سایه داشتن پیامبر و اهل‌بیت

سؤال

دلیل اینکه گفته می‎شود پیامبر و اهل‎بیت سایه نداشتند چیست؟

در آیات و روایات چیزی یافت نمی‎شود که دلالت بر سایه نداشتن ایشان شود.

نور بودن پیامبر و اهل‎بیت

در قرآن کريم و روايات اسلامي رسول اکرم و امامان معصوم به عنوان نوري الهي تعبير و توصيف شده‎اند که موارد ذيل نشانگر اين حقيقت است:

۱. ﴿داعيا الي الله باذنه و سراجا منيرا.﴾ و تو را دعوت کننده به سوي الله به فرمان او قرار داديم. مراد از سراج منير و چراغ روشن وجود مبارک پيامبر است.

۲. در زيارت جامعه کبيره آمده: خلقکم الله انوارا. خداوند شما اهل بيت را به صورت نور آفريد است. و انتجبکم لنوره. خداوند شمارا براي نور خود برگزيد. و نوره و برهانه عندکم. نور و برهان حق نزد شما است. از اين گونه تعبيرات در مورد پيامبر و امامان معصوم فراوان است که در منابع ديني و روايي موجود است.

بررسی آیات

در قرآن کريم هم هيچ مطلبي در اين باره حتي به صورت اشاره هم نيامده است.بلکه بر اساس اين آيه مبارکه {{قرآن|قل انما انا بشر مثلکم يوحي الي}}. بگو من فقط بشري هستم مثل شما، به من وحي مي شود. مي توان گفت که وجود و جسم پيامبر و امامان سايه دارد زيرا که آنها از جسم مادي برخوردار بوده اند، و همان آثاري را که جسم مادي انسان ها دارند جسم پيامبر نيز بايد داشته باشد. که به اين ترتيب بايد جسم پيامبر هم مانند جسم ساير انسان ها سايه داشته باشد. چون يک جسم مادي که فاقد نور هست طبعاً سايه دارد. و اين آيه شاهد و قرينه خوبي است که بگوييم جسم پيامبر سايه دارد. مگر اينکه دليل محکم و قاطعي برخلاف آن پيدا شود که با توجه به نقل هاي موجود نمي توان به خلاف اين اصل، اطمينان پيدا کرد.

بررسی روایات

طبق تحقيقي که صورت گرفته فقط دو روايت ذيل از امام رضا در اين زمينه نقل شده که صريحاً مي گويد: امام سايه ندارد و اين مطلب در روايت به عنوان يکي از صفات و ويژگي هاي خاص امام ـ شمرده شده است: محمد بن ابراهيم، از احمد بن محمد، و علي بن الحسين، از امام رضا نقل مي کند که امام رضا ضمن بيان اوصاف خاص امام مي فرمايد: «... ولايکون له ظل...» علي بن الحسين و احمد بن محمد که در سند حديث قرار دارد طبق بيان اهل فن و رجال حديثي هر دو ثقه هستند و مورد اعتماد بزرگان رجال است. و فقط محمد بن ابراهيم را گفته اند که ثقه بودن آن ثابت نشده است. اين روايت در منابع ذيل نيز آمده است: احتجاج طبرسي، ج۲، ص۴۳۷، و بحارالانوار، ج۲۵، ص۱۱۴، و الخرايج و الجرايح، ج۲، ص۵۷۰، و کشف الغمه، ج۲ ص۲۹۰، و مسند امام رضا(ع)، ج۱، ص۱۰۱، و معاني الاخبار، ص۱۰۲.

در حديث دوم که درباره امام زمان است، امام رضا بعد از آن که صفات مومن را بيان مي کند و بعد اوصافي از امام زمان را ذکر مي کند مي فرمايد: «... ولا يکون له ظل...» سايه براي امام نيست. اين حديث مشکل سندي دارد که در سند آن اکمال الدين الهمداني است و طبق تحقيقي که شد اين شخص در منابع رجالي بدست نيامد و مجهول است.

حديث سومي نيز از امام باقر نقل شده است که داراي سند نيست، لذا اعتباري ندارد.

در پايان مي توان گفت اگر جسم پيامبر و ائمه معصومين سايه نمي داشت اين مسأله مورد توجه تمام کساني قرار مي گرفت که اين معجزه را از پيامبر مشاهده کرده بودند و بزرگ و کوچک نقل مي کردند و از طريق آنها به ما هم مي رسيد، زيرا اين يک مسأله ساده و معمولي نبوده و حتماً راويان احاديث نيز آن را به صورت فراوان نقل مي کردند. و حال اين که چندان توجه به آن نشده است.

مطالعه بیشتر

۱ـ تفسير نمونه، ناصر مکارم شيرازي و همکاران، ج۱۷، ذيل آيه ﴿الله نور المسوات والارض﴾.

۲ـ مجمع البيان، طبرسي، ترجمه، ج۱۷، ذيل آيه مذکور.