روش‌های تفسیری: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'ر. ک. ' به 'نگاه کنید به '
جز ({{شاخه | شاخه اصلی = تفسیر |شاخه فرعی۱ = روش‌های تفسیری |شاخه فرعی۲ = |شاخه فرعی۳ = }})
جز (جایگزینی متن - 'ر. ک. ' به 'نگاه کنید به ')
خط ۱۰: خط ۱۰:


== روش تفسیر ==
== روش تفسیر ==
در مباحث تفسیری گاهی «روش تفسیر» و گاهی «گرایش تفسیری» و به زبان عربی، «منهج» یا «الوان» گفته می‌شود. اگر با استفاده از روایات پیامبر اکرم(ص) یا ائمهٔ اطهار(ع) همراه با مبانی ویژه‌ای که در مباحث [[روایات روایت|روایات]] و حجیّت [[خبر واحد]] است، مفاد آیه روشن شود، به این روش، روش تفسیر روایی گویند؛ هم‌چنین وقتی در تفسیر آیات قرآن از ابزار عقل استفاده شود و نتایجی به دست آید و مفهوم و مفاد آیه روشن شود، تفسیر عقلی است؛ بنابراین، روش عبارت است از: استفاده کردن از ابزارهای خاصی برای تفسیر قرآن، با توجه به مبانی خاصی که نتایج ویژه‌ای را به دنبال داشته باشد.<ref>ر. ک. محمدعلی رضایی اصفهانی، درآمدی بر تفسیر علمی قرآن، ص۹۰.</ref>
در مباحث تفسیری گاهی «روش تفسیر» و گاهی «گرایش تفسیری» و به زبان عربی، «منهج» یا «الوان» گفته می‌شود. اگر با استفاده از روایات پیامبر اکرم(ص) یا ائمهٔ اطهار(ع) همراه با مبانی ویژه‌ای که در مباحث [[روایات روایت|روایات]] و حجیّت [[خبر واحد]] است، مفاد آیه روشن شود، به این روش، روش تفسیر روایی گویند؛ هم‌چنین وقتی در تفسیر آیات قرآن از ابزار عقل استفاده شود و نتایجی به دست آید و مفهوم و مفاد آیه روشن شود، تفسیر عقلی است؛ بنابراین، روش عبارت است از: استفاده کردن از ابزارهای خاصی برای تفسیر قرآن، با توجه به مبانی خاصی که نتایج ویژه‌ای را به دنبال داشته باشد.<ref>نگاه کنید به محمدعلی رضایی اصفهانی، درآمدی بر تفسیر علمی قرآن، ص۹۰.</ref>


ابن عباس معتقد است که تفسیر بر چهار وجه است:
ابن عباس معتقد است که تفسیر بر چهار وجه است:
خط ۱۹: خط ۱۹:


== اقسام روش تفسیر ==
== اقسام روش تفسیر ==
روش دارای اقسام زیادی است؛ مثل روش تفسیر عقلی، تفسیر علمی، تفسیر روایی و [[تفسیر قرآن به قرآن]]. در گرایش‌های تفسیری وقتی که مفسر به خاطر سلیقه و علاقهٔ خاص یا تخصص ویژه‌اش، از مطالبی هم‌چون [[فلسفه]] یا مطالب علمی بیش از حد در تفسیرش استفاده کند، ولو این‌که این‌ها را به عنوان ابزار به کار نبرد، گرایش تفسیری یا لون تفسیری می‌نامند؛ مثل تفسیر طنطاوی<ref>ر. ک. طنطاوی، الجواهر فی تفسیر القرآن.</ref> که حجم مطالب علمی آن زیاد است؛ در تفسیر علمی قرآن از ابزار [[علوم تجربی]] استفاده می‌شود؛ یا به تعبیر دیگر، استخدام علوم تجربی برای فهم آیات قرآن که نتایج مشخصی را هم به دنبال دارد؛ یا تفسیر فخر رازی<ref>فخرالدین الرازی، تفسیر کبیر.</ref> که رنگ کلامی به خود گرفته است، هرچند ممکن است روش آن روش کلامی نباشد. روش و لون ملازمه‌ای با هم ندارند.
روش دارای اقسام زیادی است؛ مثل روش تفسیر عقلی، تفسیر علمی، تفسیر روایی و [[تفسیر قرآن به قرآن]]. در گرایش‌های تفسیری وقتی که مفسر به خاطر سلیقه و علاقهٔ خاص یا تخصص ویژه‌اش، از مطالبی هم‌چون [[فلسفه]] یا مطالب علمی بیش از حد در تفسیرش استفاده کند، ولو این‌که این‌ها را به عنوان ابزار به کار نبرد، گرایش تفسیری یا لون تفسیری می‌نامند؛ مثل تفسیر طنطاوی<ref>نگاه کنید به طنطاوی، الجواهر فی تفسیر القرآن.</ref> که حجم مطالب علمی آن زیاد است؛ در تفسیر علمی قرآن از ابزار [[علوم تجربی]] استفاده می‌شود؛ یا به تعبیر دیگر، استخدام علوم تجربی برای فهم آیات قرآن که نتایج مشخصی را هم به دنبال دارد؛ یا تفسیر فخر رازی<ref>فخرالدین الرازی، تفسیر کبیر.</ref> که رنگ کلامی به خود گرفته است، هرچند ممکن است روش آن روش کلامی نباشد. روش و لون ملازمه‌ای با هم ندارند.


