نماز شب در روایات: تفاوت میان نسخه‌ها
از پیش نویس: فضیلت و اهمیت نماز شب در روایات، ابرابزار برچسب: برگردانده‌شده |
جز ویرایش Shahroudi (بحث) به آخرین تغییری که Nazarzadeh انجام داده بود واگردانده شد برچسب‌ها: واگردانی برگردانده‌شده |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
در روایات چه اهمیت و فضیلتی | نماز شب در روایات چه اهمیت و فضیلتی دارد؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | |||
روایات زیادی از [[پیامبر(ص)]] و اهل بیت(ع) برای نماز شب و بیان فضیلت آن وارد شده است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، والاترین بندگان، قم، نسل جوان، ۱۳۸۳ش، ص۹۹.</ref> پیامبر(ص) پیش از رحلت، در ضمن وصایایی به امام علی(ع)، سه بار فرمود: «برتو باد خواندنِ نماز شب».<ref>مصلائی‌پور، عباس، «تهجد»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.</ref> [[جایگاه علامه مجلسی|علامه مجلسی]] در جلد هیجده [[اعتبار کتاب بحارالانوار|بحارالانوار]]، پس از نقل آیات قرآنی در فضیلت نماز شب، بیش از هفتاد روایت نقل فرموده است.<ref>مُهری، محمد جواد، فضایل و برکات نماز شب، قم، انتشارات نبوغ، ۱۳۸۹ش، ص۳۲.</ref> در کتاب [[وسائل الشیعه]]، ۴۱ حدیث در فضل نماز شب و شب زنده‌داری، و چندین حدیث بر کراهت ترک آن آمده است.<ref>خمینی، سید روح‌الله، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، ۱۳۸۰ش، ص۲۰۲.</ref> از جمله روایاتی که در آثار روایی آمده است: | |||
[[جایگاه علامه مجلسی|علامه مجلسی]] در جلد هیجده [[اعتبار کتاب بحارالانوار|بحارالانوار]]، پس از نقل آیات قرآنی در فضیلت نماز شب، بیش از هفتاد روایت نقل فرموده است.<ref>مُهری، محمد جواد، فضایل و برکات نماز شب، قم، انتشارات نبوغ، ۱۳۸۹ش، ص۳۲.</ref> در کتاب [[وسائل الشیعه]]، ۴۱ حدیث در فضل نماز شب و شب زنده‌داری، و چندین حدیث بر کراهت ترک آن آمده است.<ref>خمینی، سید روح‌الله، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، ۱۳۸۰ش، ص۲۰۲.</ref> | |||
* پیامبر(ص): [[جبرئیل]] پیوسته مرا به شب زنده‌داری سفارش می‌کرد، تا جایی که گمان بردم بهترین افراد امّت من شبها را هرگز نخواهند خوابید.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، تلخیص حمید حسینی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۸۱ش، ص۳۳۱.</ref> | * پیامبر(ص): [[جبرئیل]] پیوسته مرا به شب زنده‌داری سفارش می‌کرد، تا جایی که گمان بردم بهترین افراد امّت من شبها را هرگز نخواهند خوابید.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، تلخیص حمید حسینی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۸۱ش، ص۳۳۱.</ref> | ||
* پیامبر(ص): رحمت خدا بر آن مردی باد، که نیمه‌های شب برخیزد و نماز بخواند و همسرش را برای نماز خواندن بیدار کند و اگر بیدار نشد آب به صورتش بپاشد. | * پیامبر(ص): رحمت خدا بر آن مردی باد، که نیمه‌های شب برخیزد و نماز بخواند و همسرش را برای نماز خواندن بیدار کند و اگر بیدار نشد آب به صورتش بپاشد. رحمت خدا بر آن زنی باد که نیمه‌های شب از خواب برخیزد و نماز بخواند و شوهرش را برای نماز بیدار کند و اگر امتناع کرد، به صورتش آب پاشد.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، تلخیص حمید حسینی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۸۱ش، ص۳۳۱.</ref> | ||
