ولایت انتصابی یا انتخابی ولی‌فقیه
ولایت فقیه، انتصابی یا انتخابی است؟
پیروان نظریه ولایت فقیه، در مورد انتصابی یا انتخابی بودن ولی‌فقیه، دو دیدگاه متفاوت دارند:
ولایت انتصابی
انتصاب، به معنای مشخص کردنِ شخصی، برای مقام و مسئولیت است. در این نظریه، فقیهِ واجد شرایط، ولایت و مشروعیت خود را با نصب از ناحیه خداوند و با واسطه امام معصوم اخذ می‌کند. انتصابی بودن ولایت فقیه به این معناست که در عصر غیبت، فقیهی که واجد شرایط علمی و عملی است، از سوی امامان معصوم(ع) به مقام فتوا دادن و قضاوت کردن رسیده است.
در این نظریه، مردم مسلمان، فقیه را برای مسئولیت فتوا دادن و قضاوت کردن انتخاب نمی‌کنند. و چنین نیست که مردمِ مسلمان، او را وکیل خود برای حکومت کنند بلکه نقش مردم، تنها در فعلیت بخشیدن و نه حجیت بخشیدن است.[۱] مشهور فقیهان، پیرو این نظریه هستند.[۲]
ولایت انتخابی
نظریه انتخابی بودنِ ولایت فقیه، در مقابل نظریه انتصاب قرار دارد. در این نظریه، خداوند، انتخابِ حاکم اسلامی در عصر غیبت را به مردم واگذار کرده است. در این نظریه، مشروعیت حکومت، زمانی محقق می‌شود که توسط مردم باشد. فقیهانِ واجدِ شرایط، افرادی هستند که صلاحیت بر عهده گرفتن مقام رهبری را دارند. این فقیهان و شرائط آن‌ها، از جانب ائمه معصوم، معرفی شده و مردم یکی از آنان را با اختیار انتخاب کرده و ولایت و حاکمیت حکومت به وی تفویض می‌گردد.[۳]
در این نظریه، مشروعیت ولایت فقیه، الهی-مردمی دانسته شده و مردم از پایه‌های اساسی مشروعیت، هستند. در این نظریه، با فقدان هر یک از مشروعیت الهی یا مشروعیت مردمی، حکومت اسلامی تحقق نمی‌یابد.[۴]
منابع