سرگذشت سرهای شهدای كربلا
 | این مقاله هماکنون به دست Rezapour در حال ویرایش است. |
پس از جدا کردن سرهای بنی هاشم و آوردن آن‌ها به شام، سرانجام سرهای شهیدان کربلا، از جمله سر مبارک امام حسین(ع) چه شد؟
جدا شدن سر شهدای کربلا جز دو شهید
پس از شهادت امام حسین(ع) به دستور عمر بن سعد، سر همهٔ شهدا از بدن جدا شد. در میان شهدا، تنها سر دو نفر از بدن جدا نشد:
- علی‌اصغر(ع) که پس از واقعه کربلا سر او از بدن جدا نشد؛ زیرا امام حسین(ع) او را دفن کرده بود.
- حر بن یزید ریاحی نیز سرش از بدن جدا نشد؛ زیرا خویشاوندان و افراد هم‌قبیله او، مانع از بریدن سر او شدند.
سرهای شهدا، بین قبایل مختلف تقسیم شد تا به کوفه و شام ببرند و جایزه بگیرند. پس از ورود به کوفه و مدتی حضور در آنجا، سرهای شهداء به همراه کاروان اسیران واقعه کربلا به سمت شام حرکت داده شدند.[۱]
سرنوشت سر امام حسین(ع)
در مورد سرانجام سر امام حسین(ع)، نظرات مختلفی وجود دارد.
بازگشت به کربلا
مشهور علمای امامیه، معتقدند امام سجاد(ع)، در روز اربعین (بیستم ماه صفر سال ۶۱ق) وارد کربلا شده و سر امام حسین(ع) در کربلا دفن گردانید.[۲] سید بن طاووس در «لهوف» نقل کرده که سر امام حسین(ع)، از شام برگردانده شده و در کربلا در کنار جسد، دفن شد.[۳] در کتاب «الآثارالباقیه عن القرون الخالیه»، نوشته ابوریحان بیرونی تصریح شده که سر مطهر، در بیستم صفر در کربلا، به جسد امام ملحق شد. سید اسرار حسینی تنکابنی نیز در کتاب «مصائب الهداه»، پس از نقل اقوال، دفن سر امام حسین در کربلا را مشهورترین قول داسته است.[۴]
دفن در مصر
براساس برخی نقل‌ها، خلفای فاطمی سر امام حسین(ع) را از باب الفرادیس شام به عسقلان که بین شام و مصر است، بردند و از آنجا به مصر منتقل کردند و در مشهدی که معروف است، دفن نمودند.
از امین عاملی نقل شده که این قول را پذیرفته است.[۵] اما سبط بن جوزی معتقد است این مطلب ثابت شده نیست؛ به ویژه که دست سیاست و ریاست خلفای فاطمی با آن بازی کرده است و این که از انتقال سر مقدس از عسقلان به مصر چه هدف سیاسی تأمین می‌شده، خدا می‌داند. آیا از ترس صلیبی‌ها این کار را کرده‌اند؟ صلیبی‌ها به چه منظوری آن مشهد را خراب می‌کردند. (این قول به اهل‌سنت اختصاص دارد و هیچ‌یک از شیعیان بر آن نیست)[۶]
امام یافعی یمنی مکی (متوفی سال ۷۶۸) در «مرآه الجنان» می‌گوید: «این مطلب که سر امام حسین(ع) به عسقلان یا قاهره منتقل شده صحیح نمی‌باشد.»[۷]
دفن سر امام در نجف
روایتی از امام صادق(ع) نقل شده که به شخصی که برای زیارت به نجف می‌رود می‌گوید دو قبر در آنجا می‌بیند که یکی بزرگ و دیگری کوچک است. اما قبر بزرگ برای امام علی(ع) و قبر کوچک، محل دفن سر امام حسین(ع) است.[۸] همچنین نقل شده، امام صادق(ع) زمانی که به نجف آمدند، دو رکعت نماز برای زیارت امام علی(ع)، دو رکعت نماز در مکان سر امام حسین(ع) و دو رکعت در مکان منبر امام زمان(عج) خواندند.[۹]
البته در آخر روایتی که اشاره به دفن سر امام حسین(ع) در نجف داشته چنین آمده که سر امام بنابر ظاهر پس از آن کهمدتی نزد امام علی(ع) دفن شد، به جسد مطهر در کربلا ملحق گردید.[۱۰]