* پیامبر(ص): هرگاه بنده در دل شب، با سرور خود خلوت کند و با او به راز و نیاز پردازد، خداوند نور را در دلش ثابت گرداند … سپس به فرشتگانش فرماید: «ای فرشتگان من! به بنده ام بنگرید که در دل شب تار که اهل باطل به لهو و لعب سرگرمند و | * پیامبر(ص): هرگاه بنده در دل شب، با سرور خود خلوت کند و با او به راز و نیاز پردازد، خداوند نور را در دلش ثابت گرداند … سپس به فرشتگانش فرماید: «ای فرشتگان من! به بنده ام بنگرید که در دل شب تار که اهل باطل به لهو و لعب سرگرمند و غافلان خفته‌اند، با من خلوت کرده است. گواه باشید که من او را آمرزیدم».<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، تلخیص حمید حسینی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۸۱ش، ص۳۳۱.</ref> | ||
* پیامبر(ص): بر شما باد به شب زنده داری که آن شیوه شایستگان پیش از شماست. و شب زنده داری مایه تقرّب به خدا و بازداشتن از گناه است. | * پیامبر(ص): بر شما باد به شب زنده داری که آن شیوه شایستگان پیش از شماست. و شب زنده داری مایه تقرّب به خدا و بازداشتن از گناه است. | ||
* [[امام صادق(ع)]]: نماز شب چهره را سفید و نورانی می‌کند، نماز شب انسان را خوشبو می‌کند، نماز شب روزی می‌آورد.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، تلخیص حمید حسینی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۸۱ش، ص۳۳۱.</ref> | * [[امام صادق(ع)]]: نماز شب چهره را سفید و نورانی می‌کند، نماز شب انسان را خوشبو می‌کند، نماز شب روزی می‌آورد.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، تلخیص حمید حسینی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۸۱ش، ص۳۳۱.</ref> | ||
* امام صادق(ع): شرف مؤمن در نماز شب، و عزت او بی‌نیازی‌اش از مردم است. نماز شب فخر مؤمن و زینت او در دنیا و آخرت است.<ref>شیخ بهائی، مفتاح الفلاح - کلید رستگاری، گزینش و ترجمه: علی نظری منفرد، تهران، جلوه کمال، ۱۳۸۷ش، ص۲۶۲.</ref> | * امام صادق(ع): شرف مؤمن در نماز شب، و عزت او بی‌نیازی‌اش از مردم است. نماز شب فخر مؤمن و زینت او در دنیا و آخرت است.<ref>شیخ بهائی، مفتاح الفلاح - کلید رستگاری، گزینش و ترجمه: علی نظری منفرد، تهران، جلوه کمال، ۱۳۸۷ش، ص۲۶۲.</ref> | ||
* پیامبر(ص): ای مسلمانان! نماز شب و راز و نیاز شبانه را فراموش نکنید، که شب زنده داری روش و سیره صالحان قبل از شما بوده است و موجب نزدیکی به خداوند می‌گردد، و ابزار بازدارنده گناهان است، و کفّاره گناهان محسوب می‌شود.<ref>والاترین بندگان، مکارم شیرازی، قم، نسل جوان، ۱۳۸۳ش، ناصر، ص۱۰۱.</ref> | |||
* پیامبر(ص) به علی(ع) توصیه می‌کند: بر تو باد که نماز شب را به جای آوری! پیامبر این سخن را چهار بار تکرار کرد).<ref>«[https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/404457/اهمیّت-و-جایگاه-%c2«ÙÙ
از-شب%c2»-در-اسÙاÙ
اهمیّت و جایگاه «نماز شب» در اسلام]»، آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی، بازدید: ۱۹ دی ۱۴۰۲.</ref> | |||
* پیامبر(ص): خداوند ابراهیم(ع) را به مقام دوستی خود [و افتخار خلیل اللّهی] نرساند مگر به خاطر اطعام طعام و نماز شبانه هنگامی که مردم در خواب بودند.<ref>«[https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/404457/اهمیّت-و-جایگاه-%c2«ÙÙ
