الإرشاد: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
(ابرابزار)
خط ۷: خط ۷:


== نویسنده ==
== نویسنده ==
مفيد در يازدهم ذى قعده سال 336 يا 338 هجرى در قريه «سويقه ابن بصرى» كه از توابع «عكبرا» بود بدنيا آمد، و «عكبرا» در ده فرسنگى شمال بغداد نزديك شهر دجيل قرار دارد.<ref>ترجمه ارشاد شيخ مفيد، رسولي محلاتي، سيد هاشم، تهران، اسلامیه، بی‌تا، ص۱۵.</ref>  
مفید در یازدهم ذی قعده سال ۳۳۶ یا ۳۳۸ هجری در قریه «سویقه ابن بصری» که از توابع «عکبرا» بود بدنیا آمد، و «عکبرا» در ده فرسنگی شمال بغداد نزدیک شهر دجیل قرار دارد.<ref>ترجمه ارشاد شیخ مفید، رسولی محلاتی، سید هاشم، تهران، اسلامیه، بی‌تا، ص۱۵.</ref>


فضيلت او در فقه و كلام و روايت وثاقت و علم مشهورتر از آن است كه توصيف شود. آنگاه متجاوز از ۱۷۰ كتاب از تأليف او را نام مى‌برد. علامه حلى در كتاب خلاصه در باره مفيد گويد: او از بزرگترين مشايخ شيعه و رئيس و استاد آنها است هر كه پس از او آمده از علم او استفاده كرده است. علامه بحر العلوم در فوائد رجاليه پس از مدح بسيارى از مفيد گويد: تمام جهات فضيلت در او جمع شده و رياست دانشمندان باو منتهى گشت و همگى در علم و فضل و عدالت و وثاقت و جلالتش متفقند، محاسن آن بزرگوار بسيار و مناقبش بيرون از شمار است، مردى بود سريع الانتقال، حاضر جواب، كثير الرواية، خبير در شعر و اخبار و رجال، و راستگوترين مردم زمان در حديث، آشناترين آنها در فقه و كلام بوده، هر كه پس از او آمده از او استفاده كرده است.<ref>ترجمه ارشاد شيخ مفيد، رسولي محلاتي، سيد هاشم، تهران، اسلامیه، بی‌تا، ص۱۸.</ref>
فضیلت او در فقه و کلام و روایت وثاقت و علم مشهورتر از آن است که توصیف شود. آنگاه متجاوز از ۱۷۰ کتاب از تألیف او را نام می‌برد. علامه حلی در کتاب خلاصه درباره مفید گوید: او از بزرگترین مشایخ شیعه و رئیس و استاد آنها است هر که پس از او آمده از علم او استفاده کرده است. علامه بحر العلوم در فوائد رجالیه پس از مدح بسیاری از مفید گوید: تمام جهات فضیلت در او جمع شده و ریاست دانشمندان باو منتهی گشت و همگی در علم و فضل و عدالت و وثاقت و جلالتش متفقند، محاسن آن بزرگوار بسیار و مناقبش بیرون از شمار است، مردی بود سریع‌الانتقال، حاضرجواب، کثیر الروایة، خبیر در شعر و اخبار و رجال، و راستگوترین مردم زمان در حدیث، آشناترین آنها در فقه و کلام بوده، هر که پس از او آمده از او استفاده کرده است.<ref>ترجمه ارشاد شیخ مفید، رسولی محلاتی، سید هاشم، تهران، اسلامیه، بی‌تا، ص۱۸.</ref>


