پیش نویس:مصحف نیریزی: تفاوت میان نسخه‌ها

اين نسخه خطی قرآن با قطع رحلی کوچک به خط نسخ نگاشته شده است. تمام برگه‌های این مصحف متن و حاشیۀ تذهیب‌شده دارد. این نسخه به دستور [[فتحعلی‌شاه قاجار]] در سال ۱۲۱۸ق تذهیب و جلد شده است. این مصحف به‌شماره ۶۴۸ در کاخ‌موزه گلستان در تهران محفوظ است.

مصحف نیریزی در سال ۱۳۴۴ش و به درخواست پهلوی دوم به چاپ رسید. نسخه چاپ‌شده این مصحف با عنوان قرآن پهلوی یا قرآن آریامهری مشهور شده است. گفته شده حکومت پهلوی با چاپ این مصحف در پی نمایش چهره‌ای مذهبی از خود پس از سرکوب قیام مذهبی ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ شمسی بوده است. طبق گزارش‌های ساواک عالمان برخی شهرها از شرکت در مراسم استقبال و قبول این قرآن امتناع کردند.

مصحف نیریزی در سال ۱۳۴۴ش و به‌درخواست پهلوی اول به چاپ رسید. نسخه چاپ شده این مصحف با عنوان قرآن پهلوی یا قرآن آریامهری مشهور شد. گفته شده حکومت پهلوی با چاپ این مصحف در پی نمایش چهره‌ای مذهبی از خود پس از قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ شمسی بوده است.<ref name=":3">مؤمن، ابوالفتح، «قرآن پهلوی»، زمانه، شماره ۵ و ۶، ۱۳۸۱ش؛ «[https://historydocuments.ir/?page=post&id=2942 ورود قرآن آریامهری به سمنان و شرکت‌نکردن روحانیان در مراسم استقبال]»، تارنمای مرکز بررسی‌های اسناد تاریخی، انتشار: ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۹ش، بازدید: ۲۸ آذر ۱۴۰۲ش.</ref> به‌نقل از منابع، حکومت پهلوی، قبل‌ از چاپ‌ قرآن‌ نیریزی، با برنامه‌ریزی‌ دقیق‌ به‌ تبلیغات‌ گسترده‌ای‌ از طریق‌ رسانه‌ها و نهادهای‌ فرهنگی‌ و سیاسی‌ پرداخت‌. طبق‌ برنامه‌ریزی‌ قبلی‌ قرار بود تعدادی‌ از این‌ قرآن‌ها به‌ عالمان و روحانیان‌ بلندپایه و برخی رؤسای کشورهای اسلامی اهدا شود. همچنین، قرار بود این قرآن‌ها با مراسم خاصی، همراه با تشریفات سلطنتی به شهرستان‌ها ارسال شود و مقامات دولتی موظف به استقبال از آن بودند.<ref name=":3" />

به‌نقل از منابع، تلاش حکومت پهلوی برای ایجاد مشروعیت برای خود با استفاده از چاپ این مصحف با مقاومت برخی روحانیان انقلابی طرفدار [[امام خمینی]] رو‌به‌رو شد. طبق گزارش‌های ساواک، عالمان برخی شهرها از شرکت در مراسم استقبال و قبول این [[قرآن]] امتناع کردند؛ از جمله این افراد به کسانی چون [[آخوند ملاعلی معصومی همدانی]] و عبدالجلیل جلیلی یاد شده است.<ref name=":3" />  

میرزا احمد نیریزی (زنده تا ۱۱۵۱ق) از خوشنویسان برجسته در قرن دوازدهم قمری<ref name=":0" /> و نامدارترین خوشنویس قلم نسخ ایران به‌شمار رفته است.<ref name=":2" /> قلم نسخ نیریزی را اوج نسخ ایرانی برشمرده‌اند؛ قلم نسخی که متفاوت از نسخ سایر سرزمین‌های اسلامی بوده و تحت تأثیر خط نستعلیق، ظریف‌تر از آنها قلمداد شده است.<ref name=":2" /> ارزش آثار او تا به آن پایه دانسته شده که عده‌ای نگاشته‌های خود را به نام او امضاء می‌کردند تا برای آثار خود ارزش ایجاد کنند.<ref>سمسار، محمدحسن، «احمد نیریزی»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ص۱۰۳.</ref>   

اطلاعات درباره زندگی نیریزی کم است و گفته شده برخی آگاهی‌های موجود غیر قابل اعتماد است.<ref>سمسار، محمدحسن، «احمد نیریزی»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ص۱۰۰.</ref> محققان معتقدند نیریزی عمر خود را به تحریر قرآن و ادعیه گذرانده است.<ref>بیانی، مهدی، احوال و آثار خوشنویسان با نمونه‌هایی از خطوط خوش، به‌کوشش حسین محبوبی اردکانی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۸ش، ج۴، ص۱۹.</ref> او در یکی از آثارش لقب خود را فخرالدین و لقب و نام پدر خود را شمس‌الدین سلطان محمد خوانده است.<ref name=":4">سمسار، محمدحسن، «احمد نیریزی»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ص۱۰۱.</ref> ظاهراً عمده آموزش‌های وی در زادگاهش نیریز بوده است.<ref name=":4" /> به گفته برخی محققان، نیریزی حدود سال ۱۱۰۰ق در اصفهان، پایتخت صفویان، مقیم شده است.<ref>بیانی، مهدی، احوال و آثار خوشنویسان با نمونه‌هایی از خطوط خوش، به‌کوشش حسین محبوبی اردکانی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۸ش، ج۴، ص۱۰۱.</ref> بعضی محققان، این تاریخ را درست نمی‌دانند.<ref name=":4" />

عمده فعالیت‌های نیریزی در درباره آخرین شاه صفوی رقم خورده است.<ref name=":4" /> سقوط صفویان که پشتیبان هنری نیریزی بودند، در کار هنری او خلل ایجاد کرد؛ به طوری که دست‌نوشته‌های او در این ایام کاهش یافت. از سال ۱۱۴۸ق که آغاز پادشاهی [[نادرشاه افشار]] است تنها ۲ قطعه خط از نیریزی بازمانده است. این دو قطعه را آخرین قطعات خط او به‌شمار برده‌اند. برخی سال‌مرگ او را ۱۱۵۵ نوشته‌اند.<ref>سمسار، محمدحسن، «احمد نیریزی»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ص۱۰۱-۱۰۲.</ref> گفته شده پس از مرگ جنازه او را به کربلا منتقل کردند.<ref name=":1" />  

نیریزی را فردی پسندیده خصال، پرهیزگار و قناعت‌پیشه خوانده‌اند. از آثاری که به خط او دیده شده نود و نه مجلد مصحف قرآنی، هفتاد و هفت [[صحیفه سجادیه]] و بسیاری آثار دعایی و مرقعات دیگر است. او در خطوط دیگر چون نستعلق و شکسته نستعلیق هم تبحر داشت.<ref>بیانی، مهدی، احوال و آثار خوشنویسان با نمونه‌هایی از خطوط خوش، به‌کوشش حسین محبوبی اردکانی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۸ش، ج۴، ص۱۹-۲۰.</ref> گفته شده فقط انتساب ده نسخه از تعداد کثیر قرآن‌های منسوب به نیریزی قابل اثبات است.<ref>سمسار، محمدحسن، «احمد نیریزی»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ص۱۰۴.</ref>