آموختن دفن جنازه از زاغ

سؤال

آیا انسان دفن کردن جنازه را از کلاغ آموخته است؟

تاريخ و تجربه نشان داده‌‏اند كه بسيارى از حيوانات داراى يك سلسله معلومات غريزى هستند كه بشر در طول تاريخ خود، آنها را از آنان آموخته و دانش خود را با آن تكميل كرده است. خداوند در قرآن به رسول خدا(ص) دستور می‌دهد که داستان دو فرزند حضرت آدم(ع) را برای مردم بیان کند:

و داستان دو فرزند آدم را بحقّ بر آنها بخوان: هنگامى كه هر كدام، كارى براى تقرّب انجام دادند؛ امّا از يكى پذيرفته شد و از ديگرى پذيرفته نشد؛(برادرى كه عملش مردود شده بود، به برادر ديگر) گفت: به خدا سوگند تو را خواهم كشت! (برادر ديگر) گفت: (من چه گناهى دارم؟ زيرا) خدا، تنها از پرهيزگاران مى‏پذيرد! اگر تو براى كشتن من، دست دراز كنى، من هرگز به قتل تو دست نمى‏گشايم، چون از پروردگار جهانيان مى‏ترسم! من مى‏خواهم تو با گناه من و خودت(از اين عمل) بازگردى (و بار هر دو گناه را به دوش كشى) و از دوزخيان گردى.و همين است سزاى ستم‌كاران! نفس سركش، كم كم او را به كشتن برادرش ترغيب كرد؛ (سرانجام) او را كشت و از زيان‌كاران شد. سپس خداوند زاغى را فرستاد كه در زمين، جستجو (و كندوكاو) مى‏كرد؛ تا به او نشان دهد چگونه جسد برادر خود را دفن كند. او گفت: واى بر من! آيا من نتوانستم مثل اين زاغ باشم و جسد برادرم را دفن كنم؟! و سرانجام (از ترس رسوايى و بر اثر فشار وجدان، از كار خود) پشيمان شد.

قرآن برای هدایت‌گری، داستان‌هایی از امت گذشته را بیان می‌کند: ﴿وَ نَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَـَب‌َ تِبْیَـَنًا لِّکُل‌ِّ شَی‌ْءٍ وَ هُدًی وَ رَحْمَة‌ً وَ بُشْرَی‌َ لِلْمُسْلِمِین‌َ؛ و ما این کتاب را بر تو نازل کردیم که بیان‌گر همه چیز است‌ و مایه هدایت‌، رحمت و بشارت برای مسلمانان است‌.﴾(نحل:۸۹) پیام اینگونه آیات این است که گاهى حيوانات مأمور الهى‏‌اند و حركت آنان به فرمان او و در مسيرى است كه او مى‏‌خواهد. خداوند، گاهى انسان را با حيوانات كوچك آموزش مى‏‌دهد تا بفهماند زاغ هم مى‏‌تواند وسيله‏ آموزش انسان باشد، پس نبايد مغرور شد. این داستان به انسان می‌آموزد که جسد مرده را بايد در زمين دفن كرد.

قرآن نام فرزندان حضرت آدم(ع) را بیان نکرده است. برخی روایات نام آن دو را هابیل و قابیل گفته‌اند که قابیل برادرش هابیل را کشت. تورات نام آن دو را هابیل و قایین دانسته است که قایین، هابیل را کشت.

متن آیات

﴿ وَ اتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ ابْنَيْ آدَمَ بِالْحَقِّ إِذْ قَرَّبا قُرْباناً فَتُقُبِّلَ مِنْ أَحَدِهِما وَ لَمْ يُتَقَبَّلْ مِنَ الْآخَرِ قالَ لَأَقْتُلَنَّكَ قالَ إِنَّما يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ

لَئِنْ بَسَطْتَ إِلَيَّ يَدَكَ لِتَقْتُلَنِي ما أَنَا بِباسِطٍ يَدِيَ إِلَيْكَ لِأَقْتُلَكَ إِنِّي أَخافُ اللَّهَ رَبَّ الْعالَمِينَ

إِنِّي أُرِيدُ أَنْ تَبُوءَ بِإِثْمِي وَ إِثْمِكَ فَتَكُونَ مِنْ أَصْحابِ النَّارِ وَ ذلِكَ جَزاءُ الظَّالِمِينَ

فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخِيهِ فَقَتَلَهُ فَأَصْبَحَ مِنَ الْخاسِرِينَ

فَبَعَثَ اللَّهُ غُراباً يَبْحَثُ فِي الْأَرْضِ لِيُرِيَهُ كَيْفَ يُواري سَوْأَةَ أَخيهِ قالَ يا وَيْلَتى‏ أَ عَجَزْتُ أَنْ أَكُونَ مِثْلَ هذَا الْغُرابِ فَأُوارِيَ سَوْأَةَ أَخي‏ فَأَصْبَحَ مِنَ النَّادِمينَ

مائده:۲۷ تا۳۱

﴾

جستارهای وابسته

• دلیل کشته‌شدن هابیل توسط برادرش