== معرفی و محتوا ==
== معرفی و محتوا ==
ابوعبداللّه‌ محمد بن‌ محمد بن‌ نعمان‌ بغدادى‌، ملقب‌ به‌ شيخ‌ مفيد از عالمان‌ برجسته‌ شيعه‌ است‌ كه‌ در قرن‌ چهارم‌ ودهه‌ نخست‌ قرن‌ پنجم‌ هجرى‌ مى‌زيست‌. شيخ‌ طوسى‌ يكى‌ از شاگردان‌ شيخ‌ مفيد، در وصف‌ او مى‌گويد: محمد بن‌ محمد بن‌ نعمان‌ مكنى‌ بابى‌عبداللّه‌،معروف‌ به‌ ابن‌ معلم‌ از متكلمان‌ شيعه‌ است‌ كه‌ در دورانش‌ رياست‌ شيعه‌ به‌ او منتهى‌ شد. او در علم‌ و صناعت‌ِ كلام‌مقدم‌ بر ديگران‌، و در فقه‌، سرآمد فقهاى‌ زمانه‌ و مردى‌ سريع‌ الانتقال‌، با فطانت‌ و حاضر جواب‌ بود، و نزديك‌ به‌دويست‌ جلد كتاب‌ كوچك‌ و بزرگ‌ نگاشت‌. وى‌ در زمان‌ سلطان‌ مقتدر آل‌بويه‌، عضدالدوله‌ زندگى‌ مى‌كرد. و به‌ دليل‌ وجود گرايش‌هاى‌ شيعى‌ پادشاهان‌ آل‌بويه‌و شخص‌ عضدالدوله‌، شيخ‌ مفيد و شيعيان‌ از حمايت‌ او و فرمانروايان‌ اطراف‌ بغداد برخوردار بودند.  
ابوعبداللّه محمد بن محمد بن نعمان بغدادی، ملقب به شیخ مفید از عالمان برجسته شیعه است که در قرن چهارم ودهه نخست قرن پنجم هجری می‌زیست. شیخ طوسی یکی از شاگردان شیخ مفید، در وصف او می‌گوید: محمد بن محمد بن نعمان مکنی بابی‌عبداللّه، معروف به ابن معلم از متکلمان شیعه است که در دورانش ریاست شیعه به او منتهی شد. او در علم و صناعتِ کلام‌مقدم بر دیگران، و در فقه، سرآمد فقهای زمانه و مردی سریع‌الانتقال، با فطانت و حاضرجواب بود، و نزدیک به‌دویست جلد کتاب کوچک و بزرگ نگاشت. وی در زمان سلطان مقتدر آل‌بویه، عضدالدوله زندگی می‌کرد. و به دلیل وجود گرایش‌های شیعی پادشاهان آل‌بویه‌و شخص عضدالدوله، شیخ مفید و شیعیان از حمایت او و فرمانروایان اطراف بغداد برخوردار بودند.


كتاب‌ الارشاد قديمى‌ترين‌ كتاب‌ منظم‌ و مفصل‌ در تاريخ‌ زندگى‌ ائمه(عليهم السلام) است‌ كه‌ در آن‌ شيخ‌ مفيدŠ تاريخ‌ تولد، شهادت‌، حوادث‌ دوران‌ زندگى‌ هر امام‌(عليه السلام)‌، دلائل‌ امامت‌ و مدت‌ آن‌، معجزات‌، كرامات‌ وتعدادى‌ از اخبار آن‌ بزرگواران‌ را ذكر كرده‌ است‌. اين‌ كتاب‌ به‌ صورتى‌ تدوين‌ يافته‌ كه‌ وقايع‌ تاريخى‌ در آن‌ با گرايش‌هاى‌كلامى‌ و اعتقادى‌ همراه‌ است‌. سعى‌ نويسنده‌ در اين‌ كتاب‌، بيان‌ عقيده‌ خاص‌ شيعيان‌ ذيل‌ حوادث‌ تاريخى‌ است‌.شيخ‌ مفيد در الارشاد شرح‌ حال‌ جداگانه‌اى‌ از زندگى‌ پيامبر…‌ و فاطمه‌ زهرا ننوشته‌ و باب‌مستقلى‌ در اين‌ مورد نگشوده‌ است‌، ولى‌ سعى‌ كرده‌ حوادث‌ مهم‌ تاريخى‌ صدر اسلام‌ و زندگى‌ پيامبرصلى‌ الله عليه‌ و آله‌ وسلم‌ و فاطمه‌ زهرا را در حيات‌ سياسى‌، اجتماعى‌ و نظامى‌ و اعتقادى‌ حضرت‌ على‌(عليه السلام)بگنجاند.
کتاب الارشاد قدیمی‌ترین کتاب منظم و مفصل در تاریخ زندگی ائمه (علیهم السلام) است که در آن شیخ مفیدŠ تاریخ تولد، شهادت، حوادث دوران زندگی هر امام (علیه السلام)، دلائل امامت و مدت آن، معجزات، کرامات وتعدادی از اخبار آن بزرگواران را ذکر کرده است. این کتاب به صورتی تدوین یافته که وقایع تاریخی در آن با گرایش‌های‌کلامی و اعتقادی همراه است. سعی نویسنده در این کتاب، بیان عقیده خاص شیعیان ذیل حوادث تاریخی است. شیخ مفید در الارشاد شرح حال جداگانه‌ای از زندگی پیامبر… و فاطمه زهرا ننوشته و باب‌مستقلی در این مورد نگشوده است، ولی سعی کرده حوادث مهم تاریخی صدر اسلام و زندگی پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم و فاطمه زهرا را در حیات سیاسی، اجتماعی و نظامی و اعتقادی حضرت علی (علیه السلام) بگنجاند.