مرحوم شیخ الفقها ـ صاحب جواهرالکلام ـ پس از نقل روایات مزبور و کلام سیدبن طاووس که عمل امامیه مطابق آن است، می‌فرماید: «ولعله لامنافاه لامکان دفنه مده ثم نقل الی کربلا»؛ ممکن است سر مطهر مدتی در نجف، نزد امیرالمؤمنین(ع)، دفن شده باشد و پس از آن به کربلا منتقل، و با بدن مطهر دفن شده باشد.» سپس روایتی را نقل کرده که امام صادق(ع) در نزد قائم مایل در راه غری (نجف) نماز خواند. و از آن حضرت سؤال شد: که آنچه نمازی بود که خواندید؟ فرمود: «این‌جا موضع سر مطهر جدم حسین(ع) است که آن را در این‌جا گذاردند.»[۱۱]
نظرات دیگر
نقلی وجود دارد که یزید سر امام را برای حاکم مدینه فرستاد و او آن را در بقیع دفن نمود.[۱۲] این خبر از زبیر بن بکار نقل شده، و او هم از دشمنان اهل‌بیت(ع) دانسته شده که علمای شیعه، به گفتار او اعتماد نکرده‌اند.[۱۳]
و آن گروه از مورخان که گفته‌اند سر مطهر را به مدینه برده‌اند، بر این باورند که آن را از مدینه به کربلا انتقال داده، به جسد مطهرملحق کرده‌اند. سبط ابن الجوزی در «تذکره الخواص» می‌گوید: «علما دربارهٔ رأس مطهر، اختلاف کرده‌اند و مشهورترین این اقوال آن است که یزید سر مطهر را همراه اسرای اهل‌بیت به مدینه فرستاد و از مدینه به جسد مطهر در کربلا برگردانیده شد و دفن گردید و این رأی هشام و غیر او است.»[۱۴]
برخی مورخان نقل کرده‌اند که سر امام حسین(ع) در دمشق دفن شده است.[۱۵]
سرانجام سرهای سایر شهدا
مشهور علمای امامیه، معتقدند امام سجاد(ع)، در روز اربعین وارد کربلا شده و سر سایر شهدا را در کربلا دفن گردانید.[۲] نویسنده کتاب «مقتل‌الحسین(ع)» بسیاری از کتاب‌های شیعه و اهل‌سنت را نام می‌برد که تصریح دارند سرهای شهدا به کربلا آورده شده و در آنجا دفن گردید.[۱۶]
البته در قبرستان باب صغیر شام، مقبره‌ای معروف به «مشهد رؤوس شهداء کربلا» وجود دارد که نام بسیاری از شهدای مدفون در آن مقبره، ذکر شده است.[۱۷]
منابع
- ↑ ابومخنف، وقعه الطف، تحقیق یوسفی غروی، مترجم جواد سلیمانی، ص۱۹۲ و ۱۹۹، نشر مؤسسه امام خمینی، قم.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ج۳، ص۳۰۴، ناشر بنیاد علمی و فرهنگی شهید قاضی.
- ↑ اللهوف، سید بن طاووس، ص۱۱۲، چاپ دوم، صیدا.
- ↑ قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ص۳۳۷.
- ↑ لواجع الاشجان، علامه امین عاملی، ص۲۴۷، طبع سوم، صیدا، سال ۱۳۵۳ هـ ق.
- ↑ رجوع شود به لواجع الاشجان، ص۲۴۷.
- ↑ مرآه الجنان، یافعی، ج۱، ص۱۳۶، طبع حیدر آباد، سال ۱۳۳۷هـ ق.
- ↑ ابن‌قولویه، كامل الزيارات، ۱۳۵۶ش، ص۳۵.
- ↑ ر. ک. وسایل الشیعه، ج۱۰، باب ۳۳، از ابواب مزار، چاپ اسلامیه، تهران.
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۹۳.
- ↑ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۹۳.
- ↑ شذرات الذهب، عماد حنبلی، ج۱، ص۶۷؛ البدایه و النهایه، ابن‌کثیر، ج۸، ص۲۰۴.
- ↑ قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ص۳۱۸.
- ↑ قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهدا، ص۳۱۷ -۳۱۸.
- ↑ البلاذرى، أنساب الأشراف، ۱۹۹۶م، ج۳، ص۲۱۴.
- ↑ مقتل الحسین(ع)، سید عبد الرزاق مقرم، ص۴۷۰، قم.
- ↑ حسین نفس مطمئنه، محمد علی عالمی، ص۳۶۵، انتشارات هاد، چاپ اول، ۱۳۷۲.