جوان و جوان‌مردی در قرآن

سؤال

ديدگاه قرآن کريم در مورد جوان و جوان‌مردي چيست؟

قرآن از دوره جوانی با عنوان «قدرت و قوت» و «کمال نیرمندی» یاد کرده و جوان و جوان‌مردی را با صفات برجسته‌: بيزاري از دشمنان خدا؛ مقابله با انحرافات اجتماعی؛ پيروز در مقابل امتحان الهي معرفی می‌کند.

حضرت ابراهیم(ع)، حضرت یوسف(ع) و اصحاب کهف از جمله جوان‌مردان در قرآن است.

جوان در زبان فارسي به معناي هر چيزي است که از عمر آن چندان نگذشته باشد و در فرهنگ عربي «فتي» و «شاب» گفته می‌شود.

تعريف جوان

واژه «جوان» يا «برنا» در زبان فارسي به معناي هر چيزي است که از عمر آن چندان نگذشته باشد. در فرهنگ عربي دو تعبير رايج در مورد جوان وجود دارد: يکي «فتي» به معنای طراوت و شادابي. ديگري «شاب» به معنای شکوفايي و برخورداري از حرارت است.

واژه «فتي» در قرآن به صورت «فَتًی»، «فِتْیةٌ»، «الْفِتْیةُ»، «فَتَیاتِ»، و «فَتَیانِ‏»، در مورد برخی از پیامبران و اولیای الهی به معنای جوانی به کار رفته است.

جوان در قرآن

۱. قدرت و قوّت: ﴿اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفًا وَشَيْبَةً؛ خدا، همان کسي است که شما را از ناتواني آفريد، سپس بعد از ناتواني قوت بخشيد و سپس بعد از توانمندي، ناتواني (و پيري) قرار داد.﴾(روم:۵۴) در اين آيه دو بار از دوران جواني با لفظ قوّت ياد کرده است. اين نشان مي‌دهد که دوران جواني، دوران قوت، قدرت، توان و توانمندي است. انسان به هر جايي که بايد برسد، در دوران جواني مي‌تواند دست يابد.

۲. کمال نيرومندي: ﴿ثُمَّ يُخْرِجُكُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ ثُمَّ لِتَكُونُوا شُيُوخًا؛ پس شما را به صورت نوزادي (از شکم مادر) بيرون مي‌فرستد تا به کمال نيرومندي خود برسيد سپس تا پير شويد.﴾(غافر:۶۷)

جوانان نمونه در قرآن

۱. ابراهيم جوان بت شکن: قرآن از زبان بت‌پرستان، نقل مي‌کند کسي بت‌هاي ما را شکسته است، «فتی» بود: ﴿قَالُوا سَمِعْنَا فَتًى يَذْكُرُهُمْ يُقَالُ لَهُ إِبْرَاهِيمُ؛ گفتند: شنيديم جوانى، از بت‌ها [به بدى‌] ياد مى‌كرد كه به او ابراهيم گفته مى‌شود.﴾(انبیاء:۶۰)

۲. يوسف صديق: ﴿و آن بانو از يوسف که در خانه‌اش بود، خواست از او کام گيرد درها را بست و گفت: بيا. گفت: پناه بر خدا او پروردگار من است به من جاي نيکو داده است.﴾(یوسف:۳۲) اين جوان به خاطر پاکي مدح شده است.

۳. اصحاب کهف: ﴿مگر پنداشته‌اي اصحاب کهف و رقيم از آيات شگفت ما بوده‌اند؟ آن‌گاه که جوان‌مردان به سوي نماز پناه جستند و گفتند: پروردگار ما از جانب خود به ما رحمتي بخش و کار ما را براي ما به سامان رسان.﴾(کهف:۱۰-۹)

اوصاف جوانان وارسته در قرآن

۱. بيزاري از دشمنان خدا: ﴿ما از شما و آن چه به جاي خداوند مي پرستيد بيزاريم.﴾(ممتحنه:۴)

۲. مقابله با انحرافات اجتماعی: از زبان ابراهيم(ع) نقل شد: ﴿به خدا پس از آن که روي برتافتيد فکري به حال بت‌هاي‌تان خواهم کرد، آن گاه آن ها را خرد و ريز کرد.﴾(انبیاء:۵۵)

۳. پيروز در مقابل امتحان الهي: خداوند بعد از داستان قربانی کردن حضرت اسماعیل(ع) به دست حضرت ابراهيم(ع)فرمود: ﴿اي ابراهيم رؤيا را حقيقت بخشيدي، نيکوکاران را چنين پاداش مي دهيم.﴾(صافات:۱۰۵)

صفاتی از جوان‌مردی‌های اصحاب کهف

قرآن اصحاب کهف را جوان معرفی کرده است که به سوی نماز شتافته و از خدا طلب یاری کردند:﴿مگر پنداشته اي اصحاب کهف و رقيم از آيات شگفت ما بوده اند؟ آن گاه که جوانمردان به سوي نماز پناه جستند و گفتند: پروردگار ما از جانب خود به ما رحمتي بخش و کار ما را براي ما به سامان رسان﴾(کهف:۱۰-۹)

ايمان عميق به خدا داشتن و مشمول هدايت الهي شدن؛ دنبال رحمت الهي بودن و تکيه بر خدا داشتن؛ اخلاص؛ و قیام در برابر انحرافات جامعه از خصوصیات برجسته جوان‌مردان در داستان اصحاب کهف است.