شيخ‌ مفيد در مقدمه‌ مختصرى‌ كه‌ بر اين‌ كتاب‌ دارد انگيزه‌اش‌ را از نگارش‌ آن‌، پاسخ‌ به‌ تقاضاى‌ كسى‌ذكر مى‌كند كه‌ از او درخواست‌ كرده‌ است‌ كتابى‌ در مورد تاريخ‌ زندگى‌، حوادث‌ دوران‌ و نام‌هاى‌ ائمه(عليهم السلام) بنگارد. گفتنى‌ است‌ نگارش‌ اين‌ كتاب‌ در زمانى‌ بود كه‌ مباحثه‌ها و مناظره‌هاى‌ كلامى‌، فقهى‌ و تاريخى‌ ميان‌دو فرقه‌ مهم‌ اسلامى‌ شيعه‌ و سنى‌ به‌ اوج‌ خود رسيده‌ بود و شيخ‌ مفيد به‌ عنوان‌ رئيس‌ طايفه‌ اماميه‌ در خط‌ مقدم‌ اين‌مباحث‌ حضور داشت‌. وجود چنين‌ شرايطى‌ مى‌توانست‌ انگيزة‌ مهمى‌ براى‌ نگارش‌ كتابى‌ در اين‌ زمينه‌ فراهم‌ آورد.
شیخ مفید در مقدمه مختصری که بر این کتاب دارد انگیزه‌اش را از نگارش آن، پاسخ به تقاضای کسی‌ذکر می‌کند که از او درخواست کرده است کتابی در مورد تاریخ زندگی، حوادث دوران و نام‌های ائمه (علیهم السلام) بنگارد. گفتنی است نگارش این کتاب در زمانی بود که مباحثه‌ها و مناظره‌های کلامی، فقهی و تاریخی میان‌دو فرقه مهم اسلامی شیعه و سنی به اوج خود رسیده بود و شیخ مفید به عنوان رئیس طایفه امامیه در خط مقدم این‌مباحث حضور داشت. وجود چنین شرایطی می‌توانست انگیزة مهمی برای نگارش کتابی در این زمینه فراهم آورد.


