trustworthy
۳٬۴۵۰
ویرایش
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
(ایجاد مدخل : تکرار در قرآن ، ابزاری برای هدایت، اصلاح ارقام) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ }} | {{پاسخ }} | ||
تکرار برخی آیات و داستان‌ها در قرآن با اهداف زیر صورت گرفته است: یک: تأکید و تلقین: برای جاانداختن معارف مهم در ذهن انسان‌ها و مقابله با وسوسه‌های شیطان و نفس اماره. دو: هدایت عمومی: قرآن کتاب هدایت است و هدایت نیازمند بیان مطالب به شیوه‌های مختلف در موقعیت‌های گوناگون است. سه: تنوع اهداف: هر تکرار با بیانی جدید و با توجه به غرض خاصی (مانند عبرت‌آموزی یا بیان نعمت‌های الهی) انجام شده است. چهار: سبک ادبی منحصربه‌فرد: قرآن از نظر فصاحت و بلاغت بی‌نظیر است و تکرار در آن نه عیب، بلکه از فنون ادبی برای تأکید و اثرگذاری بیشتر محسوب می‌شود. | تکرار برخی آیات و داستان‌ها در قرآن با اهداف زیر صورت گرفته است: '''یک: تأکید و تلقین:''' برای جاانداختن معارف مهم در ذهن انسان‌ها و مقابله با وسوسه‌های شیطان و نفس اماره. '''دو: هدایت عمومی:''' قرآن کتاب هدایت است و هدایت نیازمند بیان مطالب به شیوه‌های مختلف در موقعیت‌های گوناگون است. '''سه: تنوع اهداف:''' هر تکرار با بیانی جدید و با توجه به غرض خاصی (مانند عبرت‌آموزی یا بیان نعمت‌های الهی) انجام شده است. '''چهار: سبک ادبی منحصربه‌فرد:''' قرآن از نظر فصاحت و بلاغت بی‌نظیر است و تکرار در آن نه عیب، بلکه از فنون ادبی برای تأکید و اثرگذاری بیشتر محسوب می‌شود. | ||
برای هدایت جامعه، آموزه‌های الهی باید در هر مناسبت، با زباني خاص ادا شود تا ويژگي موعظه داشته باشد؛ بر خلاف كتب علمي كه هر مطلب، تنها در يك جا بيان مي‌شود و تكرار آن سودمند نيست. | |||
دوران‌هاي زندگي حضرت موسي(ع) از لحاظ گوناگون، درس‌آموزي‌هاي زيادی در سرنوشت انسان، افكار، بحث‌هاي اعتقادي، تربيتي، اجتماعي و ... دارد و راهگشا مي‌باشد. قرآن بر سرگذشت حضرت موسی، قومش و مخالفانش بيشتر تأكيد کرده وسرگذشت كساني كه در مقابل آن پيامبر الهي ايستادند و او را آزار دادند، در قرآن بارها تکرار شده است تا جامعه از قوت‌ها و ضعف‌های آن پند گیرند. | دوران‌هاي زندگي حضرت موسي(ع) از لحاظ گوناگون، درس‌آموزي‌هاي زيادی در سرنوشت انسان، افكار، بحث‌هاي اعتقادي، تربيتي، اجتماعي و ... دارد و راهگشا مي‌باشد. قرآن بر سرگذشت حضرت موسی، قومش و مخالفانش بيشتر تأكيد کرده وسرگذشت كساني كه در مقابل آن پيامبر الهي ايستادند و او را آزار دادند، در قرآن بارها تکرار شده است تا جامعه از قوت‌ها و ضعف‌های آن پند گیرند. | ||
== ابعاد اعجازي قرآن == | == ابعاد اعجازي قرآن == | ||
قرآن كريم از زواياي مختلف معجزه است، يكي از ابعاد اعجاز آيات قرآني، فصاحت و بلاغت آن است؛ در زيبايي ظاهر و عمق باطن، در عفّت بيان، صراحت، قاطعيت و دقت در قالب بياني، گستردگي مفاهيم و هماهنگي لفظ و معنا و ... در فصاحت و بلاغت بي‌نظير است.<ref>معرفت،محمد هادي، التمهيد في علوم القرآن، قم، انتشارات اسلامي، ج۴.</ref> | [[قرآن|قرآن كريم]] از زواياي مختلف معجزه است، يكي از ابعاد [[اعجاز قرآن|اعجاز]] آيات قرآني، فصاحت و بلاغت آن است؛ در زيبايي ظاهر و عمق باطن، در عفّت بيان، صراحت، قاطعيت و دقت در قالب بياني، گستردگي مفاهيم و هماهنگي لفظ و معنا و ... در فصاحت و بلاغت بي‌نظير است.<ref>معرفت،محمد هادي، التمهيد في علوم القرآن، قم، انتشارات اسلامي، ج۴.</ref> | ||
