مورد این که به همه ماجراهای زندگی خود (روابط و …) مسلط است و می‌تواند از عهده مشکلاتی برآید که بر سر راهش قد علم می‌کنند.

طبق نظر آلبرت باندورا طرز نگرش فرد نسبت به توانایی‌های خود اثر عمیقی بر همان توانایی‌ها بر جای می‌گذارد…. کسانی که از ویژگی خوداثربخشی برخوردارند با شکست از مسیر خود روی برنمی‌گردانند. آنها در برخورد با مسایل به جای این که نگران کمی‌ها، کاستی‌ها و خطاهای احتمالی باشند به این فکر می‌کنند که چگونه از عهده انجام آنها برآیند. پس گاهی نیز بدبینی‌ها به علت احساس کمبودها، نداشتن مهارت‌های ارتباط جمعی و احساس عدم اعتماد به نفس و ارزشمندی است که با تقویت اینها با (ورزش، تلاش، مطالعه زندگی افراد موفق، یادگیری تکنیک‌های ارتباطی و …) این عیب برطرف می‌شود و انسان قدرتمندانه مهار روابط اجتماعی خود را به دست می-گیرد موفقیت به روابط خود می‌گردد، می‌داند که تا چه عمقی باید به دیگران رابطه انسانی یا صمیمی ایجاد کند، می‌داند که خوش رفتاری، خوش‌گفتاری و نیکی نسخه همه روابط اجتماعی است؛ اما تنها عده‌ای که آزمایش پس داده‌اند می‌توانند محرم راز و معتمد او باشند.