در واقع‌ كتاب‌ ''الارشاد'' با انگيزه‌هاى‌ كلامى‌ و براى‌ اثبات‌ امامت‌ امامان‌ شيعه‌، به‌ مسائل‌ تاريخى‌ نظر دارد.شيخ‌ مفيد نه‌تنها احاديث‌ و اخبار را نقل‌ كرده‌، بلكه‌ با تفسير و تحليل‌هاى‌ عقلى‌ كه‌ ذيل‌ اخبار آورده‌، بهره‌هاى‌ كلامى‌فراوانى‌ از نقل‌ حوادث‌ برده‌ است‌، و اين‌ امر سبب‌ شده‌ تا كتاب‌ تاريخى‌ او جنبه‌ كلامى‌ نيز داشته‌ باشد. مورخان‌ بسيارى‌ كه‌ بعد از شيخ‌ مفيد به‌ نگارش‌ تاريخ‌ زندگانى‌ چهارده‌ معصوم(عليهم السلام) پرداخته‌اند به‌ گونه‌اى‌ ازروش‌ تاريخ‌نگارى‌ شيخ‌ مفيد متأثر بوده‌اند. اين‌ امر را به‌ وضوح‌ مى‌توان‌ در كتاب‌هايى‌ مانند ''اءعلام‌ الورى‌ باعلام‌الهدى‌''، اثر طبرسى‌ و ''كشف‌ الغمه‌'' اربلى‌ مشاهده‌ كرد.<ref>على‌ كربلايى‌ پازوكي، «معرفى‌ و بررسى‌ تحليلى‌ سه‌ اثر كهن‌ تاريخى‌ شيعه‌ (الارشاد، اعلام‌ الورى‌ و كشف‌ الغمه‌)»، دوفصلنامه تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره اول، بهار ۱۳۸۶.</ref>
در واقع کتاب ''الارشاد'' با انگیزه‌های کلامی و برای اثبات امامت امامان شیعه، به مسائل تاریخی نظر دارد. شیخ مفید نه‌تنها احادیث و اخبار را نقل کرده، بلکه با تفسیر و تحلیل‌های عقلی که ذیل اخبار آورده، بهره‌های کلامی‌فراوانی از نقل حوادث برده است، و این امر سبب شده تا کتاب تاریخی او جنبه کلامی نیز داشته باشد. مورخان بسیاری که بعد از شیخ مفید به نگارش تاریخ زندگانی چهارده معصوم (علیهم السلام) پرداخته‌اند به گونه‌ای ازروش تاریخ‌نگاری شیخ مفید متأثر بوده‌اند. این امر را به وضوح می‌توان در کتاب‌هایی مانند ''اءعلام الوری باعلام‌الهدی‌''، اثر طبرسی و ''کشف الغمه‌'' اربلی مشاهده کرد.<ref>علی کربلایی پازوکی، «معرفی و بررسی تحلیلی سه اثر کهن تاریخی شیعه (الارشاد، اعلام الوری و کشف الغمه)»، دوفصلنامه تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره اول، بهار ۱۳۸۶.</ref>


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ ‏۶ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۴۴

سؤال

کتاب الإرشاد از کیست و چه موضوع و محتوایی دارد؟

الإرشاد کتابی است که در آن به زندگی اجتماعی و احوال امامان معصوم(ع) پرداخته شده است. شیخ مفید از عالمان بزرگ شیعه نویسنده این کتاب است. این کتاب از آن جهت که در اواخر قرن چهارم یا اوایل قرن پنجم هجری نوشته شده معتبر و ارزشمند است.

نویسنده

مفید در یازدهم ذی قعده سال ۳۳۶ یا ۳۳۸ هجری در قریه «سویقه ابن بصری» که از توابع «عکبرا» بود بدنیا آمد، و «عکبرا» در ده فرسنگی شمال بغداد نزدیک شهر دجیل قرار دارد.[۱]

فضیلت او در فقه و کلام و روایت وثاقت و علم مشهورتر از آن است که توصیف شود. آنگاه متجاوز از ۱۷۰ کتاب از تألیف او را نام می‌برد. علامه حلی در کتاب خلاصه درباره مفید گوید: او از بزرگترین مشایخ شیعه و رئیس و استاد آنها است هر که پس از او آمده از علم او استفاده کرده است. علامه بحر العلوم در فوائد رجالیه پس از مدح بسیاری از مفید گوید: تمام جهات فضیلت در او جمع شده و ریاست دانشمندان باو منتهی گشت و همگی در علم و فضل و عدالت و وثاقت و جلالتش متفقند، محاسن آن بزرگوار بسیار و مناقبش بیرون از شمار است، مردی بود سریع‌الانتقال، حاضرجواب، کثیر الروایة، خبیر در شعر و اخبار و رجال، و راستگوترین مردم زمان در حدیث، آشناترین آنها در فقه و کلام بوده، هر که پس از او آمده از او استفاده کرده است.[۲]