قالب‌هاي بياني قرآن با سبكي نو و تركيبي خوش‌آوا در ميان سخن‌شناسان و برجسته‌ترين اديبان عرب، زبان زد | قالب‌هاي بياني قرآن با سبكي نو و تركيبي خوش‌آوا در ميان سخن‌شناسان و برجسته‌ترين اديبان عرب، زبان زد است. ساختمان تركيبي كلمات آن و سبك بديع و مختص آن، بي‌سابقه و تقليد ناپذير است. شيوه قرآن، نثر متعارف و يا نظم و شعر نيست، بلكه ويژگي‌هاي مثبت نثر و نظم را دارا و از طرفي هر آيه در بردارنده موضوعات مختلف است و اين سبك تازگي و طراوت خاصّي دارد. ويژگي طراوت و تازگي و فرازهاي زيبا در تمام آيات قرآن وجود دارد و بي‌اختيار ذهن خواننده را با خود مي‌برد.<ref>سعيدي روشن، محمّد باقر، علوم قرآن، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، ص۱۰۵.</ref> | ||
شيوه قرآن، نثر متعارف و يا نظم و شعر نيست، بلكه ويژگي‌هاي مثبت نثر و نظم را دارا و از طرفي هر آيه در بردارنده موضوعات مختلف است و اين سبك تازگي و طراوت خاصّي دارد. | |||
ويژگي طراوت و تازگي و فرازهاي زيبا در تمام آيات قرآن وجود دارد و بي‌اختيار ذهن خواننده را با خود مي‌برد.<ref>سعيدي روشن، محمّد باقر، علوم قرآن، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، ص۱۰۵.</ref> | |||
== حکمت‌هاي الهي در قرآن== | == حکمت‌هاي الهي در قرآن== | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۰: | ||
=== تکرار برای هدایت === | === تکرار برای هدایت === | ||
قران كتاب هدايت است و هدايت عمومي جز با تكرار مطالب با بيانات متفاوت امكان ندارد و لازم است یک مطلب، در هر مناسبت، با زباني خاص ادا شود تا ويژگي موعظه داشته باشد؛ بر خلاف كتب علمي كه هر مطلب، تنها در يك جا بيان مي‌شود و تكرار آن سودمند نيست. سرّ لزوم تكرار در كتاب هدايت آن است كه شيطان و نفس امّاره كه عامل گمراهی و عذابند، پيوسته به گمراه كردن آدمي مشغولند، تكرار ارشاد و هدايت نيز ضروري است. | قران كتاب هدايت است و هدايت عمومي جز با تكرار مطالب با بيانات متفاوت امكان ندارد و لازم است یک مطلب، در هر مناسبت، با زباني خاص ادا شود تا ويژگي موعظه داشته باشد؛ بر خلاف كتب علمي كه هر مطلب، تنها در يك جا بيان مي‌شود و تكرار آن سودمند نيست. سرّ لزوم تكرار در كتاب هدايت آن است كه شيطان و نفس امّاره كه عامل گمراهی و عذابند، پيوسته به گمراه كردن آدمي مشغولند، تكرار ارشاد و هدايت نيز ضروري است. | ||
<ref> معرفت، محمّد هادي، التمهيد، قم، مؤسسه النشر الاسلامي، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ج۵ ، ص۱۰۶.</ref> | <ref name=":0"> معرفت، محمّد هادي، التمهيد، قم، مؤسسه النشر الاسلامي، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ج۵ ، ص۱۰۶.</ref> | ||
<ref>مغنيه، محمدجواد، التفسير الكاشف، بيروت، دار العلم للملايين، چاپ چهارم، ۱۹۹۰م، ج۱ ص۹۶.</ref> | <ref name=":1">مغنيه، محمدجواد، التفسير الكاشف، بيروت، دار العلم للملايين، چاپ چهارم، ۱۹۹۰م، ج۱ ص۹۶.</ref> | ||