از-شب%c2»-در-اسÙاÙ
اهمیّت و جایگاه «نماز شب» در اسلام]»، آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی، بازدید: ۱۹ دی ۱۴۰۲.</ref> | |||
* امام صادق(ع): نماز شب موجب رضایت پروردگار و محبت ملائکه، و سنت انبیاء، و نور معرفت و اصل ایمان، و راحتی بدن، و کراهت و ناخشنودی شیطان، و سلاح بر دشمنان، و موجب اجابت دعاء، و قبولی اعمال، و برکت در رزق، و شفیع بین انسان و ملک‌الموت، و چراغ گور انسان، و فرش زیر پهلوی انسان در قبر، و جواب منکر و نکیر، و مونس و زائر انسان در قبر تا روز قیامت است.<ref>ملکی تبریزی، میرزا جواد، اسرار الصلوة، مترجم رضا رجب زاده، تهران، آزادی، ۱۳۷۲ش، ص۴۵۴.</ref> | * امام صادق(ع): نماز شب موجب رضایت پروردگار و محبت ملائکه، و سنت انبیاء، و نور معرفت و اصل ایمان، و راحتی بدن، و کراهت و ناخشنودی شیطان، و سلاح بر دشمنان، و موجب اجابت دعاء، و قبولی اعمال، و برکت در رزق، و شفیع بین انسان و ملک‌الموت، و چراغ گور انسان، و فرش زیر پهلوی انسان در قبر، و جواب منکر و نکیر، و مونس و زائر انسان در قبر تا روز قیامت است.<ref>ملکی تبریزی، میرزا جواد، اسرار الصلوة، مترجم رضا رجب زاده، تهران، آزادی، ۱۳۷۲ش، ص۴۵۴.</ref> | ||
* امام صادق(ع) هرکس نماز شب نخواند از شیعیان ما نیست.<ref>ملکی تبریزی، میرزا جواد، اسرار الصلوة، مترجم رضا رجب زاده، تهران، آزادی، ۱۳۷۲ش، ص۴۵۷.</ref> | * امام صادق(ع) هرکس نماز شب نخواند از شیعیان ما نیست.<ref>ملکی تبریزی، میرزا جواد، اسرار الصلوة، مترجم رضا رجب زاده، تهران، آزادی، ۱۳۷۲ش، ص۴۵۷.</ref> | ||
* [[امام رضا(ع)]]: بر شما باد به نماز شب که هیچ بنده مؤمنی در آخر شب برنمی‌خیزد و هشت رکعت نماز و دو رکعت شفع و یک رکعت وتر را نمی‌گزارد و هفتاد مرتبه در دعای دست خود استغفار نمی‌کند مگر اینکه خدایش او را از عذاب گور و عذاب دوزخ پناه می‌دهد و عمرش را می‌افزاید و روزیش را فراخ می‌دارد و سپس فرمود همانا خانه‌هایی که در آن نماز شب خوانده می‌شود پرتو آن برای مردم آسمانها همچون پرتو ستارگان برای اهل زمین است و می‌درخشد.<ref>فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضه الواعظین، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی، ۱۳۶۶ش، ص۵۰۴.</ref> | |||
* امام صادق(ع): سه چیز از عنایات مخصوص الهی است: عبادت شبانه (نماز شب) و افطار دادن به روزه‌داران، و ملاقات برادران مسلمان.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۱۷۳.</ref> | * امام صادق(ع): سه چیز از عنایات مخصوص الهی است: عبادت شبانه (نماز شب) و افطار دادن به روزه‌داران، و ملاقات برادران مسلمان.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۱۷۳.</ref> | ||
* امام صادق(ع): نماز شب گناهان روز را از بین می‌برد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۱۷۳.</ref> | * امام صادق(ع): نماز شب گناهان روز را از بین می‌برد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۱۷۳.</ref> | ||
* پیامبر(ص): وقتی که ایستاد بنده از خوابگاه لذیذش که راضی کند حق را به نماز شب، در صورتی که چرت می‌زند، مباهات می‌فرماید خدای تعالی به واسطه او بر ملائکه و فرماید: شاهد باشید که آمرزیدم او را.<ref>خمینی، سید روح‌الله، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، ۱۳۸۰ش، ص۴۹۴.</ref> | |||
* | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۸۴: | خط ۳۳: | ||
}} | }} | ||
{{ | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = شد | | شناسه =شد | ||
| | | تیترها =شد | ||
| | | ویرایش =شد | ||
| | | لینک‌دهی =شد | ||
| | | ناوبری = | ||
| | | نمایه = | ||
| | | تغییر مسیر =شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| | | بازبینی = | ||
| | | تکمیل = | ||
| اولویت = ج | | اولویت =ج | ||
| کیفیت = | | کیفیت =ب | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ ۱۳ ژانویهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۷:۱۶
سؤال
نماز شب در روایات چه اهمیت و فضیلتی دارد؟
روایات زیادی از پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) برای نماز شب و بیان فضیلت آن وارد شده است.[۱] پیامبر(ص) پیش از رحلت، در ضمن وصایایی به امام علی(ع)، سه بار فرمود: «برتو باد خواندنِ نماز شب».[۲] علامه مجلسی در جلد هیجده بحارالانوار، پس از نقل آیات قرآنی در فضیلت نماز شب، بیش از هفتاد روایت نقل فرموده است.[۳] در کتاب وسائل الشیعه، ۴۱ حدیث در فضل نماز شب و شب زنده‌داری، و چندین حدیث بر کراهت ترک آن آمده است.[۴] از جمله روایاتی که در آثار روایی آمده است:
- پیامبر(ص): جبرئیل پیوسته مرا به شب زنده‌داری سفارش می‌کرد، تا جایی که گمان بردم بهترین افراد امّت من شبها را هرگز نخواهند خوابید.[۵]
- پیامبر(ص): رحمت خدا بر آن مردی باد، که نیمه‌های شب برخیزد و نماز بخواند و همسرش را برای نماز خواندن بیدار کند و اگر بیدار نشد آب به صورتش بپاشد. رحمت خدا بر آن زنی باد که نیمه‌های شب از خواب برخیزد و نماز بخواند و شوهرش را برای نماز بیدار کند و اگر امتناع کرد، به صورتش آب پاشد.[۶]
- پیامبر(ص): هرگاه بنده در دل شب، با سرور خود خلوت کند و با او به راز و نیاز پردازد، خداوند نور را در دلش ثابت گرداند … سپس به فرشتگانش فرماید: «ای فرشتگان من! به بنده ام بنگرید که در دل شب تار که اهل باطل به لهو و لعب سرگرمند و غافلان خفته‌اند، با من خلوت کرده است. گواه باشید که من او را آمرزیدم».[۷]
- پیامبر(ص): بر شما باد به شب زنده داری که آن شیوه شایستگان پیش از شماست. و شب زنده داری مایه تقرّب به خدا و بازداشتن از گناه است.
- امام صادق(ع): نماز شب چهره را سفید و نورانی می‌کند، نماز شب انسان را خوشبو می‌کند، نماز شب روزی می‌آورد.[۸]
- امام صادق(ع): شرف مؤمن در نماز شب، و عزت او بی‌نیازی‌اش از مردم است. نماز شب فخر مؤمن و زینت او در دنیا و آخرت است.[۹]
- پیامبر(ص): ای مسلمانان! نماز شب و راز و نیاز شبانه را فراموش نکنید، که شب زنده داری روش و سیره صالحان قبل از شما بوده است و موجب نزدیکی به خداوند می‌گردد، و ابزار بازدارنده گناهان است، و کفّاره گناهان محسوب می‌شود.[۱۰]
- پیامبر(ص) به علی(ع) توصیه می‌کند: بر تو باد که نماز شب را به جای آوری! پیامبر این سخن را چهار بار تکرار کرد).[۱۱]
- پیامبر(ص): خداوند ابراهیم(ع) را به مقام دوستی خود [و افتخار خلیل اللّهی] نرساند مگر به خاطر اطعام طعام و نماز شبانه هنگامی که مردم در خواب بودند.[۱۲]
- امام صادق(ع): نماز شب موجب رضایت پروردگار و محبت ملائکه، و سنت انبیاء، و نور معرفت و اصل ایمان، و راحتی بدن، و کراهت و ناخشنودی شیطان، و سلاح بر دشمنان، و موجب اجابت دعاء، و قبولی اعمال، و برکت در رزق، و شفیع بین انسان و ملک‌الموت، و چراغ گور انسان، و فرش زیر پهلوی انسان در قبر، و جواب منکر و نکیر، و مونس و زائر انسان در قبر تا روز قیامت است.[۱۳]