معرفی و محتوا

ابوعبداللّه محمد بن محمد بن نعمان بغدادی، ملقب به شیخ مفید از عالمان برجسته شیعه است که در قرن چهارم ودهه نخست قرن پنجم هجری می‌زیست. شیخ طوسی یکی از شاگردان شیخ مفید، در وصف او می‌گوید: محمد بن محمد بن نعمان مکنی بابی‌عبداللّه، معروف به ابن معلم از متکلمان شیعه است که در دورانش ریاست شیعه به او منتهی شد. او در علم و صناعتِ کلام‌مقدم بر دیگران، و در فقه، سرآمد فقهای زمانه و مردی سریع‌الانتقال، با فطانت و حاضرجواب بود، و نزدیک به‌دویست جلد کتاب کوچک و بزرگ نگاشت. وی در زمان سلطان مقتدر آل‌بویه، عضدالدوله زندگی می‌کرد. و به دلیل وجود گرایش‌های شیعی پادشاهان آل‌بویه‌و شخص عضدالدوله، شیخ مفید و شیعیان از حمایت او و فرمانروایان اطراف بغداد برخوردار بودند.

کتاب الارشاد قدیمی‌ترین کتاب منظم و مفصل در تاریخ زندگی ائمه (علیهم السلام) است که در آن شیخ مفیدŠ تاریخ تولد، شهادت، حوادث دوران زندگی هر امام (علیه السلام)، دلائل امامت و مدت آن، معجزات، کرامات وتعدادی از اخبار آن بزرگواران را ذکر کرده است. این کتاب به صورتی تدوین یافته که وقایع تاریخی در آن با گرایش‌های‌کلامی و اعتقادی همراه است. سعی نویسنده در این کتاب، بیان عقیده خاص شیعیان ذیل حوادث تاریخی است. شیخ مفید در الارشاد شرح حال جداگانه‌ای از زندگی پیامبر… و فاطمه زهرا ننوشته و باب‌مستقلی در این مورد نگشوده است، ولی سعی کرده حوادث مهم تاریخی صدر اسلام و زندگی پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم و فاطمه زهرا را در حیات سیاسی، اجتماعی و نظامی و اعتقادی حضرت علی (علیه السلام) بگنجاند.

شیخ مفید در مقدمه مختصری که بر این کتاب دارد انگیزه‌اش را از نگارش آن، پاسخ به تقاضای کسی‌ذکر می‌کند که از او درخواست کرده است کتابی در مورد تاریخ زندگی، حوادث دوران و نام‌های ائمه (علیهم السلام) بنگارد. گفتنی است نگارش این کتاب در زمانی بود که مباحثه‌ها و مناظره‌های کلامی، فقهی و تاریخی میان‌دو فرقه مهم اسلامی شیعه و سنی به اوج خود رسیده بود و شیخ مفید به عنوان رئیس طایفه امامیه در خط مقدم این‌مباحث حضور داشت. وجود چنین شرایطی می‌توانست انگیزة مهمی برای نگارش کتابی در این زمینه فراهم آورد.

در واقع کتاب الارشاد با انگیزه‌های کلامی و برای اثبات امامت امامان شیعه، به مسائل تاریخی نظر دارد. شیخ مفید نه‌تنها احادیث و اخبار را نقل کرده، بلکه با تفسیر و تحلیل‌های عقلی که ذیل اخبار آورده، بهره‌های کلامی‌فراوانی از نقل حوادث برده است، و این امر سبب شده تا کتاب تاریخی او جنبه کلامی نیز داشته باشد. مورخان بسیاری که بعد از شیخ مفید به نگارش تاریخ زندگانی چهارده معصوم (علیهم السلام) پرداخته‌اند به گونه‌ای ازروش تاریخ‌نگاری شیخ مفید متأثر بوده‌اند. این امر را به وضوح می‌توان در کتاب‌هایی مانند اءعلام الوری باعلام‌الهدی‌، اثر طبرسی و کشف الغمه‌ اربلی مشاهده کرد.[۳]

منابع

  1. ترجمه ارشاد شیخ مفید، رسولی محلاتی، سید هاشم، تهران، اسلامیه، بی‌تا، ص۱۵.
  2. ترجمه ارشاد شیخ مفید، رسولی محلاتی، سید هاشم، تهران، اسلامیه، بی‌تا، ص۱۸.
  3. علی کربلایی پازوکی، «معرفی و بررسی تحلیلی سه اثر کهن تاریخی شیعه (الارشاد، اعلام الوری و کشف الغمه)»، دوفصلنامه تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره اول، بهار ۱۳۸۶.