== تكرار به سبب گوناگونی غرض‌ها== | == تكرار به سبب گوناگونی غرض‌ها== | ||
آموزه‌های قرآنی بارها به خاطر غرضي خاص، تكرار شده است.<ref>حكيم، محمدباقر، علوم القرآن، قم، مجمع الفكر الاسلامي، چاپ سوم، ۱۴۱۷ ق، ص۳۶۷ .</ref> به عنوان نمونه آیه: {{قرآن| فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ}} در سوره الرحمن، به طور ۳۱ بار ذكر شده است و اين به جهت تعداد اسباب نعمت‌هاي الهی مي‌باشد، <ref | آموزه‌های قرآنی بارها به خاطر غرضي خاص، تكرار شده است.<ref name=":2">حكيم، محمدباقر، علوم القرآن، قم، مجمع الفكر الاسلامي، چاپ سوم، ۱۴۱۷ ق، ص۳۶۷ .</ref> به عنوان نمونه آیه: {{قرآن| فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ}} در سوره الرحمن، به طور ۳۱ بار ذكر شده است و اين به جهت تعداد اسباب نعمت‌هاي الهی مي‌باشد، .<ref name=":2" /> مانند: | ||
* به دنبال توصيف باغ‌هاي بهشتي و نعمت‌هاي آن هشت مرتبه آمده است؛<ref> سوره الرحمن، آيات ۶۱ ـ ۴۶.</ref> به تعداد درهاي بهشت.<ref>ابن بابویه، محمّد، الخصال، ترجمه: احمد فهري زنجاني، تهران، علميه الاسلاميه، بي تا، ص۴۷۲.</ref> | * به دنبال توصيف باغ‌هاي بهشتي و نعمت‌هاي آن هشت مرتبه آمده است؛<ref> سوره الرحمن، آيات ۶۱ ـ ۴۶.</ref> به تعداد درهاي بهشت.<ref>ابن بابویه، محمّد، الخصال، ترجمه: احمد فهري زنجاني، تهران، علميه الاسلاميه، بي تا، ص۴۷۲.</ref> | ||
* بعد از ذكر دو باغ بهشتي و نعمت‌هاي آن هشت مرتبه تكرار شده است. <ref> سوره الرحمن، آيات ۶۲ تا آخر.</ref> | * بعد از ذكر دو باغ بهشتي و نعمت‌هاي آن هشت مرتبه تكرار شده است. <ref> سوره الرحمن، آيات ۶۲ تا آخر.</ref> | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۲: | ||
=== تكرار از فنون فصاحت === | === تكرار از فنون فصاحت === | ||
غرض عمده از تکرار مفاهیم در قرآن تأكيد است،<ref>سعدالدين، تفتازاني، شرح المختصر، قم، دار‌الحكمه، بي تا، ج۱، ص۲۸۲.</ref> هر كس لفط يا ساختاري را پيوسته تكرار كند، آن را تبديل به عقيده مي‌كند. براي دست يابي به اين نتيجه، قرآن، يك معني را، به شيوه ديگري به مقتضاي حكمت تكرار مي‌كند.<ref | غرض عمده از تکرار مفاهیم در قرآن تأكيد است،<ref>سعدالدين، تفتازاني، شرح المختصر، قم، دار‌الحكمه، بي تا، ج۱، ص۲۸۲.</ref> هر كس لفط يا ساختاري را پيوسته تكرار كند، آن را تبديل به عقيده مي‌كند. براي دست يابي به اين نتيجه، قرآن، يك معني را، به شيوه ديگري به مقتضاي حكمت تكرار مي‌كند.است.<ref name=":1" /> | ||
قرآن به لغت عرب و به شيوه محاوره‌اي نازل شده است.<ref>سوره نحل، آیه ۱۰۳ .</ref>و از عادت عرب تكرار كلام ، براي تأكيد و فهماندن مطلب، مي‌باشد. مثلا،ً در تأييد مطلب ديگران مي‌گويند: | قرآن به لغت عرب و به شيوه محاوره‌اي نازل شده است.<ref>سوره نحل، آیه ۱۰۳ .</ref>و از عادت عرب تكرار كلام ، براي تأكيد و فهماندن مطلب، مي‌باشد. مثلا،ً در تأييد مطلب ديگران مي‌گويند: «بله! بله!» و در ردّ آن مي‌گويند: «نه! نه!»است. | ||
