الدعوات (کتاب)

سؤال

کتاب «الدعوات» از کیست و چه محتوایی دارد؟

الدعوات
اطلاعات کتاب
نویسنده	قطب الدین راوندی
موضوع	دعا
زبان	عربی
اطلاعات نشر
ناشر	مدرسة الامام المهدی(ع)
محل نشر	قم
تاریخ نشر	۱۴۰۷ق

الدعوات کتابی از قطب‌الدین راوندی به زبان عربی درباره دعا و ذکر است. مطالب کتاب همه روایات هستند؛ اما نویسنده به ذکر اسناد نپرداخته است. دو فصل از این کتاب درباره طب و سلامتی و اذکار درباره آنهاست. این کتاب مورد توجه علما بوده و در کتاب‌های علمای شیعه نقل شده است. گفته شده یکی از مهمترین مصادر راوندی در این اثر، کتاب طب الائمه است.

سَلوَة الحَزین نام اصلی این کتاب است. ترجمه فارسی این کتاب به نام شفابخش و مشکل‌گشا است.

معرفی و جایگاه

الدعوات از جمله کتاب‌های حدیثی است که مجموعه‌ای از روایات نبوی و اهل بیت(ع) را دربردارد. این کتاب همچون سایر کتب ادعیه نیست، بلکه کتاب حدیثی است که احادیث فراوانی درباره اهمیت دعا و آداب آن و سلامت و بیماری و احتضار در خود جای داده است. مؤلف روایات را به صورت مرسل و اکتفا به نام گوینده حدیث یا یک یا دو تن از راویان متصل به معصوم و نیز بدون هیچ سخن و نظری احادیث را بیان می‌کند.

سلوة الحزین مشهور به دعوات راوندی به زبان عربی، شامل روایات متعدد از معصومین(ع) در موضوع ادعیه و اذکار است. این کتاب را «الدعوات» می‌خوانند، چون مشتمل بر دعاهای مختلف در مناسبت‌های گوناگون است و «سلوة الحزین» می‌گویند، چون انسان غمگین را خرسند می‌کند و اندوه را از دل او می‌زداید. این کتاب مورد توجه علما بوده و در کتاب‌های علمای شیعه نقل شده است؛ از جمله: علامه مجلسی در بحار الانوار، محدث نوری در مستدرک، شیخ عبدالله بحرانی در عوالم، محدث بحرانی در حدائق ناضره، نراقی در مستندالشیعه و شیخ انصاری در کتاب الطهارة از آن نقل کرده‌اند.

مطالب کتاب روایات هستند؛ اما نویسنده به ذکر اسناد نپرداخته است. با توجه به این که ایشان از افراد مورد اعتماد نقل کرده و روایات مورد وثوق خود را از آنان اخذ کرده، دارای اهمیت می‌باشد. از همین روست که بسیاری از علما از آن نقل کرده‌اند.

گفته شده کتاب طب الائمه فرزندان بِسطام یکی از مهمترین مصادر راوندی در نقل احادیث در باب دوم این کتاب بوده است. همچنین راوندی از کتاب‌های شیخ طوسی و شیخ صدوق بهره برده است. باب دوم و سوم آن بر طب و بهداشت متمرکز شده است.

ترجمه فارسی این کتاب به نام شفابخش و مشکل گشا توسط حسین قهستانی و انتشارات نهاوندی در قم، به سال ۱۳۸۰شمسی چاپ کرده است.

نویسنده

راوَندی، قطب‌الدین سعید بن هبةاللٰه بن حسن (درگذشته ۵۷۳ ق)، از عالمان نامدار امامیه در ایران است. نسبت راوندی به احتمال قوی به راوند کاشان بازمی‌گردد، فضل بن حسن طبرسی از مشهورترین اساتید او بود. ابن‌شهرآشوب و منتجب‌الدین رازی از شاگردان او هستند. راوندی اواخر عمرش را در قم سپری کرده است؛ او در همان شهر وفات یافته و مقبره‌اش در صحن کبیر حضرت معصومه(ع)، تا امروز شناخته شده است.

فهرست

باب یکم: دعا و آداب آن

بخش اول: بهره‌های دعا. بخش دوم: آداب دعا. بخش سوم: اجابت دعای صادقان علیهم السلام

باب دوم: سلامتی و بهداشت

بخش اول: بی‌نیازی از طبیب. بخش دوم: سلامتی با ذکر دعا و نماز. نمازهای پیامبر و امامان. تسبیح پیامبر و امامان. نمازهای هفته. تعویذهای هفته. اعمال ماه نو. آنچه در طول زمان عمل می‌شود. بخش سوم: سلامتی و شکر آن. بخش چهارم: خوردن و آشامیدن.

باب سوم: بیماری و بهره‌های آن

بخش یکم: نماز بیمار، ادب بیماری و دعا به هنگام بیماری. بخش دوم: دعا و صدقه و درمان با تربت سیدالشهداء(ع). بخش سوم: یک درد یک دعا. بخش چهارم: واجب و مستحب بیمار. بخش پنجم: عیادت بیمار و وصیت او.

باب چهارم: مرگ و هراس‌های آن

بخش اول: غم و شادی مرگ. بخش دوم: آداب محتضر. بخش سوم: دفن و تلقین و زیارت میت.

محتوا

کتاب، در یک مقدمه و چهار باب تدوین شده است:

مقدمه در بیان مرض و ابتلاست؛ و احادیثی را شامل است که حکمت درد و گرفتاری برای انسان‌ها را بیان کرده‌اند. نخستین حدیث از امام صادق(ع) گویای این است که مؤمن هم به مصیبت و هم به بیماری تنش، از خداوند اجر می‌گیرد.

باب اول شامل دو فصل است: فصل اول به اهمیت دعا و جایگاه آن در روایات اسلامی پرداخته است؛ فصل دوم به چگونگی دعا و آداب و اوقات استجابت آن می‌پردازد. ذیل این فصل دارای دو عنوان جداگانه الحاح و اصرار به دعا، و ذکر استجابت دعای امامین صادقین می‌باشد.

باب دوم به صحت و آنچه به حفظ صحت مربوط است بیان شده و تلاش دارد خصالی را بشناساند که با وجود آن‌ها آدمی از طب بی‌نیاز می‌شود. عافیت و سلامتی با کمک نماز و دعا، نمازهای پیامبر و ائمه(ع)، تسبیح‌های پیامبر(ص) و ائمه(ع)، نمازهای ایام هفته و تعویذهای ایام هفته از مطالب این بخش است. ذیل این بخش دو عنوان حالات عافیت و شکر به آن، و برشماری برخی از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها و چگونگی تناول آمده است.

باب سوم به بیان بیماری و منافع دنیوی و اخروی آن می‌پردازد. فصلی نیز به بیان نماز بیمار؛ آداب عیادت و دعای نزد مریض اختصاص دارد. در فصلی به درمان با تربت پاک امام حسین(ع) و دعا و صدقه، اشارت رفته است؛ فصلی دیگر به آنچه که بر مریض مستحب است پرداخته؛ فصلی عیادت مریض و وصیت بیمار را گوشزد کرده؛ و آن گاه به بیان نوشته‌ای دست یازیده که با میت دفن می‌شود.

باب چهارم به مرگ و دهشت از آن پرداخته و دعاهای مختلف دفن و تلقین و زیارت میت و ذکر قبر و حالات آن را دربردارد. این بخش شامل فصلی با عنوان «تعازی» (یکدیگر را به صبر سفارش کردن) است.