بنابراین، روش تفسیر قرآن یک بحث و الوان و گرایش‌های تفسیری قرآن بحث دیگری است. مثلاً روش تفسیر قرآن به قرآن روش خاصی است، چون نتایج مشخصی را به دنبال دارد؛ روش تفسیر علمی نیز یک روش است نه یک رنگ.
بنابراین، روش تفسیر قرآن یک بحث و الوان و گرایش‌های تفسیری قرآن بحث دیگری است. مثلاً روش تفسیر قرآن به قرآن روش خاصی است، چون نتایج مشخصی را به دنبال دارد؛ روش تفسیر علمی نیز یک روش است نه یک رنگ.


=== تقسیم‌بندی روش‌های تفسیری ===
=== تقسیم‌بندی روش‌های تفسیری ===
روش‌ها نیز تقسیم‌بندی شده‌اند؛ گاهی آن را براساس نوع چینش مفسر، به[[تفسیر ترتیبی]] یا [[تفسیر موضوعی]] و گاهی به[[تفسیر نقلی]] یا [[تفسیر اجتهادی]] تقسیم کرده و روش تفسیر نقلی را نیز به روش تفسیر قرآن به قرآن (مانند: المیزان) و روش قرآن به روایات تقسیم نموده‌اند. تفسیر قرآن به دو بخش تفسیر ناقص و تفسیر کامل یا اجتهادی تقسیم می‌شود و روش ناقص، به روایی و غیرروایی تقسیم شده که روش غیرروایی شامل روش عقلی، علمی، عرفانی یا رمزی و امثال آن می‌شود.<ref>ر. ک. محمدعلی رضایی اصفهانی، درآمدی بر تفسیر علمی قرآن، فصل روش‌های تفسیری، ص۹۰–۱۰۳.</ref> البته بعضی قایل‌اند که می‌توان روش تفسیری را از جهت اعتبار به معتبر و غیرمعتبر تقسیم نمود؛ در نتیجه، دیدگاه‌های مختلف و تقسیمات مختلف بر مبناهای خاصی وجود دارد.
روش‌ها نیز تقسیم‌بندی شده‌اند؛ گاهی آن را براساس نوع چینش مفسر، به[[تفسیر ترتیبی]] یا [[تفسیر موضوعی]] و گاهی به[[تفسیر نقلی]] یا [[تفسیر اجتهادی]] تقسیم کرده و روش تفسیر نقلی را نیز به روش تفسیر قرآن به قرآن (مانند: المیزان) و روش قرآن به روایات تقسیم نموده‌اند. تفسیر قرآن به دو بخش تفسیر ناقص و تفسیر کامل یا اجتهادی تقسیم می‌شود و روش ناقص، به روایی و غیرروایی تقسیم شده که روش غیرروایی شامل روش عقلی، علمی، عرفانی یا رمزی و امثال آن می‌شود.<ref>نگاه کنید به محمدعلی رضایی اصفهانی، درآمدی بر تفسیر علمی قرآن، فصل روش‌های تفسیری، ص۹۰–۱۰۳.</ref> البته بعضی قایل‌اند که می‌توان روش تفسیری را از جهت اعتبار به معتبر و غیرمعتبر تقسیم نمود؛ در نتیجه، دیدگاه‌های مختلف و تقسیمات مختلف بر مبناهای خاصی وجود دارد.


== گرایش‌های تفسیری ==
== گرایش‌های تفسیری ==