<ref name=":0" /> از آنجايي كه قرآن كتاب هدايت برای همگان است و هدايت عمومي جز با تكرار مطالب با بيان متفاوت امكان ندارد، در قرآن تكرار وجود دارد.<ref> مغنيه، محمدجواد، التفسير الكاشف، بيروت، دار العلم للملايين، چاپ چهارم، ۱۹۹۰م، ج۲، ص۴۴۰ .</ref> تكرار در قرآن كريم از آن روست كه قرآن كتاب نور و هدايت است و در مقام هدايت لازم است یک مطلب، در هر مناسبت، با زباني خاص ادا شود تا ويژگي موعظه داشته باشد؛ بر خلاف كتب علمي كه هر مطلب، تنها در يك جا بيان مي‌شود و تكرار آن سودمند نيست. سرّ لزوم تكرار در كتاب هدايت آن است كه، شيطان و نفس امّاره كه عامل ضلالت و عذابند، پيوسته به اضلال گمراه كردن آدمي مشغولند، كار آنها گر چه گاهي كم مي‌شود، ليكن ترك نمي‌شود، از أين رو تكرار ارشاد و هدايت نيز ضروري است.<ref> جوادي آملي، عبدالله، تسنيم، قم، مركز نشر اسراء، چاپ اول، ۱۳۷۸، ج۱، ص۵۱.</ref> | |||
== تكرار | == تكرار قصه‌های قرآن برای پندآموزی == | ||
قرآن براي آسان شدن فهم معارف سنگين،<ref>سوره مزمل، آیه ۵ .</ref> از مثل و قصه استفاده كرده است؛<ref> جوادی آملی، عبدالله، قرآن در قرآن، قم، مركز نشر اسراء، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۹ .</ref> و قصههاي حقيقي<ref>سوره كهف، آیه ۱۳ .</ref>را به صورت گزينشي<ref> معرفت، محمّد هادي، علوم قرآني، تهران، التمهيد و سمت، چاپ اول، ۱۳۷۹ش، ص۲۷۳ .</ref>و با بهترين شيو‌ه‌ها،<ref> جوادی آملی، عبدالله، قرآن در قرآن، قم، مركز نشر اسراء، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش، ص۳۰۱ .</ref>با هدف اصلي درس و عبرت گيري،<ref>سوره يوسف، آیه ۱۱۱ .</ref>بيان كرده است؛ قرآن هر قصه‌اي را كه درس و عبرت بيش‌تري دارد، بیشتر تكرار كرده است؛ از اين رو قصههاي حضرت موسي بيشتر تكرار شده است. | قرآن براي آسان شدن فهم معارف سنگين،<ref>سوره مزمل، آیه ۵ .</ref> از مثل و قصه استفاده كرده است؛<ref> جوادی آملی، عبدالله، قرآن در قرآن، قم، مركز نشر اسراء، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۹ .</ref> و قصههاي حقيقي<ref>سوره كهف، آیه ۱۳ .</ref>را به صورت گزينشي<ref> معرفت، محمّد هادي، علوم قرآني، تهران، التمهيد و سمت، چاپ اول، ۱۳۷۹ش، ص۲۷۳ .</ref>و با بهترين شيو‌ه‌ها،<ref> جوادی آملی، عبدالله، قرآن در قرآن، قم، مركز نشر اسراء، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش، ص۳۰۱ .</ref>با هدف اصلي درس و عبرت گيري،<ref>سوره يوسف، آیه ۱۱۱ .</ref>بيان كرده است؛ قرآن هر قصه‌اي را كه درس و عبرت بيش‌تري دارد، بیشتر تكرار كرده است؛ از اين رو قصههاي حضرت موسي بيشتر تكرار شده است. | ||
* موسي و فرعون: آن دو، نقيض همديگر بودند؛ يكي حق محض، ديگري باطل محض بود؛ موسي(ع) داراي مقام الهی،<ref>سوره نساء، آیه ۱۶۴ .</ref> امّا فرعون {{قرآن|أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلى |ترجمه= پروردگار بزرگ‌تر شما مَنَم.|سوره= نازعات|آیه =۲۴}} را سر مي‌داد؛ در حالي كه كفار هم عصر ساير پيامبران در گردن كشي، مثل او نبودند تا آنها هم زیاد تکرار شود.<ref>مركز الثقامه و المعارف الاسلامي، علوم القرآن عند المفسرين، قم، دفتر تبليغات اسلامي، چاپ اول، ۱۳۷۵، ج۳، ص۳۹۹ .