راه‌های درمان حسد

سؤال

چگونه باید با حسد مبارزه کرد؟

راه‌های شناختی

ضعف فکری و شناختی فرد، ریشه اصلی حسادت دانسته شده است. برای جبران ضعف شناختی حسود، راه‌های مختلفی سفارش شده، که برخی از آنها چنین است:

توجه به گستردگی و فراوانی نعمت‌ها

ریشه اصلی حسادت ضعف فکری در نحوه تحلیل امور و بدبینی است. یعنی فرد با نگاهی بدبینانه به نظام هستی و خدای متعال، به انکار وسعت فضل و رحمت الهی می‌پردازد.

توجه به موقعیت و امکانات موجود خود: درباره توانمندی‌ها و موقعیت‌های بالفعل خود بیشتر بیندیشید تصویری مثبت از خود داشته باشید و با تکیه بر آن به سوی اهداف حرکت کنید.

۴. تأمل در این که حسادت به نعمت‌های خدادادی یک فرد در واقع بی‌توجهی به حکمت خداست. چون خدا بر اساس حکمتش به او نعمت بخشیده است.

شناخت عوامل حسد

مقالهٔ اصلی: انگیزه‌های حسادت

برای رفع حسد، باید سبب‌ها و عامل‌های آن را شناسایی و مرتفع کرد. یعنی تکبر و دشمنی و کینه و… را از خود دور کند و با درمان آن صفات زشت حسد نیز خود به خود درمان شود.

شناخت آسیب‌های حسد

مقالهٔ اصلی: پیامدهای حسد

اولین راه مبارزه با این مرض روانی، آگاه کردن انسان از ضررهای فردی، اجتماعی، دنیوی و آخرتی آن است.

شناخت آسیب‌های حسد: بدانیم که انسان حسود در واقع، معترض به حکمت خداست، که چرا به افرادی فلان نعمت را بخشیده است و این اعتراض به خدا، ظلمی بزرگ است. قرآن مجید می‌فرماید: «به مردم در برابر آنچه خدا از فضلش به آنها بخشیده حسد می‌ورزد.»

ثانیا: متوجه باشیم حسد به حاسد ضرر می‌رساند زیرا صاحب این رذیله، هم در دنیا معذّب و مبتلا است و هم در قبر و آخرت؛ در حالی که برای محسود هیچ ضرری نمی‌رساند، نعمت از او زایل نمی‌شود، بلکه برای او نفع دنیوی و اُخروی هم دارد.

پس باید به نفس خود بفهمانیم که این بنده خداست و شاید خداوند به او نظر لطف داشته است، پس چرا با بنده صالح خداوند دشمنی و حسادت کنیم.

راه‌های عملی

عملی نکردن فکر حسادت

مهمترین عامل جلوگیری از حسد، پیروی و عملی ننمودن حسادت و فکر خود است. زیرا هر فکری که از آن پیروی نشود، به خودی خود از بین می‌رود چنانچه در روایت آمده است: «وسوسه مانند حمله کردن سگ است. اگر به او اعتنا شود ستیزه تر می‌گردد و اگر بی اعتنایی شود دور می‌شود».

عمل بر ضد حسد

علاج عملیِ حسد، آن است که حسد و تمام اقوال و افعالی را که حسد اقتضاء می‌کند، محکوم کند و خود را به انجام نقیض آنها مکلف نماید. مثلاً اگر حسد، اقتضا می‌کند که متعرض عرض و آبروی محسود شود، زبانش را به مدح و ثنای او مکلف کند و اگر موجب قطع بخشش به او می‌شود، خود را به بخشش بیشتری، وادار نماید؛ و در نتیجه چنین رفتاری محسود به او محبت پیدا می‌کند و در اثر محبت او، شخص حسود، محبت پیدا می‌کند و بین آنها دوستی و موافقت ایجاد می‌شود و همین دوستی، مادّه حسد را خشک می‌کند و این سختی‌های اولیه برای حسود، به صورت خُلق و خوی در می‌آید و دیگر برایش سخت نخواهد بود.

وقتی به کسی حسد ورزید برای رفع حسد برعکس آنچه حسد می‌طلبد عمل کند؛ یعنی خیر خواهی آن فرد را بکند خود را وادار به این اعمال کند به او کمک کند با خوش روئی برخورد کند اگر حسادت می‌گوید غیبت او را کند؛ برعکس از او تعریف و مدح کند. خلاصه درست رفتارهای ضد حسد را انجام دهد تا حسد به‌تدریج از او ریشه کن شود.

اظهار محبت

نسبت به کسی که حسادت او در قلب ماست اظهار محبت کنیم، هر چند برای شخص مشکل و سخت باشد، ولی به خاطر آخرت خود و آسایشی که در آینده نصیب او می‌شود، سختی کار آسان می‌شود. مثلاً از او تعریف و تجلیل کرده و نسبت به او نیکی کنیم، هر چند این کارها در ابتدا ظاهری و مصنوعی است، ولی به زودی این محبت‌ها، واقعی و حقیقی می‌شوند.

۳. برقراری رابطه عاطفی: با فرد مورد حسادت رابطه عاطفی بیشتری برقرار نمایید و به او محبت ورزید تا زمینه روانی مناسبی بین او و شما پدید آید.

خودداری از تجسس و بدگمانی

در بسیاری از موارد همنشینی‌ها و جستجو از احوالات خصوصی، موجب حسادت می‌شود، پس سعی کنیم به مقدار ضرورت معاشرت کنیم و از زندگی خصوصی آنها که موجب حسادت ما می‌شود تفحص و جستجو نکنیم.

هفتم: از برخوردهای اشخاص، برداشت بد نکنیم و در امور اجتماعی متعادل باشیم، و از کسی به خاطر مقام یا مال و یا… توقع بی جا نداشته باشیم.

درخواست از خدا

دعا کنیم و از خداوند که سلطان قلبها و مقلب القلوب است، بخواهیم نسبت به مؤمنین، ما را حسود نسازد. قرآن مجید می‌فرماید: «پروردگارا: ما و برادرانمان را که در ایمان بر ما پیشی گرفتند، بیامرز و در دلهای ما حسد و کینه ای نسبت به مؤمنان قرار مده.»

از نماز کمک بگیرد همان‌طور که می‌دانیم نماز از زشتی‌ها و بدی‌ها بازمی‌دارد؛ پس اگر به نماز اهمیت بدهد و با حضور قلب بیشتر نماز بخواند تأثیر آن در بازداری از گناهان از جمله حسد بیشتر می‌شود.

۴. از نماز کمک بگیرد همان‌طور که می‌دانیم نماز از زشتی‌ها و بدی‌ها بازمی‌دارد پس اگر به نماز اهمیت بدهد و با حضور قلب بیشتر نماز بخواند تأثیر آن در بازداری از گناهان از جمله حسد بیشتر می‌شود.

به ائمه اطهار(ع) متوسل شود و با توسل به ائمه اطهار از خدا بخواهد به وی در رفع حسد کمک کند.

مطالعه بیشتر

• کتاب حسد، رضا صدر، ترجمه باقر خسرو شاهی، انتشارات حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات.