حضرت مریم(س)

سؤال

حضرت مریم چه جایگاه و مقام و منزلتی داشته است؟

درگاه‌ها

جایگاه

مقاله‌های اصلی: الگو بودن حضرت مریم(س) و زنان اسوه در قرآن

در آیهٔ ۱۱ و ۱۲ سوره تحریم مریم(س) به عنوان الگو برای تمام مؤمنان معرفی شده است. در متون عرفانی،‌حضرت مریم(س) از جمله اولیاءالله و دارای مقام ولایت خاصه است. قرآن براى حضرت مريم (س) مقاماتى ارزشمند، چون اصطفا، طهارت‌ و گفتگو با فرشتگان‌ برمى‌شمارد. در اصطلاح اسلامی به کسانی که نبی و رسول نیستند اما از سوی خداوند با آنان سخن گفته می‌شود همانند حضرت مریم، به آنان محدَّث گفته می‌شود. قرآن نام مریم(س) را به عنوان یک پیغمبر نبرده است اما معجزات‌ و خوارق عادات و الهامات و القائاتی برای مریم(س) نقل می‌کند.

مریم، دختر عمران و مادر حضرت عیسی(ع) به عنوان الگو و اسوه زنان معرفی شده است.

« وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلا لِلَّذِینَ آمَنُوا ... وَ مَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِنْ رُوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِکَلِمَاتِ رَبِّهَا وَکُتُبِهِ وَ کَانَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ
و خداوند برای مؤمنان به مریم دختر عمران مثال زده که دامان خود را پاک نگه داشت، و ما از روح خود در آن دمیدیم، او کلمات پروردگار و کتاب‌هایش را تصدیق کرده و از مطیعان فرمان خدا بود. »

در قرآن نام هیچ زنی جز مریم برده نشده است. بر اساس آیات قرآن، فرشتگان با مریم سخن گفتند و او را به عیسی(ع) مژده دادند. آیه ۴۲ سوره آل‌عمران از برگزیدن حضرت مریم خبر می‌دهد. در آیات دیگری آمده که حضرت مریم، دامان خود را حفظ کرده، خداوند از روح خود بر او دمید، او تصدیق کننده کلمات و کتاب خداوند و مطیع خداوند بود. کفیل حضرت مریم، به امر خداوند، زکریا بود.

عفت و پاکدامنی

در دو جای قرآن خداوند به عفت و پاکدامنی حضرت مریم تصریح دارد:﴿أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا...؛ دامان خود را پاک نگه داشت.﴾ در اين آيه به مقام مريم و عظمت و احترام او و فرزندش حضرت مسيح (ع) اشاره شده است. از حضرت مریم در دو جا نقل شده است که دست بشری به من نرسیده است. از دیدگاه عرفا، کرامات مریم(س) نتیجه دوری از شهوت و غضب و غلبه بر نفسانیت و نشانه صدق او بود.

صداقت

از ویژگی‌هاى بارز مریم صداقت اوست. قرآن حضرت مریم را صدیقه معرفی می‌کند﴿وَأُمُّهُ صِدِّيقَةٌ؛ و مادرش زنى بسيار راستگو بود.﴾(مائده:۷۵) صدیقه صیغه مبالغه است به معنای بسیار راستگو. برخی آن را به معنای تصدیق‌کننده حق دانسته اند.

طهارت

« يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَىٰ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ؛
(فرشتگان): اى مريم، خداوند تو را برگزيده، پاک ساخته و تو را بر زنان جهان برترى داده است. »

مطهر بودن از خصایل حضرت مریم است. خداوند در قرآن می‌فرماید مریم را پاک و مطهر ساختیم: ﴿وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَىٰ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ؛ و [ياد كن‌] هنگامى را كه فرشتگان گفتند: «اى مريم، خداوند تو را برگزيده و پاك ساخته و تو را بر زنان جهان برترى داده است.»﴾(آل عمران:۴۲) مفسران تطهیر در آیه را به معنای عصمت گرفته‌اند. مریم(س) در اثر حفظ عفت و پاکدامنى و در اثر ارتباط با روح غیبى به مقام «مصدقین‏» و «قانتین‏» رسید.

عبادت

خداوند در قرآن به حضرت مریم دستور به عبادت می‌دهد در قرآن مریم(س) را از قانتین معرفی می‌کند که هم به معنای فرمانبردار است و هم به معنای اهل قنوت و طاعت. مفسران در شرح قانتین گفته‌اند مریم پیوسته در طاعت خدا بود.

بارداری و فرزندی به نام عیسی(ع)

مقاله‌های اصلی: مدت بارداری حضرت مریم(س) و باردار شدن حضرت مریم(س)

حضرت مریم براساس ظاهر آیات قرآن و تصریح روایات، بدون روش‌های معمولِ بارداری، باردار شده است. قرآن باردار شدن حضرت مریم را با تعبیر «فَنَفَخْنا؛ دمیدیم» یاد کرده و خلقت حضرت عیسی(ع) را به مانند حضرت آدم با معجزه دانسته است.

نوید باردار شدن حضرت مریم توسط موجودی که قرآن با تعبیر «روح» از آن یاد کرده و مفسران آن‌را جبرئیل دانسته‌اند، به او داده شد. مریم(س) پس از تعجب، با این پاسخ روبه‌رو گشت که این امر برای خداوند آسان است.

قرآن در مورد دوره بارداری حضرت مریم سخنی نمی‌گوید. براساس نظر برخی مفسران دوره بارداری مریم(ع) به مانند دیگر زنان، نه ماه بوده است. این افراد معتقدند خداوند مَدح مریم در این واقعه را آورده و اگر دوره بارداری مریم نیز معجزه بوده، باید در قرآن می‌آمد.

گروهی معتقدند دوره بارداری مریم(ع) نیز معجزه بوده و مدت زمان بارداری او را یک ساعت گفته‌اند. این افراد معتقدند خداوند بلافاصله پس از گفتن داستان بارداری مریم در قرآن به ماجرای زایمان پرداخته و در اینجا از حرف فاء استفاده کرده که به معنای تعقیب و پشت سرهم بودن است. برخی روایات نیز این قول را تأیید می‌کند.

مریم(س) عیسی(ع) را به دنیا آورد و به سمت قومش بازگشت. به دستور خداوند روزه سکوت گرفت. او وقتی با تهمت بنی‌اسرائیل مواجه شد، خداوند طفل او را به سخن در آورده و عیسی(ع) خود را معرفی کرد و از پاکی مادرش دفاع کرد.

آرزوی مرگ از حضرت مریم(س)

مقالهٔ اصلی: آرزوی مرگ از حضرت مریم(س)

براساس آیات قرآن، حضرت مریم(س) در شرایط سخت زایمان، آرزوی مرگ کرد: ﴿«اى كاش، پيش از اين مرده بودم و يكسر فراموش‌شده بودم».﴾(مریم:۲۳) محمدجواد مغنیه از مفسران معاصر شیعی معتقد است این نوع کلمات و تعابیر برای هر انسانی که در شرايط سخت قرار گرفته، طبیعی است و تا زمانی که از روی شک در دین نباشد، اشکالی ندارد.

قرآن تنها کلام مریم را نقل کرده و در مورد علت آرزوی مرگ از طرف او، سخنی نمی‌گوید. مفسران معتقدند عوامل مختلفی وجود داشته که مجموع آن‌ها شرايطی برای مریم(س) فراهم آورده که او چنین آرزویی داشته باشد:

• مریم در میان بنی‌اسرائیل مشهور به زهد بود که خداوند رزق بهشتی برای او می‌فرستاد. او با موقعیت اجتماعی و شهرتی که داشت از اینکه بدون شوهر دارای فرزند شده، می‌ترسید و از تهمت‌های آنان بیم داشت.
• مریم همیشه در حال عبادت، رها از دنیا و مشغله‌های آن بود. او تا آن زمان، مسئولیت جدی در زندگی نداشت. به یکباره به دوران زایمان رسید در حالی که تنها بود و فردی برای کمک در زایمان او وجود نداشت.