</ref> در این قصه، پيروزي نهايي از آن موسي شد كه تكرار آن، درس صبر براي مؤمنان و عبرت براي كافران است. | * '''موسي و فرعون:''' آن دو، نقيض همديگر بودند؛ يكي حق محض، ديگري باطل محض بود؛ موسي(ع) داراي مقام الهی،<ref>سوره نساء، آیه ۱۶۴ .</ref> امّا فرعون {{قرآن|أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلى |ترجمه= پروردگار بزرگ‌تر شما مَنَم.|سوره= نازعات|آیه =۲۴}} را سر مي‌داد؛ در حالي كه كفار هم عصر ساير پيامبران در گردن كشي، مثل او نبودند تا آنها هم زیاد تکرار شود.<ref>مركز الثقامه و المعارف الاسلامي، علوم القرآن عند المفسرين، قم، دفتر تبليغات اسلامي، چاپ اول، ۱۳۷۵، ج۳، ص۳۹۹ .</ref> در این قصه، پيروزي نهايي از آن موسي شد كه تكرار آن، درس صبر براي مؤمنان و عبرت براي كافران است. | ||
* ویژگی‌های بني‌اسراييل: دشمني، لجبازي، مادي گرايي، و حس گرايي از ويژگي بني‌اسراييل بوده است؛ اين خصيصه درد كفار زمان پيامبر و جوامع امروزي نیز هست؛ <ref> طباطبايى، محمدحسين، الميزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۱۶.</ref> <ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۸۹.</ref> قرآن قصههاي آنها را تكرار كرده است تا مردم عبرت گيرند و دچار اين نوع بدبختي نشوند. | * '''ویژگی‌های بني‌اسراييل:''' دشمني، لجبازي، مادي گرايي، و حس گرايي از ويژگي بني‌اسراييل بوده است؛ اين خصيصه درد كفار زمان پيامبر و جوامع امروزي نیز هست؛ <ref> طباطبايى، محمدحسين، الميزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۱۶.</ref> <ref>مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۸۹.</ref> قرآن قصههاي آنها را تكرار كرده است تا مردم عبرت گيرند و دچار اين نوع بدبختي نشوند. | ||
* سامري: داستان ساختن گوساله طلايي، توسط سامري، پرستش آن توسط بني اسرائيل، بي‌اعتنايي آنان به هشدارهای هارون وصي حضرت موسي در چهار سوره تكرار شده است. <ref>سوره بقره، آیه ۵۱، ۵۴، ۹۲، ۹۳. </ref> <ref> سوره نساء، آیه ۱۵۳. </ref> <ref> سوره اعراف، آیه ۱۵۲- ۱۴۸. </ref> <ref> سوره طه، آیه ۹۷ - ۸۵ .</ref> | * '''سامري:''' داستان ساختن گوساله طلايي، توسط سامري، پرستش آن توسط بني اسرائيل، بي‌اعتنايي آنان به هشدارهای هارون وصي حضرت موسي در چهار سوره تكرار شده است. <ref>سوره بقره، آیه ۵۱، ۵۴، ۹۲، ۹۳. </ref> <ref> سوره نساء، آیه ۱۵۳. </ref> <ref> سوره اعراف، آیه ۱۵۲- ۱۴۸. </ref> <ref> سوره طه، آیه ۹۷ - ۸۵ .</ref> | ||
تا بلكه مسلمانان بيدار شوند و گرفتار فتنه منافقان نشوند. <ref>محمدي اشتهاردي، محمّد، قصههاي قرآن، تهران، نبوي، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۲۶۸.</ref> <ref>طبرسي، احمد، الاحتجاج، تهران، اسوه، چاپ دوم، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۱۵. سبحاني، جعفر، فروغ ولايت، بي جا، صحيفه، چاپ اول، ۱۳۶۸، ص۱۸۳ .</ref> | تا بلكه مسلمانان بيدار شوند و گرفتار فتنه منافقان نشوند. <ref>محمدي اشتهاردي، محمّد، قصههاي قرآن، تهران، نبوي، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۲۶۸.</ref> <ref>طبرسي، احمد، الاحتجاج، تهران، اسوه، چاپ دوم، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۱۵. سبحاني، جعفر، فروغ ولايت، بي جا، صحيفه، چاپ اول، ۱۳۶۸، ص۱۸۳ .</ref> | ||