- امام صادق(ع) هرکس نماز شب نخواند از شیعیان ما نیست.[۱۴]
- امام رضا(ع): بر شما باد به نماز شب که هیچ بنده مؤمنی در آخر شب برنمی‌خیزد و هشت رکعت نماز و دو رکعت شفع و یک رکعت وتر را نمی‌گزارد و هفتاد مرتبه در دعای دست خود استغفار نمی‌کند مگر اینکه خدایش او را از عذاب گور و عذاب دوزخ پناه می‌دهد و عمرش را می‌افزاید و روزیش را فراخ می‌دارد و سپس فرمود همانا خانه‌هایی که در آن نماز شب خوانده می‌شود پرتو آن برای مردم آسمانها همچون پرتو ستارگان برای اهل زمین است و می‌درخشد.[۱۵]
- امام صادق(ع): سه چیز از عنایات مخصوص الهی است: عبادت شبانه (نماز شب) و افطار دادن به روزه‌داران، و ملاقات برادران مسلمان.[۱۶]
- امام صادق(ع): نماز شب گناهان روز را از بین می‌برد.[۱۷]
- پیامبر(ص): وقتی که ایستاد بنده از خوابگاه لذیذش که راضی کند حق را به نماز شب، در صورتی که چرت می‌زند، مباهات می‌فرماید خدای تعالی به واسطه او بر ملائکه و فرماید: شاهد باشید که آمرزیدم او را.[۱۸]
منابع
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، والاترین بندگان، قم، نسل جوان، ۱۳۸۳ش، ص۹۹.
- ↑ مصلائی‌پور، عباس، «تهجد»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.
- ↑ مُهری، محمد جواد، فضایل و برکات نماز شب، قم، انتشارات نبوغ، ۱۳۸۹ش، ص۳۲.
- ↑ خمینی، سید روح‌الله، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، ۱۳۸۰ش، ص۲۰۲.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، تلخیص حمید حسینی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۸۱ش، ص۳۳۱.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، تلخیص حمید حسینی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۸۱ش، ص۳۳۱.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، تلخیص حمید حسینی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۸۱ش، ص۳۳۱.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، تلخیص حمید حسینی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۸۱ش، ص۳۳۱.
- ↑ شیخ بهائی، مفتاح الفلاح - کلید رستگاری، گزینش و ترجمه: علی نظری منفرد، تهران، جلوه کمال، ۱۳۸۷ش، ص۲۶۲.
- ↑ والاترین بندگان، مکارم شیرازی، قم، نسل جوان، ۱۳۸۳ش، ناصر، ص۱۰۱.
- ↑ «اهمیّت و جایگاه «نماز شب» در اسلام»، آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی، بازدید: ۱۹ دی ۱۴۰۲.
- ↑ «اهمیّت و جایگاه «نماز شب» در اسلام»، آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی، بازدید: ۱۹ دی ۱۴۰۲.
- ↑ ملکی تبریزی، میرزا جواد، اسرار الصلوة، مترجم رضا رجب زاده، تهران، آزادی، ۱۳۷۲ش، ص۴۵۴.
- ↑ ملکی تبریزی، میرزا جواد، اسرار الصلوة، مترجم رضا رجب زاده، تهران، آزادی، ۱۳۷۲ش، ص۴۵۷.
- ↑ فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضه الواعظین، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی، ۱۳۶۶ش، ص۵۰۴.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۱۷۳.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۱۷۳.
- ↑ خمینی، سید روح‌الله، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، ۱۳۸۰ش، ص۴۹۴.